در این درس، استاد علم‌الهدی به بیان تفاوت بین قاعده عدالت و قاعده عدل و انصاف پرداختند .

ایشان ابتدا به منابعی اشاره کردند که برای تحقیق بیشتر در این زمینه به کار می‌آیند. اولین منبع مورد اشاره، دیدگاه محقق خویی است که در کتاب "الخمس و الأنفال" فقه شیعه جلد یک، صفحه ۴۹۹ آمده است. در اینجا محقق خویی نسبت به قاعده عدل و انصاف موضع انکار گرفته است. 

استاد همچنین به کتاب "النکاح" آیت‌الله مکارم شیرازی اشاره کردند که در جلد چهارم صفحه ۴۱ آن، بحثی پیرامون قاعده عدل و انصاف مطرح شده است. ایشان بیان کردند که محققان به ندرت به این قاعده به طور مستقل پرداخته‌اند و عموماً به صورت گذرا در لابه‌لای بحث‌ها به آن اشاره کرده‌اند.

در ادامه، استاد علم‌الهدی به بحثی از مرحوم آیت‌الله بهبهانی در کتاب "الفوائد العلیة" اشاره کردند که در جلد یک، صفحه ۴۵، بحثی درباره این قاعده مطرح کرده است. ایشان بیان کردند که بیان مرحوم بهبهانی قدری آمیخته به فروعات مسئله است، و به طور کلی به بررسی این مسئله پرداخته نشده است.

در بخش بعدی بحث، استاد علم‌الهدی به بیان ادله قاعده عدل و انصاف پرداختند. ایشان به آیات قرآنی که به عدل بشری اشاره می‌کنند، مثل آیه ۵۸ سوره نساء، و همچنین به روایاتی که توصیه به حکم عادلانه می‌کنند، اشاره کردند. یکی از نمونه‌های این روایات، حدیثی از امام صادق علیه‌السلام است که در کتاب "وسائل الشیعه" جلد هجدهم، صفحه ۴۵۰ آمده است.

استاد علم الهدی، همچنین به تمسک به عقل و سیره عقلا در این زمینه اشاره کرده و بیان کردند که عقلا در مواردی که اموال مشکوک است و نمی‌توانند مسئله را حل کنند، به تقسیم عادلانه اقدام می‌کنند.

در نهایت، استاد به تفاوت بین قاعده عدل و انصاف و قاعده عدالت پرداختند و بیان کردند که قاعده عدل و انصاف بیشتر در حوزه دعاوی مالی و قضاوت کاربرد دارد و از نصوص مربوط به عدل بشری بهره می‌برد، در حالی که قاعده عدالت محل بحث، متکی به نصوص مربوط به عدل الهی است و در مسیر استنباط حکم شرعی ایفای نقش می‌کند. 

استاد همچنین به تفاوت‌های این دو قاعده از نظر دلیل و مجرا اشاره کردند و بیان کردند که هر دو قاعده در حوزه‌های مختلفی از حقوق و فقه کاربرد دارند، اما تفاوت‌های اساسی در مبانی و کارکردهای آن‌ها وجود دارد.