- استاد معظم با توجه به فاصله زیاد این جلسه با جلسه قبل در ابتدا و مقدمتا به بیان نکاتی پیرامون ابواب جدید فقهی در موضوع فقه روابط اجتماعی پرداختند و فرمودند که تلاش شده است مسائل مربوط به فقه تربیت، فقه العقیده، اکرام و تحقیر و... جمع آوری شود و به شکل یک کتاب جدید در منظومه کتب و ابواب فقهی قرار گیرد و ما بر اساس این رویکرد به مباحثی پیرامون عدل و ظلم پرداختیم.
- در گذشته با توجه به پیچیدگی مباحث عدل و ظلم در قالب مقام اول به یک بحث کاملاً فلسفی و از مقوله فلسفه اخلاق پرداخته شد که در آن مقام پانزده نظریه از جمله نظریه اشاعره، مرحوم اصفهانی، مرحوم مصباح، مرحوم حائری، علامه طباطبایی و... در باب فلسفه اخلاق بیان شد که در واقع از مدار مباحث فقهی خارج شد.
- استاد معظم پس از تبیین نظریات پانزده گانه به بیان نظریه مختار (شانزدهم) پرداختند و فرمودند که این نظریه شش عنصر و مؤلفه دارد که در این جلسه به اهم آن عناصر پرداختند و بیان فرمودند که این نظریات بخشی از آنها دور از واقعیت حرکت کردند و آنها که در این فضا آمدهاند که برای حسن و قبح یک ما به ازاء و منشأ انتزاع واقعی قائل بشوند دو گروه میشوند؛ یک گروه از همین قبیل آقای مصباح است و یک گروه هم از قبیل آنکه میگوید یک امر ذاتی لایتغیر در این وجود دارد و ما میگفتیم این دوتا هیچکدام مطلق نیستند، هر دو درست است و بعد میگفتیم تزاحم در اینجا یک امر بسیار مهمی است که اینها همدیگر را تعدیل میکنند.
- به بیان دیگر نظریه شانزدهم این شد که حسن و قبحهای ذاتی به غض نظر از هر چیز، منشعب از کمال برتر هست که روی مقدمات منعکس میشود منتهی میگوییم این تمام حقیقت در حسن و قبح نیست و این دو گاهی تزاحم پیدا میکنند.
- در ادامه استاد اعرافی به بیان گزارش کوتاهی از مقام دوم پرداختند و فرمودند این حسن و قبح ذاتی با این تقریر و نظریهای که پذیرفتیم، شرع با آن چه نسبتی برقرار میکند؟ آیا عقل افزون بر آن داوری نخستینی که به شکل قطعی و ذاتی داشت، یک داوری ثانویه هم دارد؟ و چیزی را بر ذمه شارع قرار میدهد؟
در سی و ششمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی به بیان خلاصهای از مطالب جلسات گذشته پرداختند که لازم است جهت بهرهمندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.