در این درس، آیتالله علمالهدی در مورد دیدگاههای آیتالله سیستانی درباره حجیت اخبار آحاد و رویکرد ایشان به ارزیابی محتوایی احادیث نکاتی را مطرح نموده اند.
آیتالله سیستانی معتقد است که علاوه بر بررسی سندی احادیث، باید محتوای آنها را نیز بررسی کرد. ایشان تأکید دارند که احادیث باید با اهداف و روح کلی شریعت اسلام همخوانی داشته باشند. در غیر این صورت، اعتبار آنها زیر سوال میرود. و اهداف اصلی شریعت از نظر ایشان شامل عدل، قسط، کرامت انسانی و رفع حرج است.
در بیان تفاوت این دیدگاه با اصولیان گذشته، ایشان این دیدگاه را به شیخ مفید (از اولین اصولیان امامیه) نسبت میدهد و بیان میکند که شیخ مفید نیز معتقد بوده که خبر واحد باید با قرائنی که وثوق به صحت خبر را ایجاد میکند، همراه باشد. محقق سیستانی از کلمات شیخ مفید اینگونه استنباط میکند که صرفا احادیثی که با روح شریعت همخوانی دارند، معتبر هستند.
در فقه اسلامی، «مذاق شارع» یا روح شریعت، به عنوان یک معیار برای ارزیابی احادیث استفاده میشود. آیتالله سیستانی این معیار را در بررسی احادیث به کار میبرد. این مفهوم نزدیک به "مقاصد شریعت" است که در فقه اهل سنت رایج است، اما آیتالله سیستانی از اصطلاح "روح شریعت" استفاده میکند تا حساسیتها را نسبت به این دیدگاه کاهش دهد.
محقق سیستانی در تلاش است تا نشان دهد که این دیدگاه، نوآوری ایشان نیست و ریشه در دیدگاههای فقیهان گذشته، به ویژه شیخ مفید، دارد. استدلال ایشان این است که احادیثی که توصیه به بررسی احادیث بر مبنای موافقت با قرآن دارند، در واقع توصیه به ارزیابی احادیث بر اساس روح شریعت است.
لازم به ذکر است که بحث از حجیت اخبار آحاد و اعتبارسنجی آنها یکی از مسائل مهم در علم اصول است که در ادامه میتواند تأثیر زیادی بر استنباط احکام شرعی داشته باشد. و بررسی این دیدگاه نیز میتواند به فهم بهتر مبانی فقهی آیتالله سیستانی و دیگر اصولیان کمک کند.