<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نظریه ششم پیرامون حسن و قبح نظریه لذت و الم است که بر اساس این نظریه، حسن و قبح را تابعی از لذت و ألم یا ملائمت و منافرت با عقل و قوه عاقله به شمار می‌آوریم. این نظریه را به جمع زیادی از متفکرین و اصولیین از جمله مرحوم آخوند نسبت داده‌اند و دیگرانی هم این نظریه را مطرح کرده‌اند و در کلام مرحوم شهید صدر در بحوث یا تقریر خود ایشان این نظریه آمده است و مورد مناقشه هم قرار گرفته است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">لذت عبارت است از رسیدن نفس به چیزی که با او ملائمت و تناسب دارد و سازگار است و خیر و کمال برای اوست.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">لذت به تنوع مراتب نفس، تنوع و تعدد و مرتبه دارد، حس و خیال و وهم و عقل و امثال اینها داریم، هر قوه‌ای لذت متناسب با خود دارد، لذت حسی داریم تا لذات عقلی و معرفتی که سطح عالی مسئله است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">ممکن است لذت‌های جسمی و سطحی جذاب‌تر باشد ولی عمق و درجه آن لذات بالاتر، بیشتر است به دلیل اینکه در سلسله مراتب وجود عقل و آنچه متناسب با عقل است بالاتر است و لذا آن قوه راقی‌تر است و لذت‌های آن به خاطر عمق و شدت دوام و امثال اینها بالاتر است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در بررسی‌های دقیق این نظریات و امثال اینها به عنوان قواعد روشی گفتیم سه تا قاعده منهجی وجود دارد: 1. اینکه آیا همه آنچه را که ما در وجدانمان از حسن و قبح می‌فهمیم با این مقیاس تفسیر می‌شود یا خیر؟ اگر با این نظریه تفسیر نمی‌شود معلوم می‌شود این نظریه جامع نیست و درست نیست. 2. اینکه چیزهایی را می‌گیرد که فراتر از آن دایره‌ای است که در آن حسن و قبح است و این هم معلوم می‌شود که این نظریه اشکال دارد و 3. گاهی هم هست که این تفسیر و نظریه از لحاظ تطبیقی با آن که ما در حسن و قبح احساس می‌کنیم و وجدانمان آن را لمس می‌کند از نظر مصداقی انطباق دارد، دایره‌های آن بر هم منطبق است ولی درعین‌حال می‌بینیم که در عمق عین آن نیست، تلازم است یا علیت است یا معلولیت است آن هم با یک تبادر عمیق و دقت زیاد ممکن است ما را برساند به اینکه این نظریه درست نیست. پس صحت وعدم صحت نظریاتی که یک امر وجدانی را می‌خواهد تفسیر بکند با سه شاقول سنجیده می‌شود.&nbsp;</li></ul>در بیست و یکمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی به بیان نظریه ششم و سپس به بیان قواعد روشی در بررسی نظریات می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

large_عدل اعرافی.png

medium_عدل اعرافی.png

small_عدل اعرافی.png

thumbnail_عدل اعرافی.png

عدل اعرافی.png

فقه تعلیم و تربیت

فقه-روابط-اجتماعی

عدل و ظلم

فقه روابط اجتماعی

فقه روابط اجتماعی (عدل و ظلم) 21

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">پنجمین نظریه در گروه دوم از نظریات حسن و قبح قرار می‌گیرد یعنی گروهی که حسن و قبح را به امور برونی گره نمی‌زنند بلکه به عوالم درونی انسان ربط می‌دهند&nbsp; و بر اساس آن تفسیر می‌کنند. این نظریه در این گروه دوم قرار می‌گیرد نظریاتی که در قالب ده دوازده نظریه برشمرده خواهد شد ازلحاظ کلی به سه دسته تقسیم می‌شود گروه اول نظریاتی که حسن و قبح را به عالم خارج اجتماعی گره میزند گروه دوم به عالم درونی گره میزند و از عواطف شروع می‌شود و گروه سوم به عالم درون یا عالم بیرون گره نمی‌زنند بلکه برای آن حقیقت پایدارتری قائل‌اند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نظریه پنجم انتزاع حسن و قبح از عواطف بود و اینگونه بود که هر فعلی که با عاطفه انسانی سازگار باشد آن حسن است و هر چه ناسازگار باشد قبیح است و مراد از عاطفه، عاطفه انسانی است که در انسان متصور است ولی ممکن است کسی عاطفه را تعمیم دهد به موجودات دون انسان یعنی بگوید حیوان هم هست یا آن را کسی به مراتب عالیه انسان تعمیم دهد یعنی بگوید عاطفه در موادی بالاتر هم وجود دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در نقد نظریه پنجم بیان شد که اگر در جایی عواطف نبود یا عواطف جور دیگری بود انسان‌هایی قسی‌القلب بودند یا انحرافی در مزاج آن‌ها بود که از اذیت دیگران لذت می‌برد و به اصطلاح سادیسم داشتند در آنجا ظلم حسن می‌شود چون با عاطفه خاص او تناسب دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">و می‌شود این‌طور اشکال گرفت که ما فرض می‌کنیم که عواطف اصلاً وجود نداشت همان‌طور که گاهی انحراف پیدا می‌کند آیا درحالی‌که عاطفه نیست شما می‌گویید حسن و قبحی نیست؟ وجدان ما می‌گوید هست.</li></ul>در بیستمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی به بیان نظریه پنجم و نقدهای بر آن می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

فقه روابط اجتماعی (عدل و ظلم) 20

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نظریه اول، نظریه تطابق آرا عرف با عقلا بود که گاهی تعبیر عرف می‌شد و گاهی عقلا و نظریه دوم، نظریه‌ای بود که اینجا نیامده بود و گفتیم می‌شود مستقلاً آن را طرح کرد این نظریه، نظریه اکثریت بود یعنی چیزی که اکثر عقلا یا عرف آن را بپذیرند و نظریه سوم، نظریه قانون بود و اعتقاد به اینکه خوبی یا بدی برمی‌گردد به مطابقت و عدم مطابقت با قانون و این نظریه سوم حسن و قبح را برمدار قانون مبتنی می‌کند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در مقام تحلیل این نظریات سه روش وجود دارد: یک روش این است که حقیقتی که دنبال می‌کنیم و می‌خواهیم آن را بشناسیم این را با نظریه‌ای که آن را توجیه و تفسیر می‌کند تطبیق دهیم. راه دوم عکس اولی است درجایی که نظریه صدق می‌کند که حسن و قبح به معنای اخلاقی و عقلی نیست و نوع سوم این است که جدایی وجود ندارد و در عالم واقع و حتی در عالم افتراض نظریه تفصیلی با واقعیت مورد بحث از هم جدا نیستند اما وقتی به وجدانمان برمی‌گردیم می‌بینیم که این‌ها عین هم نیستند بلکه یکی اساس است و این‌ها همه برآمده از این اساس‌اند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نسبت به نظریه چهارم فقط اشاره‌ای می‌کنیم چون در بخش اشاعره و معتزله به آن پرداختیم و در ترکیب آیت الله حائری به‌عنوان نظریه سوم به شمار آمده است و آن بحث انتزاع حسن و قبح عقلی از تشریع دینی و وحیانی است نه تقنین به مفهوم عقلایی.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نظریه پنجم تبعیت حسن و قبح از عواطف بشری است و در این نگاه حسن و قبح خارج از انسان نیست. در چهار نظریه قبلی حقیقت حسن و قبح و منتزع عنه را یک امری بیرون از شخص قرار می‌داد.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">عواطف بخشی از وجود انسان است و انسان مرکب است از منظومه‌ای از امور درونی و گروهی که یکی از آن‌ها عواطف است. عواطف اخص از گرایش‌هاست.</li></ul>در نوزدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی به تحلیل سه نظریه ابتدایی و بیان نظریه چهارم و پنجم می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

فقه روابط اجتماعی (عدل و ظلم) 19

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">ممکن است بگوییم عرف یعنی آنچه بنا بر انگیزه غیر عقلایی انجام می‌دهند اما بنای عقلایی یعنی آنچه بر انگیزه عقلایی انجام می‌دهند؛ در صورت اول عرف معنایی عام دارد و رابطه عموم و خصوص مطلق با بنای عقلا دارد اما بنا بر صورت دوم رابطه عرف و بنای عقلا تباین است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">چهارمین تفسیری که از این نظریه اول ارائه شده این است که بگوییم وجوب اتباع از باب این است که این تطابق آراء برای رعایت یک مصالح و مفاسدی است و وجوب اتباع هم از باب این است که باید آن مصالح و مفاسد را رعایت کرد و وجوب اتباع ناشی از رعایت مصلحت و مفسده است. این تفسیر در حقیقت تغییر در کل معادلات است.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">و اینکه بگوییم حسن و قبح فقط درجایی است که تطابق آراء باشد به نحوی‌که بگوییم اگر تطابق آراء نباشد حسن و قبح از قاموس ذهن بشر رخت بربندد؛ این‌طور نیست.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نظریه دوم این است که کسی حسن و قبح را تابع قانون بداند. تفاوت این نظریه با نظریه قبل در این است که در نظریه قبل گفته می‌شود حقیقت حسن و قبح عبارت است از تطابق و توافق عرف با عقلا که امر شکل گیرنده به شکل طبیعی است. در نظریه دوم گفته می‌شود حسن و قبح حتی تطابق آراء هم نیست.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در دموکراسی‌های مبتنی بر اکثریت سه نظریه کلی وجود دارد: نظر اول این است که اکثریت اقرب الی الواقع است اگر نگوییم واقع را کامل نشان می‌دهد. نظریه دوم این است که اقرب الی الواقع در آن نیست و آنچه مدنظر است این است که اسهل الطرق است برای نظام جامعه به‌عنوان رافع تحیر و نظریه سوم&nbsp; که شاید بیشتر باشد این است که شبیه اصول محرزه است یعنی ایصال الی الواقعی فی‌الجمله است و رافع تحیر هم خواهد بود.</li></ul>در هجدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی به بیان تفسیر چهارم آیت الله حائری بر نظریه اول و نقد آن و در ادامه &nbsp;به بیان نظریه دوم می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

فقه روابط اجتماعی (عدل و ظلم) 18

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در جلسه گذشته گفته شد که حسن و قبح واقعیتی جز اشتهار و تطابق آرا عقلا ندارد و واقعیتش همان شهرت است و مبنای عقلا هم ملاحظه مسائل اجتماعی است و این نظریه‌ای است که در تاریخ بررسی مسئله، وجود دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">ممکن است کسی بگوید حسن و قبح یعنی باید و نباید و در این رابطه مفهومی دو نظریه است: یکی اینکه این‌ها یکی است و دو تا نیستند و یا اینکه این‌ها دو مفهوم است و باهم متفاوت‌اند و البته مرتبط‌اند و ثمره علمی این بحث این است که نکات مهمی ذیل این بحث است و حتی خود مرحوم اصفهانی (ره) هم متعرض این بحث‌ها شده‌اند و البته نظریه دوم قابل دفاع‌تر است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تفسیر سومی که برای نظریه اول آوردند این است که مبنای وجوب اتباع یک التزام ضمنی است که فرد همراه با جمع دارد. اگر بخواهیم تشبیه کنیم شبیه نظریه‌ای که مرحوم آقای خویی (ره) در بحث وضع دارند خواهد بود و آن این است که حقیقت وضع تعهد است و تعهد هم معنایش این است که التزامی که فرد دارد به اینکه همراه جامعه حرکت کند در آنجا گفته می‌شود حقیقت وضع این است که فرد متعهد به این است که همراه قراردادهای اجتماعی حرکت کند و این حکم عقل است که در حقیقت یک التزام ضمنی در وجدان اشخاص وجود دارد و عقل می‌گوید وفای به التزام لازم است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در جایی می‌گوییم حکم عقلا است و در جایی دیگر می‌گوییم حکم عقل است. در اینجا دو تصور وجود دارد؛ یک تصور این است که حکم عقلایی جدای از حکم عقل است و در دایره آن قرار نمی‌گیرد و تصور دیگر این است که حکم عقلایی هم در نهایت به حکم عقل برمی‌گردد منتها حکم عقل در آنجا تعین ندارد و حکم عقل مصداق‌ها را تعیین می‌کند.&nbsp;</li></ul>در هفدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی در ضمن مقدمه به بیان تفسیر سوم آیت الله حائری بر نظریه اول و نکات تفسیر سوم می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

فقه روابط اجتماعی (عدل و ظلم) 17

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در جلسه گذشته به عنوان مقدمه نظریه دوم گفته شد مشهورات دو اصطلاح دارد یکی به معنی الاعم و دیگری به معنی الاخص و قضیه مشهور بمعنی الاعم یعنی قضیه‌ای که در اذهان عقلا جا افتاده است اعم از اینکه نفس‌الامری باشد مثل الکل اعظم من الجز یا اینکه نفس‌الامری نباشد مثل العدل حسن و الظلم قبیحٌ&nbsp; و و اصطلاح دوم مشهورات به معنی الاخص بود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نظریه دوم نظریه تبعیت حسن و قبح از عرف و بناء عقلا است و اگر می‌گوییم حسن و قبح از قضایای مشهورات است مقصود مشهورات به معنی خاص است تا نظریه‌ای مقابل سایر نظریات شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">هنگامی که گفتند حسن عدل و قبح ظلم از مشهورات است منظور مشهورات به معنای اعم است و درباره بوعلی سینا این احتمال داده شده است که اگر کسی از اینها تعبیر مشهورات به معنی الاعم بکند نمی‌شود به او نسبت داد که حسن و قبح واقعی را قبول ندارد و فقط واقعیتش را جعل عقلا می‌داند؛ چون مشهور به معنی الاعم است و ممکن است بگوییم مشهور از دسته‌ای است که واقعیت دارد و در عین‌حال اشتهار عقلایی هم دارد مثل الکل اعظم من الجز.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">قاعدتاً آنچه نظریه دوم می‌گوید مشهوراتی است که عمده عقلا بر آن اتفاق‌نظر دارند و آن حسن و قبحی که راجع به آن سخن می‌گوییم همان مشهورات گسترده است و واقعیت هم غیر از تطابق آرا نیست.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">اولین تفسیری که در بیان آیت الله حائری از نظریه دوم شده این است که حسن و قبحی که ما از مشهورات به شمار می‌آوریم و واقعیت آن را تبعیت از عقلا می‌دانیم این جور تعبیر شود که باید از عقلا اتباع کرده و خوبی و بدی آن به دلیل این است که اتباع عقلا واجب است و باید انسان تابعی از احکامی باشد که همه یا عمده عقلا بر آن وفاق دارند و تک‌روی در جامعه امر درستی نیست.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تفسیر دوم این است که واقعیت حسن و قبح چیزی جز تطابق آرا نیست و نیازی به‌حکم به وجوب اتباع عقلا نداریم و بدون آن حکم هم در رتبه قبل از آن حسن و قبح ایجاد می‌شود و حسن و قبح یعنی تطابق آرا، وجوب اتباع&nbsp;هم امر متأخر از آن است نه مؤثر در شکل‌گیری حسن و قبح.</li></ul>در شانزدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی به بیان نظریه دوم و تفاسیر آیت الله حائری و نقدهای بر آن تفاسیر می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

فقه روابط اجتماعی (عدل و ظلم) 16

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">رأی اول در واقعیت حسن و قبح، این است که حسن و قبح واقعیتی جز جعل و تشریع دینی ندارد و حسن و قبح تابعی است از جعل شارع و تشریع است و اشاعره چون دین حقیقی را اسلام می‌دانند و آن را بر حق می‌دانند می‌گویند مبدأ حسن و قبح اراده خداست.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">از جمله تفاسیری که بر نظریه اشاعره ارائه شده است این است که شاید کشف حسن و قبح واقعی تنها معیار اراده و تشریع مولاست و گفته می‌شود که ما حسن و قبح واقعی و مدرک عقل مستقل را نفی نمی‌کنیم؛ بلکه کشف آن برای عقل مستقل میسور نیست و تنها راه برای احراز حسن و قبح در مقام تطبیق و صغرا مراجعه به دین است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">حسن و قبحی که در اینجا می‌گوییم همان حسن و قبح است نه فقط ملائمت و منافرت یا صرف مصلحت و اشاعره می‌گویند این جور چیزی نیست جز اینکه شارع جعل کند و با جعل و اراده شارع نقطه اول آغاز می‌شود و حسن و قبح پیدا می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">اینکه مبدأ و مصدر حسن و قبح که شارع باشد احتمالات ثبوتی متعددی وجود دارد؛ یک احتمال این است که حسن و قبح تابعی از اراده مولاست و مراتب حکم که می‌گوییم همان مرتبه اراده مولا. و دومین احتمال این است که تابعی است از مرتبه جعل واقعی مولا در جایی که شارع اعتبار می‌کند و اراده را&nbsp;ابراز می‌کند و سومین احتمال ای است که تابعی از مقام فعلیت تکلیف همان مجعول و فعلیتی که در مرتبه حکم گفته&nbsp; می‌شود و چهارمین احتمال تابعی از مرتبه تنجز است و در مقام وصول است و واصل که می‌شود حسن و قبح واقعیت پیدا می‌کند و این احتمالات در باب حقیقت حسن و قبحی که تابع جعل و تشریع و دین است متصور است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">منطقیین و فلاسفه بیانشان این طور است که وقتی قضایا را به شش نوع تقسیم می‌کنند یک نوع از قضایا مشهورات است و ضمن این نوع که عبارت است از قضایای مشهوره مثال‌هایی می‌زنند که همین حسن و قبح، عدل و ظلم به شمار می‌آورند.&nbsp;</li></ul>جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور، لازم است پانزدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی که توسط استاد معظم آیت الله اعرافی تدریس شده است استماع فرمایید.

فقه روابط اجتماعی (عدل و ظلم) 15

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در نزاع بین اشاعره و عدلیه یکی از استدلالات عدلیه این است که اثبات حسن و قبح شرعی هم نیازمند حسن و قبح عقلی است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مهم‌ترین دلایل اشاعره این سه نکته بود: 1. وجود اختلاف در خیلی از موارد حسن و قبح است. یکی می‌گوید خوب است دیگری می‌گوید بد است و معلوم می‌شود پایه عقلی ندارد. 2. تبدل احوال: صدق گاهی حسن است گاهی قبیح و 3. تزاحم احوال است که گاهی انسان می‌بیند این خوب است اما از منظر دیگری بد است و این سه نکته جدی اشاعره برای نفی حسن و قبح عقلی و ذاتی است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در نقطه مقابل ادله عدلیه هم تقریباً سه نکته کلیدی است: 1. بداهت. 2. اگر حسن و قبح واقعی نبود انسان باید احتمال می‌داد که یک ظلم را کسی بگوید حسن است. درحالی‌که ما نداریم جایی که کسی بگوید ظلم حسن است و 3. برهان خلف.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">و برهان خلف این است که اگر اثبات حسن و قبح را به نظر شارع بخواهید متصل کنید بدون حسن و قبح عقلی نمی‌توانید؛ زیرا شارع گفته است شاید شارع خلاف می‌گویید. اگر بگویید به صرف گفتن او ما او را خوب و بد می‌دانیم بدون اینکه واقعاً او بخواهد امری بعید است و اگر بخواهید بگویید اراده او به واقع وابسته است عقل می‌گوید باید راست بگوید و نمی‌تواند خلاف بگوید.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در مقام بررسی این دلیل به یک نکته باید توجه کرد. این ابتنا در عالم ثبوت است یا اثبات؟ طبیعتاً باید در عالم اثبات باشد و الا در عالم ثبوت که حسن و قبح شرعی متوقف بر حسن و قبح عقلی نیست؛ یعنی در عالم ثبوت که فی‌الواقع مولا این را اراده کرده اشعری می‌گوید حسن و قبح شرعی درست شد. بله در مقام اثبات برای شما که می‌خواهید اعتماد کنید نیاز دارید که حسن و قبح عقلی در کار باشد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">اشکال دیگری از منظر شهید صدر (ره) می‌توانیم مطرح کنیم و آن اینکه بگوییم راه مسدود نیست. ممکن است کسی بگوید در عالم اثبات هم ما می‌توانیم راهی برویم که اثبات حسن و قبح شرعی متوقف بر عقلی نباشد و بگوید من حسن و قبح شرعی را اثبات می‌کنم بدون اینکه حسن و قبح عقلی را بپذیرم.</li></ul>جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور، لازم است چهاردهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی که توسط استاد معظم آیت الله اعرافی تدریس شده است استماع فرمایید.&nbsp;

فقه روابط اجتماعی (عدل و ظلم) 14

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">ما یک نبوت عامه داریم که مباحث مختلف عقلی و غیرعقلی بر آن دلالت دارد و آنجا هم همین بحث‌ها وجود دارد و یک اثبات نبوت خاصه داریم که ما با دیدن معجزه از یک شخص که ادعای نبوت دارد می‌خواهیم نبوت خاصه را اثبات کنیم؛ مثلاً معجزه حضرت موسی (ع) در باب اژدها نبوت ایشان را اثبات می‌کند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نقض دوم نسبت به نظریه اشاعره نسبت به اثبات نبوت با معجزه بود و اگر معجزه را دلیل نبوت خاصه بگیریم و بگوییم با آن هدایتگری خاص نبی ثابت می‌شود باید دو مقدمه را طی کنیم یکی خرق عادت با ممیزاتی که از هم فیزیک و شیمی و فعالیت طبیعی بشر و هم از سحر و جادو جدا کنیم و مقدمه دوم این است که این راهیابی نبی به این ارتباط و عبور از مستوای عالم ماده برای هدایتگری است و خدا هم این راه هدایت را برای او بازکرده است و اضلال هم برای خدا قبیح است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مرحوم شهید صدر (ره) می‌گویند (با قطع‌نظر از قبح تضلیل) اگر معجزه دلالت بر نبوت دلالت کند که نیازی به مقدمه نداریم و اگر دلالت نکند که دیگر با این تمام نمی‌شود. برای اینکه فرض این است که کسی این را برای نبوت دلیل نمی‌داند و اگر دلیل نداند، برای او نبوتی ثابت نشده است پس تضلیلی هم&nbsp;حاصل نمی‌شود و اگر دلیل باشد نیازی به ضمیمه تضلیل نداریم.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مرحوم شهید صدر (ره) می‌گویند بدون قاعده قبح اضلال و قبح تضلیل می‌شود از چند راه نبوت را اثبات کرد و ما می‌گوییم بدون قاعده قبح اضلال و قبح تضلیل نمی‌شود نبوت را اثبات کرد؛ چون عقل عملی می‌گوید بر خدا اضلال و تضلیل قبیح است.</li></ul>جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور، لازم است دوازدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی که توسط استاد معظم آیت الله اعرافی تدریس شده است استماع فرمایید.&nbsp;