استاد عباسی خراسانی در این جلسه به بررسی اطلاقات و ادله مربوط به صحت معاملات بورسی از منظر قرآن و روایات می‌پردازد.جلسه با حدیثی اخلاقی از امام رضا (ع) آغاز می‌شود که تأکید بر لزوم قدرشناسی و حسن استفاده از نعمت‌های الهی دارد. این حدیث که از علی‌ابن‌شعیب نقل شده است، اشاره به این دارد که نعمات الهی همچون موجودات وحشی هستند و اگر انسان از آنها درست استفاده نکند، این نعمات به سرعت از دست او خواهند رفت. حضرت رضا (ع) توصیه می‌فرمایند که باید به نحو احسن از نعمات استفاده کنیم و قدردان آن باشیم، چرا که نعمات اگر از دست بروند، دیگر بازنمی‌گردند.پس از این مقدمه اخلاقی، استاد عباسی به خلاصه درس گذشته می‌پردازند. در این بخش تأکید می‌کنند که بورس نوعی تجارت است و اصطلاح "متاجر" به عنوان مناسب‌ترین عنوان برای مباحث مرتبط با بازار معرفی می‌شود. ایشان بورس را به عنوان تجارتی می‌دانند که در آن هم سود و هم ضرر ممکن است، و معاملات در بورس همچون سایر معاملات، شامل تجارت محسوب می‌شود.در ادامه، به ادله قرآنی و روایی مربوط به صحت بورس اشاره می‌شود. اولین دلیل قرآنی که به آن استناد می‌شود، آیه «تجارة عن تراض» است. استاد عباسی معتقد است که بورس تحت شمول این آیه قرار می‌گیرد، چرا که معاملات در بورس با رضایت طرفین صورت می‌گیرد. بورس به عنوان محلی برای انجام معاملات اوراق بهادار، سهام، و اوراق قرضه شناخته می‌شود و شامل انواع مختلف معاملات می‌شود. بنابراین، بورس نوعی تجارت است که مطابق با آموزه‌های قرآن صحت دارد.دومین دلیل قرآنی که به آن استناد می‌شود، آیه «یا أیها الذین آمنوا أوفوا بالعقود» از سوره مائده است. استاد عباسی توضیح می‌دهد که این آیه اطلاق دارد و همه عقود و معاملات را شامل می‌شود. به اعتقاد ایشان، وفای به عقود در این آیه، دلیل عقلی دارد نه شرعی، به این معنا که نه تنها مسلمانان، بلکه غیرمسلمانان نیز موظف به رعایت این اصل هستند. این اطلاق شامل معاملات حقیقی و حقوقی هر دو می‌شود، یعنی هم اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی موظف به وفای به عقود خود هستند.یکی از اشکالاتی که ممکن است مطرح شود این است که وفای به عقود تنها شامل اشخاص حقیقی باشد، نه حقوقی. اما استاد عباسی پاسخ می‌دهد که تاریخ نشان می‌دهد که حتی در زمان نزول آیات قرآن، شخصیت‌های حقوقی مانند کعبه و معابد مالکیت داشتند و برای آنها نذر و هدایایی انجام می‌شد. این شواهد تاریخی نشان می‌دهد که معاملات حقوقی نیز در آن زمان وجود داشته‌اند و بنابراین آیه «أوفوا بالعقود» شامل این نوع معاملات نیز می‌شود.استاد عباسی در ادامه به این نکته اشاره می‌کنند که شارع در معاملات، روش امضایی دارد نه تأسیسی. یعنی شارع، معاملات موجود در عرف را امضاء می‌کنند و نیازی به تأسیس قواعد جدید ندارد، مگر در مواردی که دلیل خاصی برای محدود کردن یا تغییر آن وجود داشته باشد. بنابراین، در مورد بورس نیز، اگر عرف آن را به عنوان یک معامله معتبر بشناسد، شارع نیز آن را تأیید می‌کند.یکی دیگر از نکات مطرح‌شده این است که در معاملات بورسی، شخص یا کارگزاری ممکن است به عنوان واسطه‌ای بین خریداران و فروشندگان عمل کند. در چنین مواردی، اگر شک کنیم که آیا این معاملات شرعی هستند یا خیر، باید به عرف مراجعه کنیم. عرف و عقلاء در چنین مواردی معاملات را معتبر می‌دانند و بنابراین مشروعیت معاملات بورسی از نظر شرعی نیز تأیید می‌شود.استاد عباسی همچنین به آیه «لا بیع إلا فی مُلک» اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که بر خلاف نظر رایج که واژه «مِلک» را به کار می‌بردند، ایشان معتقد است که واژه صحیح «مُلک» است. ایشان توضیح می‌دهد که مُلک به معنای تسلط و حکمرانی است و شامل مِلک نیز می‌شود. بنابراین، معامله‌ای که در بورس صورت می‌گیرد، باید بر اساس تسلط و مالکیت معتبر باشد و این شرط در معاملات بورسی رعایت می‌شود.در پایان، استاد عباسی تأکید می‌کند که تا زمانی که بتوانیم به اطلاقات و عمومات آیات قرآن و روایات پایبند باشیم، نیازی به جستجوی قیود و خصوصیات خاص در این معاملات نیست. به عبارت دیگر، عمومیت آیات و روایات مشروعیت معاملات بورسی را تأیید می‌کند و تا زمانی که دلیلی خاص بر بطلان آن نداشته باشیم، می‌توانیم به صحت آن اطمینان کنیم.به طور خلاصه، استاد عباسی خراسانی با استفاده از ادله قرآنی و روایی و همچنین تحلیل‌های فقهی و اصولی به این نتیجه می‌رسد که معاملات در بورس مشروع و معتبر هستند، مشروط بر اینکه بر اساس رضایت طرفین و شرایط عمومی عقود صورت بگیرند. ایشان همچنین به نقش عرف و عقلاء در تأیید این معاملات اشاره می‌کند و معتقد است که شارع نیز این معاملات را امضاء می‌کنند.

large_فقه مسائل بورسی1.png

medium_فقه مسائل بورسی1.png

small_فقه مسائل بورسی1.png

thumbnail_فقه مسائل بورسی1.png

فقه مسائل بورسی1.png

فقه بورس

فقه-بورس

فقه مسائل بورسی

فقه مسائل بورسی 15

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

در این جلسه، استاد عباسی خراسانی بحث را با مرور یک حدیث اخلاقی درباره رضایت به مقدرات الهی شروع کردند. این حدیث که به توصیه‌های رسول مکرم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به جناب ابی‌ذر پرداخته، ناظر به اصول توحیدی و جایگاه ویژه اعتماد و توکل بر خداوند است. حضرت رسول به ابی‌ذر فرمودند که هنگام درخواست کمک یا طلب چیزی، باید فقط از خداوند کمک بخواهد، زیرا قضا و قدر الهی غیرقابل تغییر است و هیچ مخلوقی نمی‌تواند بر خلاف آن عمل کند. حتی اگر همه‌ی مردم تلاش کنند تا به کسی نفع یا ضرری برسانند، تا زمانی که خداوند آن را مقرر نکرده باشد، این اتفاق نخواهد افتاد. این سخن از توحید و تسلیم به اراده‌ی الهی حکایت دارد و انسان باید رضایت کامل به آنچه خدا مقرر کرده، داشته باشد و امور را به او واگذار کند.در ادامه، استاد به بررسی و تکمیل مباحث جلسه قبل پرداختند که درباره حقوق و نقل و انتقال آنها در معاملات بود. ایشان توضیح دادند که برخی حقوق قابل نقل و انتقال و اسقاط هستند و برخی دیگر چنین نیستند. نتیجه‌گیری این بود که حقوق در معاملات بورس نیز می‌تواند مشمول این احکام باشد، مگر مواردی که به دلیل شرعی از آن‌ها استثنا شود.&nbsp;استاد تاکید کردند که فقیه در مواجهه با مسائل جدید (مسائل مستحدثه) دستِ باز دارد. اصول کلی فقهی همچون اصول معاملات و حقوق را می‌توان به موضوعات جدیدی مثل بورس اعمال کرد. برای مثال، مبنای مشروعیت معاملات در بورس بر اساس اصل «تجارت عن تراض» است که در قرآن به آن اشاره شده است. افراد در بورس با واسطه‌گری کارگزاران معاملات خود را انجام می‌دهند و این وکالت شرعی نیز بر اساس اصول فقهی قابل قبول است.استاد در ادامه به بررسی حجت ظاهری و باطنی پرداختند و توضیح دادند که عقل و رسول به عنوان دو حجت الهی هیچ تعارضی با یکدیگر ندارند. این دو در مسیر هدایت انسان به یک مقصد واحد یعنی ذات الهی حرکت می‌کنند. عقل به عنوان حجت باطنی و رسول به عنوان حجت ظاهری، یکدیگر را تکمیل می‌کنند.یکی از نکات مهم بحث استاد، توجه به جایگاه علوم مختلف بود. ایشان اشاره کردند که تمامی علوم در نهایت از ذات الهی منشأ می‌گیرند و انسان‌ها از طریق تحقیق و تفکر به کشف و توسعه این علوم می‌پردازند. در همین راستا، ایشان بیان کردند که علوم اسلامی و غیر اسلامی به معنای حقیقی وجود ندارند، چرا که همه علوم از خداوند سرچشمه می‌گیرند و در خدمت انسان‌ها هستند.در مورد بورس، استاد به وضوح بیان کردند که کلیت معاملات در بورس مشروعیت دارد، مشروط بر اینکه با اصول شرعی مغایرت نداشته باشد. هر چند ممکن است در برخی موارد جزئی مانند رانت‌ها یا تبانی‌های نامشروع مشکلاتی وجود داشته باشد، اما اصل معاملات در بورس تحت عنوان تجارت و بر اساس رضایت طرفین جایز است. همچنین معاملات در بورس می‌تواند شامل اعیان، منافع و حتی حقوق باشد، مشروط بر اینکه این حقوق قابل نقل و انتقال باشند.نتیجه‌گیری استاد این بود که فقه اسلامی به طور کلی پاسخگوی همه مسائل مستحدثه، از جمله مسائل مربوط به بورس و اقتصاد جدید است. و تاکید کردند که باید مسائل نوظهور با مراجعه به منابع اصلی دین، یعنی قرآن و حدیث، استنباط و بررسی شوند. به‌ویژه، مراجعه به علمای راسخ در دین و بهره‌گیری از عقل و نقل به عنوان دو منبع اصلی هدایت، برای حل این مسائل ضروری است.در نهایت، استاد به نقش اساسی ولایت و فقاهت در هدایت امت اشاره کردند و بیان داشتند که ولایت اهل بیت (علیهم‌السلام) و پیروی از آنان، نعمت بزرگی است که باید قدردان آن بود.

فقه مسائل بورسی 14

درس استاد هادی عباسی خراسانی با موضوع مسائل مستحدثه و فقهی بورس، با مقدمه‌ای اخلاقی آغاز شد. ایشان از حدیثی از امیرالمؤمنین علی (ع) استفاده کردند که می‌فرماید: «بدترین دوستان شما کسانی هستند که در برابر شما چرب‌زبانی کنند و عیب‌های شما را پنهان کنند.» این دوستان با مداهنه، یعنی تملق و چاپلوسی، به فرد کمک نمی‌کنند تا عیوب خود را بشناسد و اصلاح کند، بلکه با پوشاندن این نقص‌ها، مانع پیشرفت فرد می‌شوند. از نظر امام صادق (ع)، بهترین دوستان، آن‌هایی هستند که عیب‌های فرد را به عنوان هدیه به او نشان دهند تا اصلاح شود.&nbsp;بعد از این مقدمه اخلاقی، استاد عباسی به خلاصه‌ای از جلسه قبل اشاره کردند و وارد بحث حقوق در معاملات بورس شدند. بحث حقوق به این معنا که آیا حقوق به عنوان یک موضوع قابل معامله است یا خیر، از مباحث مهم در فقه معاملات محسوب می‌شود.&nbsp;در ادامه به تعریف‌های مختلفی از حق پرداخته شد. تعریف مرحوم سید یزدی این بود که حق نوعی سلطنت ضعیف بر یک شیء یا بر شخص است. ایشان به مثال‌هایی مانند حق تحجیر، حق قصاص، و حق رهن اشاره کردند. همچنین مرحوم شیخ انصاری حق را به عنوان یک سلطنت فعلی معرفی کردند. مرحوم آخوند خراسانی نیز در این بحث نظری دارند که حق، خود سلطنت نیست، بلکه سلطنت از آثار حق است. برای مثال، در حق خیار و حق شفعه، این حق به شخص اجازه می‌دهد که فسخ کنید یا تملک نمایید.&nbsp;سپس استاد عباسی به نظر مرحوم آیت‌الله خوئی اشاره کردند که حق و حکم را یکی دانسته و هر دو را از اعتبارات شرع می‌دانند.&nbsp;در ادامه، بحثی درباره اینکه آیا حق، مشترک لفظی است یا معنوی، مطرح شد. برخی فقها معتقدند که حق معنایی مشترک دارد و به موارد مختلفی همچون سلطنت یا ملک باز می‌گردد. در مقابل، برخی دیگر از فقها مانند صاحب جواهر، حق را به عنوان یک مفهوم نسبی در نظر می‌گیرند که بر اساس نسبت‌های مختلف تغییر می‌کند.سپس به اقسام مختلف حقوق پرداخته شد. از جمله، حقوقی که قبول اسقاط و نقل و انتقال دارند، حقوقی که فقط اسقاط‌پذیر هستند و حقوقی که انتقال‌پذیر نیستند. مثال‌هایی از حقوقی که اسقاط یا انتقال ندارند، مانند حق ولایت برای حاکم و حق استمتاع در ازدواج بیان شد. همچنین حقوقی که قابل انتقال به موت هستند، مانند حق خیار و حق شفعه، مورد بحث قرار گرفتند.در نهایت، استاد عباسی به مسئله خرید و فروش حقوق در بورس پرداختند. ایشان بیان کردند که اگر عقلای عالم برای حقی ترتیب اثر قائل باشند، آن حق قابل خرید و فروش است. سیره عقلاء نیز یکی از دلایل فقهی در جواز معامله این حقوق است.&nbsp;در بخش پایانی، ایشان تأکید کردند که حق به لحاظ نسبت، مشترک معنوی است اما به لحاظ منتسب‌إلیه، مشترک لفظی است. به عبارت دیگر، حق بر اساس موارد مختلف معانی متفاوتی دارد و باید در هر مورد به شرایط و نسبتی که وجود دارد توجه کرد. همچنین ایشان به مسائل جدیدی مانند حقوق امتیاز و مسائل مربوط به حقوق مادی و معنوی اشاره کردند و بیان داشتند که این حقوق نیز در فقه باید مورد بررسی قرار گیرند.به طور کلی نتیجه‌گیری ایشان این بود که حقوق، الا ما خرج بالدلیل، اگر منعی نداشته باشد، قابل معامله است. در این موارد، فقه اسلامی همواره به عرف و سیره عقلاء توجه دارد و شارع مقدس نیز حدودی را برای این معاملات تعیین می‌کند.

فقه مسائل بورسی 13

در جلسه امروز، استاد عباسی خراسانی به بررسی مسائل فقهی مربوط به بورس و خرید و فروش در این بازار پرداختند. جلسه با حدیثی از امام صادق (ع) آغاز شد که به اهمیت عاقبت‌اندیشی در کارها تأکید دارد. ایشان فرموده‌اند که هر عملی باید با توجه به عاقبت آن انجام شود؛ اگر نتیجه‌ی آن رشد و کمال باشد، باید آن را دنبال کرد و اگر به غیّ و ضرر می‌انجامد، باید از آن پرهیز کرد. این رویکرد به انسان می‌آموزد که پیش از اقدام به هر کاری، عاقبت آن را بسنجند و برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشند.در ادامه، استاد به خلاصه‌ای از جلسه گذشته اشاره کردند. ایشان به این نتیجه رسیدند که بورس یک بازار برای خرید و فروش است و مباحث مربوط به معامله در بورس شامل معامله اعیان و منافع می‌شود. مرحوم شیخ انصاری در بحث بیع، قائل به این بودند که معوض باید از اعیان باشد، اما تأکید کردند که اعیان در این معاملات شرط نیست. همچنین، روایات مختلفی در مورد قابل خرید و فروش بودن منافع و اعیان در فقه مطرح شد.استاد سپس به بحث در مورد حقوق پرداختند. در تعریف حقوق، به معانی مختلف آن در زبان عربی و قرآن اشاره کردند. به خصوص، مفهوم حق به عنوان ثبوت و ثابت بودن مطرح شد. ایشان توضیح دادند که در فقه اهل سنت، بحث حقوق به صورت جدی مطرح نشده، در حالی که فقه شیعه به ویژه با آثار مرحوم شیخ انصاری، به طور مفصل به آن پرداخته است.استاد به تقسیم‌بندی‌های مرحوم شیخ انصاری در مورد حقوق پرداختند. ایشان به دو دسته حقوق اشاره کردند: حقوق غیرقابل معاوضه و حقوق قابل انتقال. همچنین، نظرات امام خمینی (ره) در مورد حق حضانت و ولایت را بررسی کردند و به اولویت‌های حضانت فرزند در خانواده اشاره کردند. بحث‌های فقهی پیرامون حضانت و ولایت در شرایط مختلف بررسی شد و استاد تأکید کردند که حقوق غیرقابل معاوضه و حقوقی که قابلیت نقل ندارند، مسائل مهمی در فقه هستند.در پایان، استاد نتیجه‌گیری کردند که امکان خرید و فروش حقوق بستگی به مالیت آن‌ها دارد. اگر حقوق قابل مالیت باشند، آنگاه می‌توانند مورد معامله قرار گیرند. جلسه با این تأکید به پایان رسید که در روز آینده به بررسی تفاوت‌های حق و ملک و مبانی فقهی مرتبط با آن‌ها پرداخته خواهد شد.

فقه مسائل بورسی 12

درس استاد عباسی خراسانی در موضوع فقه مسائل بورس به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازد. ایشان با استناد به حدیث امام کاظم علیه‌السلام، دنیا را به دریای عمیق تشبیه کرده و بر اهمیت تقوا به عنوان وسیله نجات در این دریا تأکید کردند. تقوا به عنوان کشتی نجات انسان در دنیای پرتلاطم اهمیت دارد و پیروی از اهل بیت نیز به عنوان مصداقی از تقوا ذکر شد.در ادامه، استاد به تحلیل بورس به عنوان نوعی تجارت پرداختند و بر این نکته تأکید کردند که بورس باید تحت عنوان مکاسب و تجارت در نظر گرفته شود. ایشان ضمن بررسی روایات مکاسب، بیان کردند که بورس به دلیل نوساناتش نمی‌تواند در حصر معاملات قدیمی قرار گیرد. از دیدگاه فقهی، حصر معاملات باید استقرایی باشد و نمی‌توان آن را به صورت عقلی محدود کرد.موضوع بیع منافع در بورس نیز مورد توجه قرار گرفت. استاد به نظرات مرحوم آخوند و مرحوم حکیم اشاره کردند که بیع می‌تواند شامل منفعت باشد. این بحث در ارتباط با معاملات بورس اهمیت دارد، چرا که در این بازار عموماً منافع مورد معامله قرار می‌گیرد. استاد در این راستا به بحث عین و انواع آن نیز پرداختند و توضیح دادند که عین می‌تواند در ذمه، کلی مشخص، یا مشاع باشد. تأکید کردند که در بورس، عین دارای اطلاقات مختلفی است که در معاملات باید مورد توجه قرار گیرد.همچنین، استاد به مفهوم مالیت پرداختند و تأکید کردند که مالیت اعتباری نیز می‌تواند مورد خرید و فروش قرار گیرد. ایشان به این نتیجه رسیدند که بورس و معاملات مستحدثه در قالب بیع قابل بررسی هستند و بسیاری از احکام می‌توانند بر اساس مالیت اعتباری شکل بگیرند.در پایان، استاد دو مبنای اصلی برای احکام جدید در فقه بورس ارائه دادند:&nbsp;<ol><li style="text-align:justify;">اول اینکه عقود، حصر عقلی ندارند.</li><li style="text-align:justify;">دوم اینکه احکام به تبع تغییر موضوعات تغییر می‌کنند. این دیدگاه‌ها پایه‌گذار فهم جدیدی از مسائل فقهی در حوزه بورس و معاملات نوظهور هستند و به روشن شدن ابعاد فقهی این حوزه کمک می‌کنند.</li></ol>

فقه مسائل بورسی 11

استاد در این جلسه چندین موضوع در مورد مسائل فقهی مرتبط با بورس و معاملات مالی مطرح کردند. ابتدا حدیث اخلاقی از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام ذکر گردید که نعمت‌های الهی را به سه بخش تقسیم می‌کند: سعه مال، صحت بدن و تقوای قلب. این ترتیب نشان از اهمیت بیشتر تقوای قلب در مقابل سایر نعمت‌ها دارد. حضرت علی علیه‌السلام نعمت سعه مال را مهم می‌دانند، اما بالاتر از آن، سلامتی بدن و سپس تقوای قلب را برترین نعمت‌ها معرفی می‌کنند.استاد عباسی در ادامه مسائل گذشته درباره جواز معاملات بورس را مرور کردند. در بحث از دیدگاه مرحوم شیخ انصاری رحمه‌الله در مکاسب، بیان شد که بیع باید به عین تعلق گیرد، اما منافع و حقوق نیز در برخی موارد قابل خرید و فروش هستند. در مقابل این دیدگاه، استاد به این نکته اشاره کردند که طبق سیره عقلاء، بیع منافع نیز قابل قبول است و شارع مقدس مؤید این سیره است نه مؤسس آن. بنابراین، از دیدگاه عرفی و فقهی، معاملاتی که بر منافع مبتنی باشند، مشروع و جایز هستند.در بحث خرید و فروش منفعت، استاد به روایات متعددی استناد کردند، از جمله روایت علی بن جعفر از امام کاظم علیه‌السلام که در آن امام، فروش حق قسم را جایز می‌دانند. همچنین روایات دیگری نیز از باب بیع منافع نقل شد که بیانگر امکان خرید و فروش منافع، همچون خدمات انسان‌ها و منافع حاصل از اموال غیرذوی‌العقول (مثل شرکت‌ها و حقوق مالکیت معنوی) است.استاد به این نکته پرداختند که تفاوت میان مالیت و ملکیت وجود دارد؛ به این معنا که هر مالی، لزوماً ملکیت ندارد و بالعکس. اما معیار معاملات فقهی بر اساس مالیت و ارزش‌گذاری عقلاء است. به عبارت دیگر، هر چیزی که در عرف عقلاء ارزش‌گذاری شود و قابل مبادله باشد، می‌تواند موضوع بیع و معامله قرار گیرد.دیدگاه‌های فقهاء همچون مرحوم سید یزدی، مرحوم محقق اصفهانی، مرحوم امام خمینی و مرحوم آقای خویی نیز در این بحث مورد بررسی قرار گرفت. این فقهاء همگی به جواز معاملات بر منافع و حقوق اعتقاد دارند و بر این اساس، معاملات مرتبط با سهام و منافع در بازار بورس را جایز می‌دانند.در نهایت، استاد عباسی خراسانی جمع‌بندی کردند که خرید و فروش منافع از دیدگاه فقهی جایز است و از این رو، معاملات بورس، چه خرید و فروش سهام و چه منافع مرتبط با آن، در چارچوب‌های شرعی قابل توجیه است.

فقه مسائل بورسی 10

استاد عباسی خراسانی در این جلسه به بحث تفصیلی بررسی مشروعیت بیع منافع و جایگاه بورس در معاملات فقهی پرداختند. در ابتدای جلسه، استاد حدیث اخلاقی از امام باقر علیه‌السلام بیان کردند که سه چیز، کمرشکن است: بزرگ شمردن عمل خود، فراموش کردن گناهان و خودپسندی. این حدیث به اهمیت تواضع و فروتنی در انجام اعمال و توجه به ضعف‌های خود اشاره دارد. ایشان تأکید کردند که انسان باید همواره گناهان خود را به یاد داشته باشد تا در مسیر اصلاح و تکامل بماند.سپس استاد به خلاصه‌ای از جلسه گذشته پرداختند و تأکید کردند که برخی از مباحث مربوط به اقسام بیع و عقود با استناد به کلام مرحوم میرزای نائینی مورد بررسی قرار گرفت. این مباحث به ویژه در زمینه بورس و جایگاه آن در فقه، اهمیت داشت. بورس به عنوان بازاری برای جذب و هدایت سرمایه‌ها معرفی شد و بحث شد که بورس یک بازار است که معاملات آن می‌تواند به عنوان تجارت در فقه شناخته شود.در ادامه استاد به موضوع مهم "بیع منافع" پرداختند. ایشان تأکید کردند که بورس علاوه بر اعیان، شامل مبادله منافع نیز می‌شود. به عنوان نمونه، استاد به فرمایشات امام هادی علیه‌السلام اشاره کردند که دنیا را به بازاری تشبیه کردند که برخی در آن سود می‌برند و برخی زیان می‌کنند. این بیان نشان می‌دهد که مفهوم بیع در فقه شامل خرید و فروش منافع نیز می‌شود. در ادامه، استاد با ارائه چند روایت از منابع معتبر، به تبیین مشروعیت تجارت و بیع در فقه پرداختند.یکی از نکات مهمی که استاد بیان کردند این بود که روایات بسیاری بر توصیه به تجارت تأکید کرده‌اند. برای مثال، روایت امام صادق علیه‌السلام که می‌فرماید "تسعة أعشار الرزق في التجارة" یعنی نُه دهم رزق در تجارت است، نشان‌دهنده اهمیت تجارت در دین اسلام است. استاد همچنین با استناد به روایاتی از امام علی علیه‌السلام و دیگر معصومین، تأکید کردند که تجارت می‌تواند زمینه‌ساز رشد عقل و افزایش برکت در زندگی باشد. بر این اساس، بورس نیز به عنوان یکی از مصادیق تجارت در جامعه امروز مطرح است.در بخش دیگری از درس، استاد به بررسی روایات مرتبط با "خرید و فروش منافع" پرداختند. ایشان به روایاتی اشاره کردند که نشان می‌دهد می‌توان منافع یک شیء را به فروش رساند. به عنوان نمونه، روایتی از امام علی علیه‌السلام نقل شد که رسول خدا صلی الله علیه و آله خدمت یک کنیز را فروختند ولی مالکیت آن را نه. این روایت به عنوان یکی از دلایل مشروعیت بیع منافع در فقه مطرح شد.در ادامه استاد تأکید کردند که ساختار بورس از نظر فقهی قابل قبول است. معاملات بورس، اعم از خرید و فروش اعیان و منافع، از نظر شرعی اشکالی ندارد. البته باید به جزئیات برخی از معاملات در بورس توجه بیشتری شود، اما به طور کلی، بورس به عنوان یک بازار تجاری مشروعیت دارد و در چارچوب معاملات فقهی قرار می‌گیرد.استاد همچنین به اهمیت برنامه‌ریزی و دقت در اعمال و رفتارهای تجاری اشاره کردند و تأکید کردند که تجارت نباید انسان را از ذکر خدا و توجه به مسائل معنوی دور کند. تجارت و بورس در چارچوب شریعت می‌تواند به رشد اقتصادی و معنوی افراد کمک کند، به شرطی که با نیت خالص و به دور از خودپسندی و غرور انجام شود.در ادامه بحث‌، موضوع مهم "مشروعیت بیع منافع" به عنوان یکی از مبانی اصلی فقهی برای تایید معاملات بورسی مورد توجه قرار گرفت و استاد به بررسی دلایل فقهی و اصولی آن پرداختند. ایشان تأکید کردند که بورس به عنوان یک نهاد مالی که شامل مبادلات اعیان و منافع است، از نظر شریعت قابل قبول بوده و تحت عنوان تجارت قرار می‌گیرد. البته، برخی جزئیات و معاملات خاص در بورس نیازمند بررسی‌های بیشتری است تا اطمینان حاصل شود که تمامی آنها با مبانی فقهی همخوانی دارند.در انتها، استاد به اهمیت ادامه مباحث در جلسات آینده پرداختند و وعده دادند که بحث ادله مشروعیت بورس با استناد به کتاب، سنت، اجماع و عقل در جلسات بعدی مورد بررسی دقیق‌تری قرار خواهد گرفت.

فقه مسائل بورسی 9

استاد عباسی در این جلسه به بررسی مسائل مستحدثه بورس و جایگاه آن در ساختار معاملات پرداختند. شروع درس با نقل حدیثی از امام صادق (علیه‌السلام) درباره نشانه‌های اهل بهشت آغاز شد. امام (علیه السلام) در این حدیث چهار نشانه را بیان کردند: خوش‌رویی، زبان فصیح، قلب رحیم و دست سخاوتمند. این ویژگی‌ها به عنوان الگوهایی برای رفتار اجتماعی و اخلاقی معرفی شدند و استاد تأکید کردند که این نشانه‌ها در زندگی فردی و اجتماعی ما باید تجلی یابند.در ادامه، استاد به خلاصه‌ای از مباحث گذشته پرداختند و بورس را به عنوان یک بازار برای خرید و فروش سهام و کالاهای مختلف تعریف کردند. ایشان بورس را جزئی از تجارت و مکاسب دانستند و تاریخچه آن را به تعاملات بشر از زمان حضرت آدم (علیه‌السلام) نسبت دادند. استاد توضیح دادند که بشر از همان ابتدا به دلیل نیازها و تعاملات خود، به داد و ستد روی آورد و این امر منجر به پیدایش انواع مختلف معاملات شد.استاد عباسی به مراحل مختلف تاریخچه معاملات اشاره کردند:<ol><li style="text-align:justify;">مرحله اول مبادله کالا به کالا بود، جایی که افراد نیازهای خود را با مبادله اجناس برطرف می‌کردند.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">مرحله دوم: حواله‌های منقش</li><li style="text-align:justify;">مرحله سوم: ضرب سکه طلا و نقره</li><li style="text-align:justify;">مرحله چهارم: حواله جات ما فی الذمه</li></ol>در ادامه، استاد به تقسیم‌بندی ابواب فقه بر مبنای نظرات مرحوم میرزای نائینی پرداختند. مرحوم نائینی می‌فرمایند: قدماء فقه را به سه بخش عبادات، معاملات و احکام تقسیم کردند.&nbsp;سپس به توضیح دسته‌بندی معاملات بر اساس میرزای نائینی پرداختند که شامل عقود اذنی و عهدی می‌شود. در مورد بورس، استاد تأکید کردند که بسیاری از معاملات در بورس مبتنی بر وکالت هستند و به عقود اذنی ارتباط دارند. ایشان همچنین به تقسیم عقود عهدی به دو دسته تعلیقی و تنجیزی اشاره کردند و تأکید کردند که شناخت این تقسیمات در تحلیل وضعیت معاملات بورس اهمیت دارد.استاد سپس به تاریخچه توسعه معاملات اشاره کردند و توضیح دادند که با گذر زمان، نیاز بشر به معاملات پیچیده‌تر و سریع‌تر افزایش یافته است. این امر باعث شد که معاملات از مبادلات عینی به حواله‌های کاغذی و سپس به بورس تبدیل شود.در نهایت، استاد به تعریف بیع در مکاسب اشاره کردند و بیان کردند که بیع به معنای مبادله مال با مال است. ایشان تأکید کردند که معوض باید به عین اختصاص یابد و بیان کردند که در بورس نیز این مبادلات تحت همین اصول فقهی قرار می‌گیرند.&nbsp;این جلسه در مجموع به تحلیل عمیق بورس از منظر فقهی پرداخته و جایگاه آن را در تاریخ معاملات و نظام فقهی روشن ساخته است.

فقه مسائل بورسی 8

در این جلسه، استاد عباسی خراسانی به بررسی مسائل فقهی مرتبط با بورس و پیشینه آن پرداخته&nbsp;و با بیان احادیث اخلاقی، به اهمیت تأدیب و تربیت در تعاملات اجتماعی اشاره دارند. ایشان حدیثی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کنند که در آن به تأدیب از سوی پدر بزرگوارشان، امام باقر (علیه‌السلام) اشاره شده و به سه نکته مهم در زندگی اشاره می‌شود. نخست، پرهیز از همنشینی با افراد بد؛ بدین معنا که انسان باید در انتخاب دوستان و همنشینان خود دقت کند زیرا همنشینی با افراد بد می‌تواند عواقب منفی بر روی انسان داشته باشد. دوم، مراقبت از زبان و پرهیز از زیاده‌گویی؛ زیرا عدم کنترل زبان می‌تواند به پشیمانی و عواقب ناگوار منجر شود. سوم، پرهیز از ورود به مکان‌ها و مواردی که باعث اتهام می‌شود، زیرا انسان باید از مواضع تهمت دوری کند.پس از ذکر این نکات اخلاقی، استاد به بررسی مباحث فقهی مستحدثه می‌پردازند و بر اهمیت زمان‌شناسی و مکان‌شناسی فقیه تأکید می‌کنند. ایشان بیان می‌کنند که فقیه باید از شرایط زمان و مکان آگاه باشد و درک صحیحی از موضوعات مبتلا به داشته باشد تا بتواند احکام مناسب را استخراج کند. همچنین، فقیه باید توانایی استنباط صحیح مسائل مستحدثه از منابع دینی را داشته باشد و به تأثیرات زمان و مکان در استخراج احکام توجه نماید.سپس استاد به تاریخچه پیدایش بورس و معنای آن اشاره می‌کنند. واژه بورس از قرن پانزدهم میلادی به کار رفته و در ابتدا به مکان‌هایی اطلاق می‌شد که بازرگانان کالاهای خود را حراج می‌کردند. همچنین، تاریخچه بورس جهانی و بورس در ایران بررسی می‌شود. بورس ایران در بهمن سال 1346 تأسیس شد و با گذشت زمان، این بازار به شکل فعلی و گسترده‌ای درآمده است.به‌علاوه، استاد به تفکیک ادوار بورس در ایران می‌پردازند. این ادوار شامل دوره قبل از انقلاب (1346 تا 1357) و دو دوره بعد از انقلاب (1358 تا 1367 و 1368 تا 1383) است. با تحلیل تغییرات و تحولات بورس در هر یک از این دوره‌ها، استاد به این نکته اشاره می‌کنند که بورس در حال حاضر به عنوان یک بازار توسعه‌یافته برای تجارت تلقی می‌شود و از نظر فقهی، می‌تواند به عنوان عنوانی از مکاسب و متاجر شناخته شود.در پایان، استاد به تطبیق بورس با عناوین فقهی اشاره کرده و می‌فرمایند که بورس یک نوع تجارت به شمار می‌آید و از منظر فقهی، باید به مبادلات انجام‌شده در آن توجه شود. لذا، تأکید بر رعایت شرایط شرعی در این معاملات و تأکید بر «تجارت عن تراض» به عنوان یکی از اصول اصلی تجارت در اسلام مطرح می‌شود. در مجموع، این جلسه به بررسی جوانب مختلف بورس و فقه مرتبط با آن پرداخته و بر اهمیت شناخت و فهم این مسائل تأکید دارد.

فقه مسائل بورسی 7

این جلسه با حدیثی آغاز می‌شود که در آن بر لزوم اعتدال در خواب و خوراک تاکید شده است. استاد به حدیثی از رسول الله (ص) اشاره می‌کنند که از مصادیق «أبغض إلی الله» سخن می‌گوید و بر اهمیت برنامه‌ریزی در خواب و خوراک تأکید می‌کنند. به‌علاوه، استاد به این نکته اشاره دارند که خواب و خوراک باید در زندگی انسان اعتدالی باشد و این دو بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند.در ادامه، خلاصه‌ای از مباحث گذشته در زمینه مسائل مستحدثه و بورس بیان می‌شود. استاد به روش‌شناسی در استنباط مسائل جدید اشاره کرده و بر غنای فقه اسلام، به‌ویژه فقه شیعه تأکید می‌کنند. ایشان به ضرورت شناخت راه‌های پویایی فقه جواهری اشاره می‌کنند و صاحب جواهر را به عنوان فقیهی سنت‌گرا و در عین حال متجدد توصیف می‌کنند.استاد همچنین به کارآمدی فقه در زمان‌ها و مسائل جدید می‌پردازند و کسانی را که فقه را ناکارآمد می‌دانند، ناتوان از درک عمیق فقه می‌دانند. سپس به روایتی از امیرالمؤمنین (ع) می‌پردازند که حضرت در آن خداوند را به خاطر بیان تمام مسائل مورد نیاز مردم شکر فرمودند. این روایت نشان‌دهنده غنای فقه و اسلام است. این روایت تأکیدی بر ضرورت تبیین احکام اولیه و مستحدثه می‌باشد.استاد عباسی به وجود کلیات علوم، از جمله طب، در قرآن اشاره کرده و بر این نکته تأکید می‌کنند که مسائل بورس نیز عناوین اصول مستحدثه‌ای در فقه دارند. به عقیده ایشان، باید درک کنیم که بورس به خودی خود از مسائل مستحدثه است و نمی‌توان آن را به محدودیت‌های قدیم محصور کرد.استاد به تشخیص عناوین اولیه و ثانویه در استنباط مسائل مستحدثه پرداخته و این نکته را مطرح می‌کنند که احکام ثابت و موضوعات متغیرند. عناوین ثانویه، می‌توانند به فقیه در شناخت و استنباط احکام کمک کنند و استاد نمونه‌هایی از این عناوین از جمله اضطرار و عسر و حرج را بررسی می‌کنند. در این راستا، فقیه باید بتواند در شرایط خاص، از عناوین ثانویه بهره‌برداری کند و احکام را بر اساس شرایط متغیر استنباط نماید.در نهایت، استاد به واژه‌شناسی «بورس» و تاریخچه آن می‌پردازند. واژه «بورس» ریشه فرانسوی و لاتین دارد و به کیف‌های چرمی یا خورجین‌های چرمی اشاره می‌کند که به محل تجمع خرید و فروش مرتبط بوده است. استاد همچنین به تأکید بر اهمیت فهم تاریخچه واژه بورس در تحلیل و فهم مسائل مرتبط با بورس اشاره می‌کنند و بیان می‌کنند که این واژه به نوعی با جمع و جور کردن خرید و فروش ارتباط دارد.&nbsp;بدین ترتیب، درس استاد عباسی خراسانی به بررسی فقه مسائل بورس و تطبیق آن با اصول و قواعد فقهی، همچنین توجه به تغییرات و تحولات زمانه در فهم و استنباط احکام می‌پردازد.

نتیجه‌ای یافت نشد