<ul><li style="text-align:justify;">در این جلسه، استاد علم‌الهدی به بررسی مفاهیم حسن و قبح پرداخته و دو مبنای اصلی آن‌ها را توضیح می‌دهد. مبنای اول، توافق عقلای عالم بر حسن یا قبح افعال است. به عنوان مثال، وقتی می‌گوییم ظلم قبیح است، منظور این است که عقلای جهان بر لزوم اجتناب از ظلم توافق دارند. مبنای دوم، تطابق یا تضاد افعال با قوه عاقله یا طبیعت آدمی است. بر اساس این دیدگاه، عدل به‌طور طبیعی با عقل انسانی سازگار است و مورد تحسین قرار می‌گیرد، و ظلم نیز با عقل آدمی منافات دارد و مورد تقبیح است.</li><li style="text-align:justify;">استاد بیان می‌کند که این دو مبنا می‌توانند مکمل یکدیگر باشند و تفاوت آن‌ها در مرجع تحسین و تقبیح است. بر مبنای اول، مرجع افکار عمومی است و بر مبنای دوم، وجدان شخصی می‌تواند معیار باشد. سپس به مثال‌هایی پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه این دو مبنا ممکن است در موارد خاص مانند جنگ‌ها و تصمیمات اخلاقی پیچیده، تفاوت‌هایی داشته باشند.</li><li style="text-align:justify;">در نهایت، استاد نتیجه‌گیری می‌کند که عدل و ظلم به عنوان علت‌های تامه حسن و قبح مطرح می‌شوند و این مبانی می‌توانند مبنای استدلال عقلی در قاعده عدالت باشند.</li></ul>

large_عدالت علم الهدی.png

medium_عدالت علم الهدی.png

small_عدالت علم الهدی.png

thumbnail_عدالت علم الهدی.png

عدالت علم الهدی.png

المدخل العام

فقه-حکمرانی

قاعده عدالت

قاعده عدالت 5

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

<ul><li style="text-align:justify;">در این جلسه، استاد علم‌الهدی به بررسی قاعده عدالت از دیدگاه عقل پرداختند.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">ایشان توضیح دادند که پس از بررسی کتاب، سنت و اجماع، باید به عقل به عنوان یکی از منابع استدلال رجوع کرد. عقل به دو دسته نظری و عملی تقسیم می‌شود: عقل نظری به ادراکاتی می‌پردازد که مستقیماً با عمل ارتباط ندارند، مانند قواعد ریاضی. اما عقل عملی به مسائلی مرتبط با عمل می‌پردازد، مانند تشخیص حسن و قبح افعال. در ادامه، استاد توضیح دادند که اگر بخواهیم به وسیله عقل نظری به قاعده عدالت برسیم، این استدلال مبتنی بر مصالح و مفاسدی است که عقل تشخیص می‌دهد. با این حال، این نوع استدلال محل هشدار فقهاست، زیرا ممکن است استنباط احکام از ملاکات به خطا برود.</li><li style="text-align:justify;">در بخش دیگری از جلسه، ایشان به توضیح سه نوع حسن و قبح پرداختند: ذاتی، اقتضایی و اعتباری. حسن و قبح ذاتی به افعالی اشاره دارد که ذاتاً حسن یا قبیح هستند، مانند عدالت که ذاتاً حسن است و ظلم که ذاتاً قبیح است. در حسن و قبح اقتضایی، فعل تمایل به حسن یا قبح دارد، اما به شرط اینکه مانعی وجود نداشته باشد. حسن و قبح اعتباری نیز به افعالی مربوط می‌شود که خود ذاتاً نه حسن هستند و نه قبیح، اما به دلیل انطباق عناوین خاصی بر آنها، حسن یا قبیح می‌شوند.</li><li style="text-align:justify;">در پایان نیز استاد تاکید کردند که نمی‌توان صرفاً با تکیه بر عقل نظری به قاعده عدالت رسید و استدلال بر این قاعده باید با دقت بیشتری انجام شود.</li></ul>

قاعده عدالت 4

<ul><li style="text-align:justify;">&nbsp;این جلسه از کلاس استاد علم‌الهدی، درباره قاعده عدالت در شریعت اسلامی است.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">استاد بیان داشته اند که نصوص دینی به عدالت به عنوان یک قاعده در تشریع تأکید دارند. عدالت به‌عنوان خط‌کش تشریع مطرح می‌شود و هر حکمی که منافی با عدالت باشد، در واقع در شریعت جای ندارد.</li><li style="text-align:justify;">&nbsp;استاد علم‌الهدی همچنین اشاره می‌کند که در تفاسیر مختلف، عدالت گاهی به‌عنوان یک ابزار سلبی برای نفی ظلم به کار می‌رود، اما به اعتقاد ما، باید بعد اثباتی نیز به این قاعده اضافه شود تا عدالت نه‌تنها ظلم را نفی کند، بلکه به اثبات عدالت در احکام نیز کمک کند.</li><li style="text-align:justify;">&nbsp;همچنین به اهمیت توجه به قاعده عدالت در استنباط احکام فقهی اشاره کرده و تأکید می‌کند که هر حکمی که با عدالت سازگار نباشد، باید مورد بازنگری قرار گیرد.&nbsp;<br>استاد در ادامه به تحلیل آیاتی که به امر به عدالت اشاره دارند می‌پردازد و توضیح می‌دهد که چگونه می‌توان از این آیات و روایات برای اثبات قاعده عدالت استفاده کرد.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">همچنین در این جلسه به دیدگاه‌های مختلف در مورد عدالت در اصول فقه و فلسفه اسلامی اشاره می‌کند و نقش مهم این قاعده در فهم و استنباط احکام را مورد تأکید قرار می‌دهند.</li></ul>

قاعده عدالت 3

<ul><li style="text-align:justify;">در این جلسه استاد علم الهدی به بررسی قاعده عدالت از منظر قرآن و روایات می‌پردازد. ایشان در این بحث، به تفصیل به دلایل قاعده عدالت از چهار منظر آیات، اخبار، اجماع و عقل می‌پردازد و ابتدا به آیات قرآن اشاره می‌کند.<ul><li style="text-align:justify;">&nbsp;به ویژه بر آیه‌های ۱۸ سوره آل عمران، ۲۹ سوره اعراف، و ۲۵ سوره حدید تاکید کرده و توضیح می‌دهند که هدف از ارسال پیامبران و نزول کتب آسمانی، اقامه قسط و عدالت در جامعه است. استاد علم الهدی تأکید می‌کند که عدالت باید بر تمام احکام شرعی حاکم باشد و به طور کلی، قاعده عدالت را مقدم بر سایر احکام اولی و ثانوی می‌دانند.</li></ul></li><li style="text-align:justify;">همچنین به بررسی تفسیرهای مختلف از آیات و احادیث مرتبط با عدالت پرداخته و نتیجه‌ گرفته اند، که تمامی احکام شرعی باید با قسط و عدالت سازگار باشند و هیچ حکمی نمی‌تواند با اصل عدالت مغایرت داشته باشد.</li><li style="text-align:justify;">البته اینکه مصداق عدل و عدالت چیست، خود بحثی مفصل است و باید در تطبیق ها مورد توجه و بررسی قرار گیرد.</li></ul>

قاعده عدالت 2

<ul><li style="text-align:justify;">بحث این جلسه درباره قواعد فقهی است که به دلیل کاربرد گسترده در تمام ابواب فقهی، اهمیت زیادی دارند؛ چرا که این قواعد بسیار کاربردی و مؤثر در تمامی زمینه‌های فقه هستند.</li><li style="text-align:justify;">قواعد فقهی دارای تنوع زیادی هستند؛ برخی مربوط به عبادات و برخی به معاملات و یا مواردی دیگر هستند. این تفاوت در ادله و استنباط میان این دو حوزه، ما را به سمت توجه به قواعد فقهی در هر دو زمینه هدایت می‌کند. این قواعد می‌توانند موضوعات جدید و مستحدثه فقهی را نیز شامل شوند و به ما کمک کنند تا با توجه به تحولات روز، به استنباط‌های جدیدی دست یابیم.</li><li style="text-align:justify;">استاد همچنین تأکید کردند که در طول این بحث‌ها، ضروری است که به فکر انتقادی و فعال روی آوریم و از صرفاً دنبال کردن دیدگاه‌های پیشین پرهیز کنیم. اجتهاد به مرور و با تمرین فکری حاصل می‌شود و هدف ما فراهم کردن زمینه‌ای برای اندیشیدن و تقویت فکر در محصلان است.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">در نهایت، استاد به آغاز بحث درباره قاعده عدالت اشاره کردند که محوریت آن در فقه معاملات است. عدالت به معنای رعایت حقوق افراد و توزیع متناسب بر اساس شایستگی‌ها است و نه لزوماً تساوی در همه چیز. عدالت در شریعت از اهمیت بالایی برخوردار است و احکام فقهی بر اساس آن تشریع شده‌اند.</li></ul>

قاعده عدالت 1

<ul><li style="text-align:justify;">دوره پیش رو از تدریس کتاب حلقه ثالثه اثر شهید سید محمد باقر صدر، با بیانی دقیق و شیوا و با ارائه منظم و دسته بندی شده مباحث کتاب، در پی ایجاد فهم صحیحی از مباحث اصولی قبل از شروع دوره خارج علم اصول می باشد. استاد علم الهدی در ضمن تدریس مطالب کتاب به ارائه دسته بندی های مختلف در مباحث اشاره کرده و در موارد متعددی به کتبی مانند فوائد الأصول، أجود التقریرات، بحوث فی علم الأصول و کتبی از این قبیل ارجاع داده اند اما در عین حال &nbsp;رعایت مستوای علمی این کتاب نیز مورد توجه بوده است. در این دوره به تطبیق متن توجه بسیاری شده است و استاد پس از بیان مطالب هر بخش از خارج، به تطبیق آن مباحث با متن کتاب پرداخته اند.</li><li style="text-align:justify;">به تعبیر مصنف این کتاب، این کتاب آخرین محتوای آموزشی در مرحله تحصیل طلاب در مرحله علم اصول بوده و پس از فراگیری آن، طلاب می توانند در دروس خارج اصول شرکت کرده و از کلمات اساتید بهره مند گردند. به جهت اشتمال این کتاب بر اقوال متأخرین از اصولیین و تبویبی نظام مند و همچنین بیان مطالب به شیوه روان و خالی از اغلاق، مجموعه حلقات مورد توجه طلاب و اساتید قرار گرفته، و دائما بر مدرسان و متدرسان این کتاب افزوده می شود.</li><li style="text-align:justify;">همچنین می توانید درس حلقه ثالثه را با استاد معتمدی یا استاد انصاری، بخوانید. تدریس ایشان دارای خصائصی متمایز از تدریس استاد علم الهدی بوده و بنابر سلیقه و سبک عملی دانش پژوه، انتخاب بین آنان صورت می گیرد.&nbsp;</li></ul><p style="margin-right:40px;text-align:justify;"><a href="https://fiqhci.com/fa/library/audio/1219/%D8%AD%D9%84%D9%82%D9%87-%D8%AB%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%87-1">برای این کار کلیک کنید: حلقه ثالثه، استاد معتمدی</a>، <a href="https://fiqhci.com/professors/45/%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B5%D8%A7%D8%B1%DB%8C/%D8%AD%D9%84%D8%AB%D9%87-%D8%AB%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%87?topic=50">حلقه ثالثه استاد انصاری</a></p>