غرر در بیمه به معنای عدم شفافیت و عدم اطلاعات کامل از طرف‌های بیمه گر و بیمه‌گزار است، که می‌تواند منجر به خطرات ناخواسته شود. این مسئله به خصوص در بیمه عمر مطرح است، زیرا اجل و مدت دقیق روشن نیست. این عدم شفافیت ممکن است باعث نارضایتی و بطلان معاملات شود.&nbsp;بیمه و احتمالات خسارت و تعویض آن:&nbsp;اشاره به این است که اگر خسارت رخ دهد، بیمه گر آن را جبران خواهد کرد. همچنین، بحث درباره تأکید بر شناخت ماهیت عقد بیمه به عنوان یک عقد مستقل و حقیقی می تواند از شبهات غرر در آن جلوگیری می‌کند.ارکان و شروط عقد بیمه:&nbsp;ارکان عقد بیمه، شامل ایجاب و قبول، مؤمّن علیه، و مبلغ تأمین است. شروط آن شامل بیان خطر مؤمّن ضدّه، معلوم بودن قسط پرداختی و معلوم بودن مدت عقد است. همچنین، در مورد غرر در بیمه به چهار نظر اشاره شده که شامل وجود و حصول مقدار عوض و اجل هستند.

large_بیمه_بنیادی.png

medium_بیمه_بنیادی.png

small_بیمه_بنیادی.png

thumbnail_بیمه_بنیادی.png

بیمه_بنیادی.png

فقه عقود مستحدثه

فقه-بیمه

فقه بیمه

فقه بیمه 9

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

شروط چند گانه در عقد بیمه1. تعیین مؤمن علیه، طرفین عقد، مبلغ پرداختی، خطر خسارت، اقساط و زمان تأمین.2. در صحت عقد بیمه، شرایط کلی صالحیت و شایستگی قرارداد لازم است.3. موضوع بیمه ممکن است مال یا حقوق دیگر باشد، با ذینفع بودن بیمه‌گذار.4. قرارداد باید موضوع و شروط را به وضوح تعیین کند؛ در غیر اینصورت باطل خواهد بود.5. تأکید بر لغت "تعیین" در شروط به دلایل حفظ از بطالت قرارداد و جلوگیری از ربا و غرر.مجلس عالی اوقاف مصر بر اساس حکم "أکلهم أموال النّاس بالباطل"، که به معنای خوردن آن‌ها مال مردم به طور ناروا است، بیمه را باطل و قماری تلقی می‌کند. عقد بیمه تحت عناوین مبطله عقود قرار می‌گیرد و در دیدگاه علمای شیعه، بیمه به عنوان یک معامله باطل و منافات با توکل است. از جایز شدن بیمه در نظر آنان صحبت نشده و پیشنهاد شده که در صورت تمایل به روش شرعی، با بیمه‌گر مصالحت کرده و قسمت کوچکی از قیمت کالا را به عنوان نسیه پرداخت کنید.&nbsp;نکته:در عقود، شروط مصرحه باید به خوبی درک شوند. مثلا در عقد بیع، فقها درباره شروط عقد، شروط متعاقدين، شروط عوضین، قبض و اقباض توضیحات داده‌اند. همچنین اشکالاتی مانند غرری بودن یا ربوی بودن باید دفع شوند.&nbsp;

فقه بیمه 8

اهمیت شرایط عمومی در بیمه: بیان می‌شود که در بیمه همانند سایر عقود، شرایطی مانند رشد، بلوغ، عقل، اختیار و قصد، اهمیت دارند و بدون آنها عقد نافذ نیست.اهلیت متعاقدین در بیمه: تأکید بر این است که باید هر دو طرف (بیمه‌گذار و بیمه‌گر) در زمان انعقاد عقد بیمه دارای اهلیت باشند، به عنوان مثال باید بالغ و عاقل باشند.نظرات حقوقدانان: اظهارات و نظرات مراجع حقوقی معروف مانند آیت‌الله خمینی و شیخ انصاری در مورد صلاحیت متعاقدین در عقود و اهمیت آن در صحت عقد بیان شده است.اختلافات در نظریات حقوقی: متن به بحث در مورد نظرات مختلف حقوقدانان درباره اهمیت صالحیت و اهلیت در صحت عقد، به ویژه در بیمه، می‌پردازد.مفهوم عقد و تعهد: توضیح داده شده که بیمه یک نوع عقد است که به تعهدات طرفین برای پرداخت و دریافت تعویض در صورت وقوع حادثه اشاره دارد.اهلیت شخصیت‌های حقوقی: بیان شده که در بیمه، می‌توان هم شخصیت حقیقی و هم شخصیت حقوقی (مانند شرکت‌های بیمه) به عنوان طرفین در عقد داشت.این نکات نشان دهنده تنوع و عمق مباحث حقوقی و فقهی مطروحه در متن هستند که می‌توانند برای درک دقیق‌تر مسائل حقوقی و اهمیت آنها در عقود بیمه مفید باشند.

فقه بیمه 7

عقود به سه دسته عقود “رضایی، عینی و تشریفاتی” تقسیم میشوند؛<ul><li style="text-align:justify;">عقود رضایی به صرف ایجاب و قبول به وجود می‌آیند؛ نظیر عقد نکاح، عقد اجاره، و عقد بیع.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">عقود عینی نیازمند قبض مال مورد معامله توسط طرفین هستند؛ مثل عقد هبه، رهن، و وقف.</li><li style="text-align:justify;">&nbsp;عقود تشریفاتی، علاوه بر احتیاج به ایجاب و قبول، رعایت شرایط و تشریفات خاصی نیز لازم است؛ مانند بیع صرف (بیع طلا و نقره) یا فروش اموال دولتی یا شرکتی.</li></ul>درباره عقد بیمه، بحث این است که موجب و قابل در این عقد چه کسانی هستند. امام خمینی ره می‌بینند که عقد بیمه از عقود رضایی است و نیازی به قبض ندارد، و ممکن است موجب و قابل با هر لفظی باشند، موجب (بیمه کننده) و قابل (بیمه شونده) متفاوت از یکدیگر عمل میکنند و تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد.

فقه بیمه 6

در بحث فقهی درباره عقد تأمین، مورد بحث اصلی این است که در این عقد، موجب و قابل چه کسی است؛&nbsp;<ul><li style="margin-right:80px;">آیا فردی که متعهد به پرداخت خسارت است فرد مؤمن است یا فرد مستأمن؟&nbsp;</li></ul><ol><li>برخی از فقها ادله‌ای برای مخالفت با بیمه ارائه کرده‌اند که بیان ماهیت و ویژگی‌های بیمه را به چالش می‌کشد. این نکات شامل عدم انطباق بیمه بر سایر عقود، وحدت یا تفاوت میان تعریف بیمه از عناوین دیگر، عدم برقراری تعهد بیمه گر تا تحقق خسارت، و قبول بیمه به عنوان یک عقد صحیح توسط فقها می‌باشد.&nbsp; &nbsp; &nbsp;&nbsp;</li><li>پاسخ‌های استدلالی به آنها ارائه شده است و ماهیت بیمه به طور دقیق مشخص شده است. برای فهم ماهیت بیمه باید از عناوینی مانند تضمین و ضمانت دوری کنیم تا تداخل با حقوقی مانند ضمانت ایجاد نشود. برخی از فقهای معتقدند که بیمه یک عقد مستقل است، در حالی که برخی دیگر این را به عنوان یک عقد معهود تصریح کرده‌اند. از آنجایی که بیمه از عقود متعارف و محبوب است، تمام فقها از صحت آن متفق هستند و هیچ اعتراض جدی از سوی آنها وجود ندارد.</li></ol>&nbsp;نکات ذیل نیز در کلمات استاد در این باره وجود دارد، که باید بدان اشاره نمود:<ul><li>بیمه به نظر برخی از فقها یک عقد مستقل و مستحدث است که از سایر عقود متعارف متمایز است و مطابق با اصول فقهی و حقوقی است.</li><li>بیمه به عنوان تعهد بیمه‌گر به تعویض خسارت‌های احتمالی تعریف شده و متقاضی بیمه ملزم به پرداخت حق بیمه می‌شود.</li><li>بیمه به عنوان یک عقد معلق تعریف شده است؛ به این معنی که تعهد بیمه‌گر به جبران خسارت وابسته به وقوع آن خسارت است.</li><li>عدم انطباق بیمه با سایر عقود روشن‌شده و ترویج دلایل صحت بیمه به عنوان یک عقد مستقل و متمایز از سایر عقود معمول.</li><li>در نهایت، بیمه به عنوان یک عقد صحیح و معتبر توسط تمام فقها پذیرفته شده است و هیچ اعتراض جدی‌ای به صحت آن ارائه نشده است.</li></ul>&nbsp;

فقه بیمه 5

در مقدمه ماهیت بیمه، برخی نکات ضروری مطرح شده است که باید در نظر گرفت. بیمه به هیچ عقود متعارفی قابل انطباق نیست و از عناوین معهود در فقه متمایز است. برای درک ماهیت بیمه باید از عناوین تضمین و ضمانت، دوری کرد تا تداخل با بحث ضمانت صورت نگیرد. انطباق بیمه با سایر عقود معهود نیز مستلزم نیست که بیمه را در زمره آنها قرار دهیم. بسیاری از فقها بیمه را عقد مستقل و مدرک صحیح می‌دانند و هیچ اشکالی در صحت آن وجود ندارد. در نتیجه، بیمه یک عقد صحیح است که همه فقها در این مورد متفق هستند و هیچ اشکالی برای اعتباریت آن وجود ندارد.

فقه بیمه 4

ادله مخالفان مشروعیت قراردادهای بیمه از منظر اسلام؛<ul><li>این مخالفان عقد بیمه را به دلیل مغایرت با موازین و آموزه های اسلامی باطل می دانند.</li><li>دلایل اصلی این گروه عبارت است از:</li></ul><ol><li style="margin-right:80px;">عدم قطعیت در قرارداد (غرار): قراردادهای بیمه شامل عدم قطعیت می شود زیرا بیمه گر نمی داند که چه زمانی و آیا رویدادی رخ می دهد یا خیر. این بلاتکلیفی شبیه قمار شمرده شده و در اسلام حرام است.</li><li style="margin-right:80px;">احتمالی بودن قرارداد: قراردادهای بیمه مشروط به وقوع حادثه غیر قطعی است. این باعث می شود که قرارداد باطل شود زیرا قطعی تلقی نمی شود.</li><li style="margin-right:80px;">تعهد به امری نامشخص : قراردادهای بیمه متضمن تعهد به پرداخت در صورت وقوع غیر قطعی است. این نوع تعهد در شرع جایز نیست.</li><li style="margin-right:80px;">بیمه به عنوان نوعی قمار (قیمار): بیمه به عنوان نوعی قمار در نظر گرفته می شود زیرا سود بیمه گر بر اساس شانس و احتمال است تا هر تلاش یا مشارکت واقعی. این امر در اسلام حرام شمرده شده است.</li><li style="margin-right:80px;">(ربا) در برخی از انواع بیمه ها: برخی از انواع بیمه ها مانند بیمه عمر شامل ربا می شود. زیرا بیمه‌گر پس از فوت بیمه‌گذار مبلغی را به صورت مقطوع پرداخت می‌کند و مبلغی را اضافه می‌کند که ربوی محسوب می‌شود.</li><li style="margin-right:80px;">بیمه به عنوان نوعی از بیع غیر قطعی :برخی از محققان معتقدند که قراردادهای بیمه باطل هستند زیرا شامل فروش چیز نامطمئن یا نامشخص هستند(حق بیمه).</li></ol>#استدلال اصلی به نفع بیمه:- استدلال اصلی به نفع قراردادهای بیمه بر اساس آیه قرآن است: «اموال یکدیگر را به باطل (و از طرق نامشروع) نخورید مگر اینکه تجارتی با رضایت شما انجام گیرد.» این آیه شامل همه انواع تجارت و تجارت مشروع از جمله قراردادهای بیمه است.- بحث بر سر تعریف «باطل» در این آیه است. برخی از محققان استدلال می کنند که به طور خاص به فعالیت های ممنوعه اشاره می کند (باطل شرعی)، در حالی که برخی دیگراستدلال میکنند که شامل همه اشکال معاملات باطل یا نامشروع است (بطل عرفی).تفسیراخیر جامع تر و فراگیرتر تلقی میشود.- همچنین مفهوم غرر را با تفصیل بیشتری مورد بحث قرار داده و تفاوت بین عدم قطعیت مباح و حرام در عقودرا برجسته می کند.-با تأکید بر اهمیت درک ماهیت و هدف قراردادهای بیمه در هنگام بررسی اعتبار آنهااز منظر اسلام به پایان می رسد.&nbsp;

فقه بیمه 3

فقهای مسلمان درباره بیمه‌های خصوصی به سه دسته موافق، مخالف، و قائلان به تفصیل تقسیم می‌شوند.&nbsp;<ul><li>گروه اول اعتقاد دارند که بیمه در اسلام سابقه داشته و در نظام عواقل سنت صحیح نبوی بر ثبت این نهاد حقوقی و فقهی دلالت دارد. از آن‌جا که مذاهب مختلف اسلامی بیمه را قبول کرده‌اند، معتقدند که بیمه مشروع است.</li><li>گروه دوم معتقدند که بیمه باید تحت یکی از عناوین عقود شرعی مندرج شود. برخی از فقهای شیعه، عقد بیمه را منطبق با عقد مضاربه می‌دانند. در نظام بانکداری اسلامی اهل سنت نیز برای انعقاد قرارداد بیمه از عقد مضاربه استفاده کرده‌اند.</li><li>گروه سوم معتقدند که بیمه به عقود معهود قابل انطباق نیست و بیشتر بر اصول و عمومات ادله تکیه می‌کنند. بر اساس این دیدگاه، بیمه مشروعیت خود را از عمومات قرآنی و اصول اسلامی مانند اصالة الصحة و اصاله الاباحه استخراج می‌کنند.</li></ul>امام خمینی نیز در این خصوص عقد بیمه را عقد مستقل و مستحدث می‌داند. امام خمینی در مسأله ۶ مباحث بیمه، بیان می‌کند که بیمه عقد مستقل است و احتمالاً ضمان بعوض است.اگرچه بیشتر نظرات بین فقهای مختلف در مورد مشروعیت بیمه است، اما با توجه به تفاوت‌های ماهیتی بیمه امروزی و عقود قدیمی، به نظر می‌رسد تنها راه حل در این زمینه این باشد که بیمه به عنوان یک عقد مستقل و مستحدث قبول شود یا اینکه به عنوان یک عقد باطل عنوان شود.ما باید آنچه که مقصود بیمه گر و بیمه گزار است را بحث کنیم، اگر نتوانستیم درست کنیم، بگوییم بیمه یک عقد باطل است یا نهایتاً صلح بین طرفین است.

فقه بیمه 2

درس فقه بیمه از جمله دروس فقه معاصر حوزه های علمیه در سال تحصیلی 1403-1402 توسط استاد حسین بنیادی تدریس می شود. تقریر جلسات این درس به همراه <a href="https://fiqhci.com/library/audio/1985/%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D9%87-1">صوت</a> در سایت بارگزاری شده و جهت بهره مندی از مطالب مطرح شده، می توانید از <a href="https://fiqhci.com/professors/38/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%8A">صفحه مخصوص استاد</a> در سایت فقه معاصر پیگیر مطالب باشید.از خصوصیات این درس بررسی کلمات مرحوم امام خمینی می باشد؛ استاد در مسائلی که مطرح فرموده اند کلمات مرحوم امام خمینی را بررسی و مورد دقت قرار داده اند.همچنین درس فقه بیمه توسط اساتید دیگری نیز تدریس شده است؛ استاد محمد تعظیمی فر در همین سال تحصیلی به تدریس این درس پرداخته اند، برای مراجعه به این جلسات می توانید روی این <a href="https://fiqhci.com/professors/10/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AA%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D9%81%D8%B1/%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D9%87?topic=7">لینک</a> کلیک کنید. همچنین در کتاب بحوث فقهیة که تألیف آیت الله شیخ حسین حلی می باشد، به مباحث مرتبط با عقد بیمه پرداخته شده است، تدریس کامل این کتاب نیز بر روی سایت قرار داده شده و می توانید با کلیک بر روی این <a href="https://fiqhci.com/professors/10/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AA%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D9%81%D8%B1/%D8%A8%D8%AD%D9%88%D8%AB-%D9%81%D9%82%D9%87%DB%8C%D8%A9?topic=27">لینک</a> از آن بهره مند شوید.پیشنهاد می شود جهت آشنایی با تمامی دروس فقه معاصر که توسط اساتید سطح و خارج حوزه برگزار شده اند، به کتابخانه فقه معاصر مراجعه فرمایید. به این منظور می توانید بر روی این <a href="https://fiqhci.com/library">لینک</a> کلیک فرمایید.&nbsp;استاد در این جلسه به نکات ذیل اشاره کرده اند:&nbsp;انسان‌ها همیشه با مشکلاتی روبرو بوده‌اند و برای کاهش این مشکلات به راهکارهایی شبیه بیمه امروزی روی آورده‌اند.بیمه ریشه عقلانی دارد و با گذشت زمان تکامل یافته است.<ul><li>&nbsp;تقسیم‌بندی بیمه<ul><li>&nbsp;بیمه بالمعنی الاعم: شامل مواردی است که در فقه اسلامی، ذیل ضمان و کفالت آمده و به نوعی به بیمه مربوط می‌شود.</li><li>بیمه بالمعنی الاخص: بیمه به معنای امروزی آن.</li></ul></li><li>&nbsp;پیشینه بیمه در فقه اسلامی</li></ul>1. ضمان الجريرة أو الولاء: پیمانی برای تقسیم خسارت‌ها و ارث بردن بین دو نفر.2. ضمان العاقلة: پرداخت دیه از سوی اقوام نزدیک جانی در جنایات خطایی.3. تعاون عشائري: پرداخت دیه توسط عشیره جانی.4. ضمان الدرک: بیمه‌ای برای تضمین معاملات و جلوگیری از خسارت‌های ناشی از مالکیت ناصحیح.<ul><li>&nbsp;اصطلاحات بیمه<ul><li>التأمین: واژه عربی برای بیمه.</li><li>المؤمن: بیمه‌گر.</li><li>المؤمن له: بیمه‌گزار.</li><li>حق التأمين: مبلغ پرداختی توسط بیمه‌گزار.</li><li>المؤمن عليه: موضوع بیمه.</li></ul></li></ul>

فقه بیمه 1

در ادامه مطالب مطرح شده در جلسات گذشته در این جلسه استاد به بررسی جریان یا عدم جریان خمس، در خود حق سرقفلی پرداخته اند.در این رابطه ادعایی که مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است، بحث از این است که آیا موضوع خمس عین خارجی است، یا اینکه مطلق حقوق نیز متعلق خمس می باشند، مثلا اگر فرض شود به جهت شهرت یافتن کتابی، حاضر بودند به مؤلف آن کتاب حق تألیف پرداخته کرده و امتیاز چاپ آن را بخرند، اما مؤلف حاضر به فروش نبود، آیا در این حالت می شود مؤلف را ملزم به پرداخت خمس دانست؟ با این بیان که خمس در حقوق نیز جاری است.استاد در پاسخ به این سؤال فرموده اند که متعلق خمس اعیان است و حقوق متعلق خمس واقع نخواهند شد، و بعید است کسی از فقهاء در این فرض قائل به ثبوت خمس شده باشد.در ادامه جلسه نیز استاد بر اساس سایر مبانی در تفسیر حقیقت حق سرقفلی، یعنی مبنای وکالت، مأذونیت در تصرف و حق سکنی، مسأله خمس در سرقفلی را مورد بررسی قرار داده اند.