بحث در فروعات مرتبط با ثبوت حق شفعه نسبت به شرکت های سهامی قرار دارد که فرع چهارم، مربوط به فروش بخشی از یک سهم و یا تعدادی از سهام مربوط به شرکت سهامی است. به عنوان مثال دو شخص ورّاث برای سهامدار یک شرکت اعتباری باشند، و بعد از فوت پدر خود، به صورت مشاع مالک یک سهم و یا تعدادی سهم شوند و یکی از آنها اقدام به فروش سهم خود به دیگری کند. دراینجا همان مباحث مربوط به فرع سوم مطرح خواهد شد و باید بر اساس حالت های مختلفی که برای سهام تصویر می شود، مورد بررسی قرار گیرد.&nbsp;امر چهارم در باب حق شفعه، مربوط به ثبوت حق شفعه برای شخص اعتباری متعلق به کفار است. اعم از اینکه مؤسسین و ممثلین کافر باشند و یا اینکه یکی از مؤسسین و ممثلین کافر باشند و دیگری مسلمان باشند. بنابراین سه صورت وجود دارد.&nbsp;در این موارد، مقتضای اطلاقات و همچنین فهم عرفی این است که حق شفعه در این صورت نیز ثابت است؛ چون حق شفعه از خصوصیات معامله بر مال مشترک است و اعتباری بودن آن مشکلی ایجاد نمی کند. اما در مقابل انی نظریه سه مانع ذکر شده است که هر سه مانع پاسخ داده می شود:مانع اول: آیه نفی سبیل.این آیه در صورتی که قابل استدلال است که در ناظر به نفی سبیل در مقام تشریع بوده و یا نفی سبیل را در اعم از مقام تشریع و سایر مقامات از قبیل مقام احتجاج بیان کرده باشد، اما محتمل است که مقصود نفی سبیل در مقام احتجاج و یا در آخر باشد و لذا آیه مجمل است و قابل استناد نیست.مانع دوم: روایاتی که حق شفعه را از یهودی و نصرانی نفی کرده است.این روایات شامل شخص اعتباری نمی شود؛ چون خود شخص اعتباری متصف به یهودی بودن و نصرانی بودن نمی شود و ممثلین و مؤسسین نیز اگرچه امکان یهودی بودن و نصرانی بودن دارند، اما ادله برای آنها حق شفعه اثبات نکرده است. امکان الغای خصوصیت نیز وجود ندارد.مانع سوم: مذاق شارع که راضی نیست کافر بتواند بر مسلمان اعمال حق کرده و به آسانی مالی که خریده است را از دست او خارج کند.چنین مذاقی ثابت نیست؛ چون مواردی وجود دارد که شارع برای کافر تسلط بر مسلمان قرار داده است. به عنوان مثال اگر مسلمان به کافر بدهکار باشد و بدهی خود را پرداخت کند، کافر می تواند علیه او اقامه دعوا کرده و او را به دادگاه بکشاند و همچنین اجبار به پرداخت بدهی خود کند. بنابراین احتمال داده می شود که در باب حق شفعه نیز چنین سلطه ای وجود داشته باشد.&nbsp;بنابراین نفی حق شفعه با موانع ذکر شده مشکل است.

اعتباری-شب زنده دار.png

فقه شخص اعتباری

استاد مهدی شب زنده دار از اساتید مطرح حوزه علمیه قم بوده و به تدریس دروس خارج فقه و اصول اشتغال دارند.ایشان در فروردین ماه سال 1392 با حکم رهبر معظم انقلاب به عضویت در شورای نگهبان در آمدند، در ادامه نیز این حکم در سال 1401 توسط ایشان تمدید گردید.از اساتید مطرح ایشان باید به میرزا جواد تبریزی، مرتضی حائری یزدی و حسین وحید خراسانی اشاره کرد.پس از تدوین دو کتاب “الفائق فی الأصول” و “الشخص الإعتباری” توسط دفتر فقه معاصر حوزه های علمیه، استاد شب زنده دار علاوه بر تدریس عناوین مد نظر در دروس خارج خود، به تدریس خارج این دو کتاب نیز پرداختند؛ تمامی صوت جلسات و تقریرات این درس در همین صفحه بارگزاری شده است.&nbsp;&nbsp;

شخص اعتباری، بخش 2، 132

بحث در مورد حق شفعه در شرکت های سهامی قرار دارد که فرع سوم در این زمینه، فروش بخشی از سهام شرکت توسط سهامداران است. برای روشن شدن وجود حق شفعه در فرض فروش بعض سهامداران، باید فروض هفت گانه ای که در باب سهام مطرح شده، به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد که در جلسه پیشین دو صورت مورد بررسی قرار گرفته است.صورت سوم که در آن اموال ملک شرکت هستند ولی متعلق حق سهامداران قرار گرفته اند. در این صورت&nbsp; اگر حق سهامدارن به صورت مشاع صورت گرفته باشد، حق شفعه ثابت است، اما اگر هر یک از سهامداران حقی در کل اموال شرکت داشته باشند، اینجا شراکتی وجود ندارد که حق شفعه ثابت گردد. امکان تعدّی به این نحو از اشتراک نیز وجود ندارد.&nbsp;صورت چهارم که سهامداران مالک عوائد شرکت هستند و یا اینکه عوائد شرکت متعلق حق آنها است، در اینجا دو فرض برای بحث وجود دارد که یک فرض، از ناحیه انتقال سهام است که بحث پیشین مطرح می شود که سهام امر واحد است و یا نه؟ فرض دیگر بحث از ثبوت حق شفعه نسبت به اموالی است که حق سهامداران به آن تعلق گرفته است. این بحث مبتنی بر تعدی از ادله حق شفعه است؛ چون ادله حق شفعه اختصاص به نقل استقلالی دارد.صورت پنجم که سهامداران طلبکار از شرکت هستند، اینجا حق شفعه نیست؛ چون اصلا شراکتی نیست.صورت ششم که سهامداران مالک شرکت اند و شرکت مالک اموال است. در اینجا حق شفعه ثابت نیست؛ چون شراکت در امر اعتباری حق شفعه نمی آورد.صورت هفتم که سهامداران مالک اموال شرکت در عرض خود شرکت هستند. اینجا حق شفعه ثابت است؛ چون صرف وجود مالک دیگر در فرضی که شراکت صادق است، مانع نیست.

استاد مهدی شب زنده دار

درباره استاد مهدی شب زنده دار