۹ روز قبل
قاعده عدالت 40
استاد: سید محمد صادق علم الهدی
1402.09.13
معرفی پادکست
|
دیدگاه کاربران
در این درس، استاد علم الهدی به بررسی قاعده عدالت و ارتباط آن با سایر قواعد فقهی پرداختند. این قواعد شامل "لا ضرر"، "عدل و انصاف"، و "قرعه" هستند که به نظر برخی، همپوشانی و یا حتی اتحاد محتوایی با قاعده عدالت دارند. استاد سه قاعده اصلی را تحلیل کرده و از قاعده عدالت به عنوان منبع اصلی در استدلال برای این قواعد یاد میکنند.
استاد به طور خاص به قاعده "الحاکم ولی الممتنع" اشاره میکنند که مبتنی بر نیابت ولایی حاکم شرع از فرد ممتنع از ادا حق است. ایشان تأکید دارند که این نیابت، نیابتی قهری است که بر اساس حکم شرعی انجام میشود و حاکم شرع میتواند در مواردی که فردی از ادای حق خود امتناع میکند، به نیابت از او عمل کند. این قاعده بهطور خاص در مواردی که فردی از انجام وظایف خود امتناع میورزد و یا حتی در امور زناشویی مانند امتناع شوهر از انجام وظایف نسبت به زوجه، کاربرد دارد.
استاد سپس به قاعده "غرور" یا "فریب" اشاره میکنند که در آن فرد فریبخورده میتواند به کسی که او را فریفته است رجوع کند. این قاعده در حوزههای مختلفی از جمله معاملات و قضاوت کاربرد دارد. به عنوان مثال، اگر کسی به دلیل شهادت دروغین دیگری متحمل خسارت شود، میتواند از فریبدهنده مطالبه خسارت کند. همچنین در حوزه قضایی، در صورتی که فردی مال دیگری را به اشتباه تحویل بگیرد و استفاده کند، مالباخته میتواند بر اساس قاعده غرور، خسارت خود را از فرد فریبدهنده مطالبه کند.
در نهایت، استاد به این نکته اشاره میکنند که این قواعد بهطور کامل نصوص قویای در منابع اسلامی ندارند و بیشتر بر اساس قاعده عدالت در مورد آنها استدلال میشود. همچنین، روایات مرتبط با این قواعد اغلب جزئی و موردی هستند و کلیت و شمولی که یک قاعده فقهی نیاز دارد، در آنها دیده نمیشود.
بهطور کلی، این درس به بررسی دقیق قاعده عدالت و قواعد منشعب از آن و همچنین تحلیل جزئیات و استدلالهای فقهی مرتبط با این قواعد اختصاص دارد.