در ادامه بحث از حکم خمس سرقفلی که در چند جلسه قبل نیز بدان پرداخته شده بود، استاد در این جلسه استاد به گوشه ای دیگر از حکم این مسأله اشاره فرموده اند.

یکی از اختلافات مؤثر در باب خمس که در مسأله سرقفلی نیز منطبق می شود، اختلاف در خمس داشتن یا خمس نداشتن، آلات کسب است. یعنی آیا آلاتی که وسیله کسب انسان شمرده می شوند و اگر آنها نبود، کسب ممکن نبود نیز خمس دارند یا خیر؟

در این مسئله صاحب عروه مرحوم سید یزدی مطلقا قائل به وجوب خمس شده اند، اما در مقابل این قول، تفاصیلی در مسئله وجود دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد:

تفصیل آیت الله حکیم و آیت الله بهجت: اگر عدم وجود آلت کسب باعث منقصت اجتماعی شود، خمس ندارد و الا دارد.

تفصیل میرزای قمی و شیخ انصاری: اگر نیاز زندگی به این است که سرمایه را وسیله کسب قرار دهد خمس ندارد، و الا دارد.

تفصیل مرحوم امام: اگرپس از پداخت خمس اصل مال، با بقی مانده می تواند کاری آبرومند راه بی اندازد، خمس دارد و الا ندارد.

تفصیل آیت الله خوئی: به میزان مئونه سالیانه از آن پول خمس ندارد، اما خمس مابقی مازاد بر مئونه سالیانه از آن پول که سرمامه کسب شده است را باید پرداخت کرد.

با توجه به تفاصیل موجود در مسئله، میتوان بحث را بر مسئله سرقفلی نیز منطبق نمود، چرا که حق سرقفلی نیز آلتی برای کسب است، مثلا به مقتضای فتوا مرحوم امام ره، اگر بعد از پرداخت خمسِ مال، با باقی مانده سرمایه می تواند مثلا مغازه ای آبرومند بخرد، پرداخت خمس، واجب است و الا واجب نخواهد بود. و همچنین مسئله بر طبق سایر مبانی نیز باید مورد بررسی و تطبیق قرار گیرد، که استاد در لا به لای کلمات به بررسی آن پرداخته اند.