• عدل و ظلم که مبحث ششم از مجموعه مباحث فقه روابط اجتماعی بود یک مباحث پایه و بنیادی وجود داشت که روی آن مباحث فقهی به احتمال قوی تأثیرگذار است ازاین‌رو به‌رغم اینکه مباحث ما فقهی بود وقتی که به این مبحث رسیدیم وارد آن مباحث بنیادی شدیم.
• رکن اول نتیجه‌گیری و نظریه نهایی در بحث حسن و قبح عبارت است از اینکه ما در عقل عملی و در بحث اوصاف و افعال اختیاری قضایای پایه‌ای داریم که اینها به دو قسم تقسیم می‌شود بخشی از این قضایای پایه در عقل عملی حسن و قبح افعال و اوصاف را با قطع‌نظر از هر ارتباط و نسبتی بیان می‌کند؛ الصدق حسنٌ، الاحسان حسنٌ، الشجاعة حسنةٌ، شجاعت نیکوست. در نقطه مقابل الکذب قبیحٌ، الاسائه الی الغیر قبیحةٌ یا الجبن قبیحٌ و امثال این. این یک دسته از عوائد بر پایه اخلاقی می‌باشد که بدیهی است.
• رکن دوم نتیجه‌گیری و نظریه نهایی در بحث حسن و قبح عبارت است از تزاحم بین عناوین در عقل عملی، این داستان تزاحم در علم اصول در کنار تعارض مورد توجه قرار گرفته است و بسیاری از قواعد کبروی تزاحم، همین عقل عملی است، یعنی چیزی که عقل ما این را می‌فهمد.
• این عالم دار تزاحمات است و از جمله موارد تزاحم و ناسازگاری در مقام عمل و امتثال میان عناوین، حسن و قبح است.
• حکم در تزاحم سه قانون است و عمده‌‌ی آن دو قانون است: یکی تقدیم الاهم و محتمل الاهمیه یعنی وقتی که تزاحم شد اهم و محتمل الاهمیه مقدم است و تقدیم هم گاهی به نحو الزام است و گاهی به نحو ترجیح است و قانون دیگر تخییر بین المتساویین عند الاحراز التساوی یعنی اگر در این دو عنوان متزاحم احراز تساوی شد آنجا تخییر وجود دارد.
• رکن سوم نتیجه‌گیری و نظریه نهایی در بحث حسن و قبح عبارت است از اینکه این عناوین حسن و قبح یک جاهایی هم مشمول قانون اجتماع می‌شود، اجتماع عناوین حسن، یا عناوین قبیح در فعل یا وصفی، آن هم یک واقعیت است.
• رکن چهارم نتیجه‌گیری و نظریه نهایی در بحث حسن و قبح عبارت است از اینکه در احکام عقل عملی مستقل باز شبیه احکام شرعی، احکام خمسه وجود دارد، عقل در افعال به طور مستقل احکام خمسه دارد یعنی عین اینکه وجوب و حرمت، استحباب و کراهت، جواز و اباحه وجود دارد این در احکام عقل عملی هم این پنج نوع حکم وجود دارد.

در سی و یکمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی به بیان ارکان نظریه نهایی در بحث حسن و قبح پرداختندکه لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.