معرفی کتاب
|
دیدگاه کاربران
در این جلسه، استاد عباسی خراسانی بحث را با مرور یک حدیث اخلاقی درباره رضایت به مقدرات الهی شروع کردند. این حدیث که به توصیههای رسول مکرم اسلام (صلیاللهعلیهوآله) به جناب ابیذر پرداخته، ناظر به اصول توحیدی و جایگاه ویژه اعتماد و توکل بر خداوند است. حضرت رسول به ابیذر فرمودند که هنگام درخواست کمک یا طلب چیزی، باید فقط از خداوند کمک بخواهد، زیرا قضا و قدر الهی غیرقابل تغییر است و هیچ مخلوقی نمیتواند بر خلاف آن عمل کند. حتی اگر همهی مردم تلاش کنند تا به کسی نفع یا ضرری برسانند، تا زمانی که خداوند آن را مقرر نکرده باشد، این اتفاق نخواهد افتاد. این سخن از توحید و تسلیم به ارادهی الهی حکایت دارد و انسان باید رضایت کامل به آنچه خدا مقرر کرده، داشته باشد و امور را به او واگذار کند.
در ادامه، استاد به بررسی و تکمیل مباحث جلسه قبل پرداختند که درباره حقوق و نقل و انتقال آنها در معاملات بود. ایشان توضیح دادند که برخی حقوق قابل نقل و انتقال و اسقاط هستند و برخی دیگر چنین نیستند. نتیجهگیری این بود که حقوق در معاملات بورس نیز میتواند مشمول این احکام باشد، مگر مواردی که به دلیل شرعی از آنها استثنا شود.
استاد تاکید کردند که فقیه در مواجهه با مسائل جدید (مسائل مستحدثه) دستِ باز دارد. اصول کلی فقهی همچون اصول معاملات و حقوق را میتوان به موضوعات جدیدی مثل بورس اعمال کرد. برای مثال، مبنای مشروعیت معاملات در بورس بر اساس اصل «تجارت عن تراض» است که در قرآن به آن اشاره شده است. افراد در بورس با واسطهگری کارگزاران معاملات خود را انجام میدهند و این وکالت شرعی نیز بر اساس اصول فقهی قابل قبول است.
استاد در ادامه به بررسی حجت ظاهری و باطنی پرداختند و توضیح دادند که عقل و رسول به عنوان دو حجت الهی هیچ تعارضی با یکدیگر ندارند. این دو در مسیر هدایت انسان به یک مقصد واحد یعنی ذات الهی حرکت میکنند. عقل به عنوان حجت باطنی و رسول به عنوان حجت ظاهری، یکدیگر را تکمیل میکنند.
یکی از نکات مهم بحث استاد، توجه به جایگاه علوم مختلف بود. ایشان اشاره کردند که تمامی علوم در نهایت از ذات الهی منشأ میگیرند و انسانها از طریق تحقیق و تفکر به کشف و توسعه این علوم میپردازند. در همین راستا، ایشان بیان کردند که علوم اسلامی و غیر اسلامی به معنای حقیقی وجود ندارند، چرا که همه علوم از خداوند سرچشمه میگیرند و در خدمت انسانها هستند.
در مورد بورس، استاد به وضوح بیان کردند که کلیت معاملات در بورس مشروعیت دارد، مشروط بر اینکه با اصول شرعی مغایرت نداشته باشد. هر چند ممکن است در برخی موارد جزئی مانند رانتها یا تبانیهای نامشروع مشکلاتی وجود داشته باشد، اما اصل معاملات در بورس تحت عنوان تجارت و بر اساس رضایت طرفین جایز است. همچنین معاملات در بورس میتواند شامل اعیان، منافع و حتی حقوق باشد، مشروط بر اینکه این حقوق قابل نقل و انتقال باشند.
نتیجهگیری استاد این بود که فقه اسلامی به طور کلی پاسخگوی همه مسائل مستحدثه، از جمله مسائل مربوط به بورس و اقتصاد جدید است. و تاکید کردند که باید مسائل نوظهور با مراجعه به منابع اصلی دین، یعنی قرآن و حدیث، استنباط و بررسی شوند. بهویژه، مراجعه به علمای راسخ در دین و بهرهگیری از عقل و نقل به عنوان دو منبع اصلی هدایت، برای حل این مسائل ضروری است.
در نهایت، استاد به نقش اساسی ولایت و فقاهت در هدایت امت اشاره کردند و بیان داشتند که ولایت اهل بیت (علیهمالسلام) و پیروی از آنان، نعمت بزرگی است که باید قدردان آن بود.