<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در جلسه قبل گفته شد اصل خودکشی در اسلام حرام است و عقل هم دلالت بر این مطلب دارد و شرع هم به عنوان حکم تکلیفی مولوی می‌گوید حرام است و همچنین گفتیم که اگر قتل نفس با یک امر اهم تزاحم پیدا کند، قواعد باب تزاحم در آن جریان پیدا می‌کند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تزاحم این است که دو حکم الهی وجود دارد: یکی این‌که حفظ النفس واجب است، قتل النفس حرام است و یکی اینکه انسان خودش را در اختیار کسی که می‌خواهد او را مثله کند هم قرار ندهد.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در ما نحن فیه تزاحم واقع می‌شود مثلاً بین امتثال من و بین آن حرمتی که آنها می‌خواهند مرتکب شوند و من باید طبق قواعد تزاحم خودم را تطبیق &nbsp;بدهم.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">کسی نسبت به روایت معاویه بن عمار(... يَمُوتُ بِكُلِّ مِيتَةٍ أَنَّهُ لَا يَقْتُلُ نَفْسَهُ ...) نگوید که آدم نباید خودش را به هیچ وجه بکشد حتی اگر تزاحم با یک امر اهمی پیدا کرد مثلاً اگر خودش را نکشد اسرار و اطلاعاتی دارد که تمام این اطلاعات لو می‌رود و یک کشوری از &nbsp;بین می‌رود و تزاحمی پیدا می‌کند، یا اگر تعبیر به تزاحم نکنیم بگويیم این حرمت قتل نفس از این گونه موارد انصراف دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در بحث قتل آتانازی (قتل ترحّمی) نمی‌شود گفت یک مصلحت اهمی در کار است و روی آن مصلحت اهم قتل جایز باشد و اگر حیات یک کسی برایش حرجی است مثلاً پول ندارد و قدرت معالجه‌ی خودش را ندارد و حفظ نفس حرجی است، آیا ادله «لاحرج» که در تمام موارد دیگر می‌آید در اینجا هم جریان پیدا می‌کند یا نه؟ بنابراین دو بحث داریم: یکی نسبت به وجوب حفظ النفس که «حفظ النفس واجبٌ» و بعد بگويیم آیا این مقیَّد به حرج هست یا نه؟</li></ul>در هشتمین جلسه از مباحث درس خارج قاعده سلطنت بر اعضاء، استاد معظم آیت الله فاضل لنکرانی پس از بیان خلاصه‌ای از جلسه قبل به فرض تزاحم و رجوع به اهم در صورت تزاحم می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

large_سلطنت بر اعضا بدن-فاضل.png

medium_سلطنت بر اعضا بدن-فاضل.png

small_سلطنت بر اعضا بدن-فاضل.png

thumbnail_سلطنت بر اعضا بدن-فاضل.png

سلطنت بر اعضا بدن-فاضل.png

فقه پزشکی

فقه-پزشکی

قاعده_سلطنت

سلطنت_بر_اعضاء_بدن

سلطنت بر اعضاء بدن

سلطنت بر اعضاء بدن 6

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">بحث در این بود که آیا با آیه «وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ» می‌توان حرمت اهدای عضوی از اعضاء را استفاده کرد یا خیر؟ در پاسخ گفته شد دو احتمال در معنای تهلکه و هلاکت وجود دارد:&nbsp;</li></ul>1. ما اگر این هلاکت و تهلکه را یک معنای عام کنیم هم هلاکت تام را شامل می‌شود و هم هلاکت ناقص؛ لذا کسی که یک کلیه و یا یک چشم خودش را می‌دهد، این یک هلاکت ناقصه است و عنوان هلاکت را دارد، لیکن گاهی اوقات یک کلیه را برای یک امر اهم می‌دهد تا دیگری را نجات بدهد؛ اما چون یک غرض اهمی در کار است با او تزاحم می‌کند و اشکالی ندارد.2.&nbsp;&nbsp;اگر بگوییم این هلاکت انصراف به هلاکت تام دارد که به نظر ما این استظهار در این آیه قوی است و یا این‌که اگر کسی گفت این مفهومش مردد بین اقل و اکثر است، بالأخره نمی‌دانیم آیا هلاکت فقط هلاکت تام است «و هو الاقل»، یا اعم از تام و ناقص است «و هو الاکثر»، اینجا قدر متیقن همین اقل است.<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">پرسش دیگری که در مورد آیه «وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ» مطرح می‌شود آن است که آیا از این آیه برای حرمت انتحار و خودکشی می‌شود استفاده کرد یا نه؟ اگر کسی به قاعده سلطنت تمسّک کرده و بگوید انسان بر مجموع جان و جسم خودش سلطنت دارد، در پاسخ می‌گویم چنین سلطنتی برای او تشریع نشده است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در این مسأله بین عرف و عقلا و شارع فرقی وجود ندارد؛ یعنی هیچ عقل و منبعی از منابع نمی‌گوید که انسان بر خودش سلطنت دارد و می‌تواند خودش را از بین ببرد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">اگر عقل کاملاً «یستقل بهذا الحکم»؛ یعنی عقل هم می‌گوید قتل نفس جایز نیست، بعد بگوئیم این «لا تقتلوا» ارشادی است، نه، و این ملازمه وجود نداردکه اگر عقل یک چیزی را کاملاً درک کرد و اگر شرع هم گفت، حتماً ارشادی بشود، بلکه ممکن است آن حکم مولوی باشد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">برای حرمت خودکشی به آیه «یا ایها الذین آمنوا لا تأکلوا اموالکم بینکم بالباطل إلا أن تکون تجارة عن تراض منهم و لا تقتلوا انفسکم إن الله کان بکم رحیما»(نساء/29) استدلال شده است. و آیه می‌فرماید خودتان را نکشید و این یک احتمال است و ظاهرش این است که قتل نفس انجام ندهید. ولی برخی احتمال دادند که اینجا مجاز در حذف باشد و «انفسکم» هم یعنی «أنفس غیرکم».</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در نتیجه از آیه به خوبی استفاده می‌شود که قتل نفس حرام است، اما نمی‌توانیم بگوییم به قیاس مساوات یا قیاس اولویت کشتن خودتان هم حرام است و هیچ ملازمه‌ای ندارد، اما اگر ظاهر آیه را گرفتیم که می‎فرماید خودتان را نکشید، این می‌شود یکی از ادله حرمت انتحار.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در مورد انتحار چند بحث داریم: یک بحث این است که آیا خودکشی مطلقا حرام است یا اینکه ممکن است در بعضی از شرایط مثل قضیه برخی از رزمندگان و مدافعان حرم که در دست داعش اسیر هستند خودکشی مانعی نداشته باشد؟ و آیا خودکشی در مسئله آتانازی که امروز در دنیا رایج شده جایز است یا خیر؟</li></ul>در پنجمین جلسه از مباحث درس خارج قاعده سلطنت بر اعضاء، استاد معظم آیت الله فاضل لنکرانی پس از بیان خلاصه‌ای از جلسه قبل به بررسی آیه «... و لا تقتلوا انفسکم ...»(نساء/29) پیرامون مسئله انتحار و خودکشی و همچنین مباحث مطرح در مسئله خودکشی و آتانازی که امروز در دنیا رایج است می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

سلطنت بر اعضاء بدن 5

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">بحث در این است که آیا اهدای عضوی از اعضای بدن به دیگری جایز است یا نه؟ این بحث متفرع بر این است که آیا انسان بر اعضای بدن خودش سلطنت دارد یا نه؟ ما بحث را این‌گونه شروع کردیم که ببینیم ادله عدم جواز و ادله جواز چیست؟ بعد از این‌که ما ادله عدم جواز و ادله جواز را روشن کردیم بعد می‌توانیم بیائیم دایره‌ی سلطنت را مشخص کنیم.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">عرض کردیم مفاد آیه «وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ» این است که اسلام حرام می‌داند که انسان خودش را در معرض هلاکت قرار بدهد و یک نتیجه‌ای می‌گیریم و آن این‌که در اسلام سلطنت انسان بر مال یا بر غیر مال جایی است که انسان خودش را در معرض هلاکت قرار ندهد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">بنابراین اگر تا اینجا ما بخواهیم از آیه «لاَ تُلْقُوا» یک معیار بگوییم این است که اگر شما می‌خواهید اهدای عضو کنید، مهم است که چه عضوی را اهدا می‌کنید و اگر آن عضو مثلاً قلب باشد جایز نیست و حرام است؛ زیرا خودش را القای در هلاکت می‌کند و خودش را از بین می‌برد، اما اگر کلیه‌اش را اهدا کند می‌گوییم «وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ» اینجا را نمی‌گیرد؛ چون القای در هلاکت نیست و جایز است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نکته قابل توجه آن است که یک مصداق بارز هلاکت، هلاکت نفس تماماً است و این از مصادیق واضحه‌ی هلاکت است، اما نمی‌دانیم بالأخره آیا آن معانی دیگر هلاکت و به معنای از دست دادن یک چیزی (یک کلیه یا چشم) است و آنجا هم تعبیر هلاکت است، شامل این گونه موارد می‌شود یا خیر؟ و این موارد برای ما مشکوک است و از این جهت مردد بین اقل و اکثر می‌شود و ما باید اقل را اخذ کنیم، اقل همان هلاکت تامه است و آیه به ما معیار می‌دهد و می‌گوید: اگر موجب القای در هلاکت تامه نشد مانعی ندارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در پایان می‌گوییم هلاکت، هلاکت نفس، مال و عرض را می‌گیرد و این «لاَ تُلْقُوا» همان عبارةٌ اخرای خوف است؛ یعنی خودتان را در معرض این هم قرار ندهید و این کار حرام است.</li></ul>در چهارمین جلسه از مباحث درس خارج قاعده سلطنت بر اعضاء، استاد معظم آیت الله فاضل لنکرانی پس از بیان خلاصه‌ای از جلسه قبل به ادامه بررسی آیه «وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ» می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

سلطنت بر اعضاء بدن 4

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">بحث در این است که آیا انسان بر اعضای خودش سلطنت و مالکیت دارد و می‌توان اعضای خود را اهدا کرده یا بفروشد؟ گفته شد کسانی که قائل به حرمت هستند به آیه شریفه: «وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ» تمسک کردند و در مورد آیه بیان شد که از کلمه «بِأَيْدِيكُمْ» به راحتی می‌توان الغاء خصوصیت کرد، اما از خود عنوان «لاَ تُلْقُوا» نمی‌توانیم الغای خصوصیت کنیم.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">آیا با توجه به اینکه مورد آیه انفاق است می‌توانیم&nbsp; بگوییم هلاکت در این آیه ظهور در هلاکت نفس دارد؟</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">«تهلُکة» در آیه اعم از تهلُکه جانی و مالی است و تهلُکه‌ی جانی اختصاص به مُردن ندارد، بلکه اگر عضوی از اعضا از کار بیفتد این هم عنوان معنای هلاکت را دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">آیه دلالت بر یک قاعده‌ کلی دارد و اختصاصی به بابی دون بابٍ ندارد. آیه می‌فرماید حرام است انسان خودش را در معرض هلاکت قرار بدهد، هلاکت هم هلاکت مالی و هم جانی و جانی چه تمام جان و چه بعضی از اعضا و جوارح و هر چه که صدق هلاکت کند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">اولین ثمره‌ای که از این آیه استفاده می‌شود این است که آیا انسان می‌تواند خودش را عقیم به عُقم دائم کند یا نه؟‌ به حسب عنوان اولی اگر کسی خودش را عقیم کند ولد از او منتفی می‌شود و بچه‌ فرضی او هلاک می‌شود، بچه‌ای که اگر عقیم نمی‌شد به دنیا می‌آمد. در این صورت به این آیه به خوبی می‌شود تمسک کرد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">دومین ثمره در مسئله حرمت تدخین است که بعضی از مراجع بزرگوار فعلی بر اساس تمسک به همین آیه در استفتائاتشان وارد شده و فرموده‌اند: استعمال دخان حرام است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در مورد ثمرات نظر ما این است که استدلال تمام نیست؛ زیرا اگر چه در مسئله تعقیم استدلال به این آیه را درست می‌دانیم اما در مسئله دخان استدلال به آیه تمام نیست؛ زیرا این «هلاکت» ظهور در فعلیت دارد یا قریب الی الفعل؛ اما اگر یک هلاکت تدریجی باشد این هلاکت مشمول آیه نیست.</li></ul>در سومین جلسه از مباحث درس خارج قاعده سلطنت بر اعضاء، استاد معظم آیت الله فاضل لنکرانی پس از بیان خلاصه‌ای از جلسه قبل به معنای هلاکت و ثمرات بحث می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

سلطنت بر اعضاء بدن 3

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">بحث در این باره بود که آیا انسان سلطنت بر اعضا و جوارح خود را دارد و می‌تواند ضرر و نقصی را بر آنها وارد کند و یا اینکه آنها را ا اهدا نماید؟ از جمله آیاتی که در این باره وارد شده و مورد استدلال قرار گرفته آیه شریفه «وَ أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ» است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نسبت به این آیه شریفه به این نتیجه رسیدیم که از عبارت «وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ» به راحتی می‌شود الغای خصوصیت کرد و مرجع در الغای خصوصیت عرف است و ذکر «بِأَيْدِيكُمْ» برای شدت قبح است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">آیا از خود «القا» هم می‌توان الغای خصوصیت کرد و گفته شود که آیه می‌فرماید اصلاً وقوع در هلاکت حرام است؟ به بیان دیگر؛ آیا «لا تلقوا» موضوعیت دارد یا طریقیت؟</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">بعد از تأمل به این نتیجه رسیدیم که «لا تلقوا» موضوعیت دارد؛ یعنی خود هلاکت نفس مسلم حرام است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مرحوم سبزواری در تفسیر خود وقتی این آیه شریفه را مطرح می‌کند، می‌فرماید: این نهی عام بوده و هر چیزی که موجب القای به تهلکه است را شامل می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">به نظر ما سیاق آیات قرینیت ندارد. لذا با اینکه این آیه در سیاق آیات جهاد است ما سیاق را در قرآن قرینه نمی‌دانیم زیرا قرآن یک کتاب غیرمعمولی است و یک کتابی برخلاف همه کتب است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">از جمله نتایجی که از این مطلب در فقه پزشکی به دست می‌آید آن است که معالجه واجب است و ترک العلاج معنایش القای نفس در تهلکه است.</li></ul>در دومین جلسه از مباحث درس خارج قاعده سلطنت بر اعضاء، استاد معظم آیت الله فاضل لنکرانی به بررسی الغای خصوصیت از «القاء» و دیدگاه مرحوم سبزواری و صاحب مجمع البیان در این باره می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

سلطنت بر اعضاء بدن 2

در سال تحصیلی 1401-1400 درس خارج فقه پزشکی با محوریت بررسی قاعده سلطنت بر اعضاء بدن، توسط استاد محمد جواد فاضل لنکرانی شروع شده و در طی 15 جلسه درسی به بررسی مباحث مرتبط با فقه پزشکی در ذیل این قاعده پرداخته شده است.علاوه بر تقریر این جلسات که در همین بخش می توانید ملاحظه فرمایید، برای مراجعه به صوت جلسات بر روی این <a href="https://fiqhci.com/fa/library/audio/1955/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D8%A8%D8%AF%D9%86-1">لینک</a> و برای اطلاع از تمامی دروس استاد، به صفحه شخصی ایشان در سایت دفتر فقه معاصر، مراجعه بفرمایید. بدین منظور می توانید بر روی این <a href="https://fiqhci.com/professors/37/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF-%D9%81%D8%A7%D8%B6%D9%84-%D9%84%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C">لینک</a> کلیک فرمایید.همچنین می توانید جهت آشنایی و بهره مندی از مطالب علمی مرتبط به فقه معاصر، به بخش کتابخانه فقه معاصر مراجعه فرمایید. بدین منظور می توانید بر روی این <a href="https://fiqhci.com/library">لینک</a> کلیک فرمایید.&nbsp;استاد در این جلسه به مطالب ذیل اشاره فرموده اند:<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">آیا انسان بر اعضای خودش سلطنت، حق یا مالکیت دارد یا خیر؟ یعنی همان‌گونه که در «الناس مسلطون علی اموالهم» انسان نسبت به مال خود سلطنت دارد، آیا «الناس مسلطون علی اعضاءهم» هم وجود دارد یا خیر؟&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">آیا انسان چنین حقی را دارد که بگوید این عضو مال من است و می‌خواهم آن را قطع کنم؟ و آیا تصرف در اعضا و جوارح جایز است یا خیر؟</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مهم‌ترین آیه‌ای که در بررسی فقهی قطع یا تصرف در اعضا و جوارح مورد بحث قرار می‌گیرد آیه «<a href="https://fazellankarani.com/persian/quran/?s=2&amp;a=195">وَ أَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ</a>» (بقره/195) است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">آیا در «وَ لاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ» مراد این است که در انفاق کردن زیاده‌روی نکنید که منجر به هلاکت خودتان شود و یا اینکه&nbsp;&nbsp;از جهت اصولی می‌گوییم مورد مخصص نیست؛ یعنی «لا تلقوا» یک ضابطه است و دایره‌اش منحصر به انفاق نیست؟</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">به نظر می‌رسد «بایدیکم» هم عنوان حیثیت تقییدیه ندارد، بلکه آنچه که اینجا هست این است که «لا تلقوا انفسکم إلی التهلکه»، یعنی خودتان را در هلاکت قرار ندهید و تفاوتی بین اینکه باء را زائده بگیریم و یا اینکه باء را سببیت بگیریم وجود ندارد و در هر صورت این «أیدی» موضوعیت ندارد، بلکه القای در هلاکت حرام است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">ما در عرف هلاکت را به مرگ تلف نفس معنا می‌کنیم، اما در لغت عرب هلاکت یعنی ضایع کردن.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در ما نحن فیه القای در هلاکت یک وقت به این صورت است که دیگری انسان را القای در هلاکت می‌کند که یک مرتبه‌ای از قبح دارد، اما یک وقت انسان با دست خودش خود را به هلاکت می‌اندازد که این مرتبه شدیده است.</li></ul>در اولین جلسه از مباحث درس خارج قاعده سلطنت بر اعضاء، استاد معظم آیت الله فاضل لنکرانی به تبیین موضوع سلطنت بر اعضا و شروع بررسی فقهی قطع یا تصرف در اعضا و جوارح می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;