در این جلسه استاد به بررسی معنای کلمه “زکات” پرداخته اند، چرا که به نظر استاد در ادله شرعیه معنای لغوی زکات اراده نشده است. به همین جهت برای فهم معنای زکات باید به بررسی آیات و روایاتی که این لفظ در آنها استفاده شده است، پرداخت و با توجه به مجموعه قرائن، معنای کلمه زکات را در ادله شرعیه تعیین نمود.در ادامه جلسه نیز استاد به بررسی قرائن برای فهم معنای زکات پرداخته و &nbsp;بیان داشته اند:در بسیاری از آیات قرآن، زکات نمی‌تواند به معنای لغوی آن باشد. در میان انواع وضع، وضع تعیینی و وضع بالاستعمال در اینجا مدنظر نیستند. احتمال داده می‌شود که زکات به نحو مجاز و با قرینه‌ای واضح به کار رفته باشد. در دیدگاه علامه عسکری، زکات معنای اعمی دارد و شامل انواع صدقات واجب از جمله خمس می‌شود. علامه عسکری به عبارتی از رسول اکرم (ص) استناد می‌کند که در آن، زکات به معنای اعم از صدقات واجب و خمس آمده است.نقد این دیدگاه: با بررسی‌های دیگر، این نامه با مضمون متفاوتی نقل شده و استدلال علامه عسکری ناتمام است. نامه‌ای که علامه عسکری به آن استناد می‌کند در منابع دیگر به شکلی متفاوت نقل شده است.بر اساس نقل ابن هشام و دیگران، زکات نمی‌تواند معنای اعمی داشته باشد که شامل خمس نیز باشد. همچنین در میان فقها تردیدی نیست که زکات به معنای معروف و مشخصی به کار می‌رود.&nbsp;رجوع به روایات و آیات برای روشن کردن معنای زکات واجببررسی آیه شریفه زکات:حکم صدقه یا زکات واجب در سال هشتم پس از هجرت صادر شده است.آیه 103 سوره برائت که به وجوب زکات اشاره می‌کند: "خذ من أموالهم صدقة تطهرهم وتزكيهم بها وصل عليهم إن صلاتك سكن لهم والله سميع عليم".مناقشه در دلالت آیه شریفه بر وجوب زکات:&nbsp; &nbsp; - برخی معتقدند این آیه مربوط به زکات نیست و در سیاق آیات متخلفین از جهاد آمده است.&nbsp; &nbsp; - نقد این ادعا: در قرآن کریم آیات زیادی وجود دارد که به حسب ظاهر تناسبی با سیاق قبل و بعد خود ندارند.&nbsp;روایت عبدالله بن سنان که از امام صادق (ع) نقل شده، به وضوح دلالت بر وجوب زکات دارد.در این روایت، پیامبر اکرم (ص) در ماه رمضان اعلام می‌کنند که زکات بر مسلمانان واجب شده است.

large_درآمد مدرسی.png

medium_درآمد مدرسی.png

small_درآمد مدرسی.png

thumbnail_درآمد مدرسی.png

درآمد مدرسی.png

نظام اقتصادی اسلام

اقتصاد-اسلامی

درآمدهای نظام اسلامی

درآمدهای نظام اسلامی 3

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

از آنجا که اسلام نظامی است که توجه به مسائل اجتماعی دارد، باید برای هزینه های اجتماعی درآمدهایی را تصویر کرده باشد. بنابراین بحث از نظام درآمدهای در جامعه اسلامی بسیار مؤثر است.اساسا بشر در طول تاریخ با نظام های درآمدی مختلفی مواجه بوده است و این نظام ها دچار تغییرات زیادی گردیده اند.درآمدهای نظام اسلامی را می توان در قالب های مختلفی تقسیم نمود، مثلا می توان با توجه به اشتراط یا عدم اشتراط قصد قربت در حصول این درآمدها، آنها را تقسیم نمود؛ چرا که در پرداخت هایی مانند زکات یا خمس قصد قربت شرط است اما در پرداخت جزیه و خراج چنین شرطی وجود ندارد. همچنین می شود درآمدها را بر اساس میزان درآمد و یا به صورت مطلق تقسیم نمود؛ مانند خمس که بر &nbsp;اساس میزان درآمد باید پرداخت شود، اما زکات فطره بر همه افراد غیر فقیر به یک میزان واجب است.نظام‌های مالی در اسلام برای تأمین هزینه‌های اجتماعی طراحی شده‌اند و در قرآن و روایات به آن‌ها اشاره شده است. این نظام‌ها در طول تاریخ تغییرات زیادی داشته‌اند، مانند مالیات بر محصولات اراضی، سرانه، ارث، و اخیراً مالیات بر درآمد خالص و ارزش افزوده.پرداخت‌های مالی در اسلام تنوع زیادی دارند، از جمله مالیات بر اراضی، سرانه، درآمد (خمس)، استفاده از منابع طبیعی، و زکات فطره. برخی از این پرداخت‌ها عبادی هستند و برخی عمومی. مالیات‌ها در اسلام به تناسبی، تنازلی، و تصاعدی تقسیم می‌شوند.زکات به عنوان یکی از مهم‌ترین پرداخت‌های مالی در اسلام به معنای طهارت و نمو است و در قرآن به معنای پرداخت مالی آمده است. زکات در ادیان سابقه نیز وجود داشته و در تمدن‌های قدیمی مانند بابل نیز مشابهاتی دارد.نظام مالی اسلامی به عنوان یک مجموعه به هم پیوسته و جامع برای کل مسلمانان طراحی شده است و نباید به صورت بخشی به آن نگریسته شود. این نظام دارای انعطاف‌پذیری است و برای نیازهای مختلف مالی جامعه اسلامی برنامه‌ریزی شده است.

درآمدهای نظام اسلامی 2

درس درآمدهای نظام اسلامی، در سال تحصیلی 1403-1402 توسط استاد سید محمد رضا مدرسی یزدی در روز های سه شنبه ارائه می شود.استاد در ابتدای کلاس و قبل از شروع بحث در اصل موضوع بحث نکاتی را پیرامون اسناد مسائل مختلف به اسلام آن هم با تمسک به روایات ضعیف السند و ادله ای که قابل اعتماد نیستند، ذکر کرده اند.همچنین به قاعده عدم خلو وقایع حیات از حکم اشاره کرده و نکاتی را در رابطه با آن بیان نموده اند. به نظر استاد اینکه قرآن نیز دربردارنده تمام نیازات بشر به گونه‌ای که قابل فهم برای همه باشد، صحیح نیست بلکه قرآن اگرچه مشتمل بر تمام نیازات است، اما این فهم به اهل قرآن واگذار شده است و عمومی نیست.در ادامه جلسه استاد به این نکته نیز تذکر داده اند که در کنار توجه به نصوص و منابع دینی، نباید از تجربیات بشری نیز غافل شد، چرا که این موارد می تواند بسیار مؤثر باشند. مثلا اگر کسی تمام مواردی که در ادله برای کسب روزی ذکر شده است را رعایت نماید، اما به تجربیات روز و به ابراز کسب جدید توجه نکند، معلوم نیست که در کسب روزی موفق باشد. اما در هر صورت رعایت این نکته که برای انتساب مطلبی به اسلام باید از دلیل قطع یا قطعی استفاده کرد و از غیر این موارد برای انتساب به اسلام نباید بهره برد، امری ضروری است.در ادامه جلسه استاد به مباحثی در پیرامون موضوع اصل پرداخته و درآمدهای نظام اسلامی پراخته و موضوع درس را تبیین کرده اند.&nbsp;مطالب مطرح شده در این جلسه:در این جلسه نیاز به بررسی مسائل فقهی معاصر که تاکنون کمتر یا اصلاً مورد توجه قرار نگرفته‌اند مطرح شده است. در این راستا، بحث‌هایی مانند علم، اقتصاد، محیط زیست، پزشکی و داروها به عنوان مسائلی که به اسلام نسبت داده می‌شوند، مورد بررسی قرار گرفته است. اما برخی افراد، بدون رعایت حجت و ضوابط فنی، نظرات خود را به عنوان نظرات اسلامی اعلام کرده و به روایاتی که قابل اعتماد نیستند، تمسک می‌کنند.بعضی از افراد و حتی اهل فضل علم و دین، در بحث مذهبی و فقهی، معیارهای فنی را فراموش کرده و به جای حجت و قطعیت، به استدلال‌های شخصی و تجربی روی می‌آورند. این افراد باید در نظر داشته باشند که بدون حجت و قطعیت، نمی‌توانند نظرات خود را به عنوان نظرات اسلامی اعلام کنند.&nbsp;باید توجه داشت که در اسلام، عقل بشر و تجربه‌ی انسان تعطیل نیست و باید آن‌ها را در نظر گرفت. همچنین در سیاست‌های حقوقیو اجتماعی نیز، دستاوردهای بشری و تجربه بشر باید مورد توجه قرار گیرد. با این حال، بعضی افراد با تجربه و دین‌دار، گاهی نکات اساسی را اشتباه درک کرده و به دلایل غیرقطعی پایبند می‌شوند.&nbsp;هنگام تصمیم‌گیری و انجام اعمال، باید تلاش کرد تا توازن مناسبی بین اصول دینی و دستاوردهای بشری حفظ شود. باید توجه داشت که استفاده از دستاوردهای بشری باید با رعایت اصول و اخلاقیات اسلام صورت گیرد.به عنوان مثال، در مورد نفقه زن و فرزند، اسلام تعیین کرده است که نفقه وظیفه شوهر نسبت به همسر و فرزندان است. اما شکل و روش تأمین نفقه ممکن است با توجه به شرایط مختلف جامعه و فرصت‌های موجود، متفاوت باشد. در اینجا، می‌توان از دستاوردهای بشری استفاده کرد تا روش‌های بهینه‌تری برای تأمین نفقه پیدا کرد.بنابراین، استفاده از دستاوردهای بشری به تناسب با اصول دینی و با رعایت حجت و قطعیت، می‌تواند به بهبود شرایط زندگی و پاسخ به نیازهای جامعه کمک کند. اما باید همواره در نظر داشت که استفاده از این دستاوردها به نحوی باشد که با اصول دینی سازگار باشد و منافاتی با آنها نداشته باشد.

درآمدهای نظام اسلامی 1

در این جلسه استاد به بررسی پنجمین وظیفه‌ای که بر عهده حکومت اسلامی می باشد پرداخته اند. این وظیفه عبارت است از تأمین مالی در راه ماندگان، که در ادله شرعیه با عنوان “ابن السبیل” مطرح شده است، بنابراین برای بررسی و تعیین مراد از این وظیفه، باید مراد از این اصطلاح روشن و مشخص گردد، از این رو استاد در این جلسه نکاتی را در باب موضوع شناسی ابن سبیل بیان فرموده اند.در ناحیه حکم شناسی ابن سبیل، چه پرداخت هزینه برای بازگشت توسط حکومت اسلامی لازم باشد و چه اینکه لازم باشد خود حکومت وسیله بازگشت آنها را فراهم کند، در هر صورت باید زیرساخت هایی برای رجوع این افراد فراهم آورده شود، تا این افراد بتوانند با مراجعه به آن محل، برای بازگشت تأمین مالی شوند.پس از بیان این مطالب، در ادامه جلسه استاد به بررسی ادله ای که برای اثبات این وظیفه قابل تمسک هستند، پرداخته اند.

large_نظام اقتصادی.png

medium_نظام اقتصادی.png

small_نظام اقتصادی.png

thumbnail_نظام اقتصادی.png

نظام اقتصادی.png

نظام-های-اقتصادی

نظام اقتصادی اسلام 20

در این جلسه نیز در ادامه مباحث مطرح شده در چند جلسه گذشته، استاد به بررسی مواردی از دیه می پردازند که پرداخت آن بر عهده حکومت اسلامی لازم می باشد.یکی دیگر از این موارد قتل ناصبی است، چرا که قتل ناصبی واجب بوده و او مهدور الدم خوانده شده است، البته اگر در جایی اثبات ناصبی بودن شخصی ممکن نبود، برای فرار از قصاص نباید او را کشت. اما در هر صورت حکم قتل ناصبی در فقه حکمی ثابت است.ظاهر کلمات اصحاب این است که در قتل چنین فردی اساسا دیه ثابت نمی شود، اما استاد در این جلسه روایتی که دال بر پرداخت دیه او توسط حکومت می باشد، ذکر کرده و به بررسی آن پرداخته اند.یکی دیگر از مواردی که در آن پرداخت دیه بر عهده حکومت اسلامی است، جایی است که قتل بر اساس تهدید محقق شده باشد، مثلا اگر مأموری خانمی بارداری را بترساند و بچه یا حتی خود او در اثر عمل او فوت شوند، در این حالت پرداخت دیه بر عهده حکومت اسلامی می باشد، در مورد این مسئله علاوه بر روایات متعدد، فتاوی فقهاء نیز وجود دارد.

نظام اقتصادی اسلام 19

یکی دیگر از مواردی که پرداخت دیه در آن بر عهده حکومت می باشد، مواردی از قتل عمد است و یکی از این موارد همانطور که در جلسه قبل بدان اشاره شد قتل عمدی شخص مجنون توسط عاقل برای دفاع از خود می باشد.همچنین در جایی که دو نفر اقرار به قتل یک شخص نمایند، یعنی ابتدا شخصی نزد حاکم اقرار به قتل نماید و سپس شخصی دیگر اقرار به همان قتل نماید، در این حالت قول منتسب به مشهور این است که این دو قصاص نمی شوند و دیه نیز از بیت المال باید پرداخته شود، طبق این قول این مورد نیز از صغریات محل بحث ما در وظایف موجود بر عهده حکومت اسلامی می باشد، اما برخی فقهاء مانند شهید ثانی و از آیت الله خوئی قائل به تخییر در قصاص هر یک از اقرار کنندگان توسط اولیاء دم شده و پرداخت دیه را نیز از بیت المال ندانسته اند. از این رو استاد به بررسی ادله این مسئله پرداخته تا روشن شود که آیا این مسئله از صغریات محل بحث است یا خیر؟ استاد پس از بررسی این مسئله قائل به نظر منتشب به مشهور شده اما نه به خاطر وجود دلیل خاص در مسئله بلکه به خاطر عمومات.همچنین در ادامه جلسه به موارد دیگری از صغریات وظیفه محل بحث پرداخته شده است.&nbsp;

نظام اقتصادی اسلام 18

در این جلسه نیز در ادامه مباحث جلسه گذشته به بررسی موارد چالش بر انگیز در صغرای وظیفه پراخت دیه و ارش توسط حکومت اسلامی پرداخته شده است.ابتدا به بحث خطاء قاضی پرداخته شده و در ذیل این بحث دو روایت مطرح شده و سند و دلالت آنها مورد بررسی واقع شده است. در ادامه نیز به مورد دیگری اشاره شده و آن مرگ از روی اجرای حد است، در این حالت آنچه واضح است عدم پرداخت دیه توسط عاقله است، اما اینکه اساسا آیا پرداخت دیه در چنین حالتی لازم است یا لازم نیست در روایات محل اختلاف است. همچنین در مورد کسی که به هنگام اجرای حد فرار گرفته و کشته شده است نیز مباحثی مطرح شده است.

نظام اقتصادی اسلام 17

در ادامه بحث از وظائفی که بر عهده حکومت اسلامی ثابت می باشند، بحث به وظیفه پرداخت دیه و ارش توسط حکومت اسلامی رسیده بود. در چند جلسه گذشته استاد به بررسی صغریات این وظیفه پرداخته اند، و در این جلسه به مواردی چالش برانگیز در رابطه با این ویفه می پردازند، یکی از این موارد که توسط مشهور فقهاء از احکام قتل خطئی استثناء شده است، قتل یک مسلمان توسط مسلمان دیگر در دار کفر می باشد، البته به نظر استاد أقرب به واقع عدم استثناء این مورد از موارد قتل خطئی است. همچنین قتل خطئی کافر ذمی نیز مورد بحث قرار گرفته و به اجماع فقهاء در مورد قتل او دیه بر عهده عاقله نخواهد بود؛ بنابراین اگر خود توان پرداخت دیه را داشت که باید پرداخت کند و در غیر این صورت نیز بیت المال باید عهده دار پرداخت دیه شود. همچنین در مواردی که قاضی به اشتباه حکم به قتل کسی داده است البته به شرط آنکه حکم اشتباه او از روی تقصیر نباشد، این بحث قابل طرح است که در این حالت چه کسی باید دیه را پرداخت کند.

مکاتب-اقتصادی

نظام اقتصادی اسلام 16

&nbsp;در این جلسه استاد در ادامه بررسی چهارمین وظیفه از وظائفی که بر عهده حکومت اسلامی وجود دارد، به بررسی پرداخت دیه در جنایات مجانین پرداخته اند، چرا که این عنوان نیز ملحق به قتل خطئی بوده و از این جهت پرداخت دیه در آن بر عهده حکومت اسلامی می باشد.همچنین در ادامه این جلسه به بررسی پرداخت دیه در قتل شبه عمد پرداخته می شود، البته اینکه پرداخت دیه در قتل شبه عمد به عنوان وظیفه مستقل بر عهده حکومت اسلامی است یا قت شبه عمر نیز از مصادیق قتل خطئی است، محل بحث می باشد. اما در هر صورت استاد در این جلسه به بررسی ادله ای که بر ثبوت این وظیفه بر عهده حکومت اسلامی در مورد قتل شبه عمد دلالت دارند، می پردازند.

نظام اقتصادی اسلام 15

در این جلسه استاد در ادامه بررسی موارد الحاق به قتل خطئی برای تحقق موضوع وظیفه چهارم حکومت اسلامی که پرداخت دیه و ارش در موارد قتل خطئی بود، به بررسی الحاق یا عدم الحاق قتل نا بالغین به قتل خطئی پرداخته شده است.یکی از ادله ای که دال بر عدم چنین الحاقی است، روایت سکونی از امام صادق علیه السلام می باشد، این روایت از لحاظ سندی محل بحث و گفتگو بوده، چرا که در سلسه سند این روایت “نوفلی” و “سکونی” وجود دارند که وثاقت هر دو آنان محل شبه است، استاد در این جلسه به بیاناتی پیرامون توثیق اینان پرداخته و وجوهی برای توثیق این دو شخص بیان داشته اند.<ol><li style="text-align:justify;">وجوه توثیق سکونی:</li></ol><ul><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">عبارت شیخ در عده</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">وقوع در ابتدای اسناد من لایحضره الفقیه</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">ذکر شدن در قسم مرتب اصحاب امام صادق علیه السلام</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">وقوع در کامل الزیارات</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">وقوع در تفسیر قمی</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">نقل اصحاب اجماع از او</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">وقوع در اسناد کافی</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">کثیر الروایة بودن</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">عدم استثنای ابن ولید از کتاب محمد بن احمد بن یحیی</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">استدلا شیخ طوسی به روایت او برای جمع بین روایات</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">فتوای شیخ مفید بر اساس روایت او</li></ul><ol><li style="text-align:justify;">وجوه توثیق نوفلی:</li></ol><ul><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">عبارت شیخ وطسی در عده</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">وقوع در سلسه اسناد کامل الزیارات</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">وقوع در سلسله اسناد تفسیر قمی</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">نقل اصحاب اجماع از او</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">وقوع در اسناد کافی</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">کثیر الروایة بودن</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">عدم استثنای ابن ولید از کتاب محمد بن احمد بن یحیی</li><li style="margin-right:80px;text-align:justify;">استدلال شیخ طوسی به روایت او برای جمع بین روایات</li></ul>