<ul><li style="text-align:justify;">در این درس، استاد علم‌الهدی به بحثی درباره موافقت احادیث با قرآن و سنت نبوی پرداختند. ایشان با استناد به فرمایش محقق سیستانی، بیان کردند که صحت احادیث به موافقت آن‌ها با قرآن و روح شریعت بستگی دارد. محقق سیستانی معتقد است که موافقت با روح شریعت و مقاصد کلان شریعت مورد نظر است، نه صرفاً عدم مخالفت ظاهری با قرآن.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">در ادامه، استاد با اشاره به احادیث مختلف، تأکید کردند که نمی‌توان ادعا کرد که موافقت احادیث با قرآن تنها به معنای عدم مخالفت است، بلکه باید به موافقت مقاصد کلان شریعت توجه کرد. برای مثال، احادیثی که صحت آن‌ها را منوط به موافقت با قرآن و سنت نبوی می‌کنند، به مقاصد کلان شریعت اشاره دارند.</li><li style="text-align:justify;">استاد همچنین به احادیثی اشاره کردند که علاوه بر قرآن، موافقت با سنت نبوی یا سایر احادیث اهل‌بیت را نیز شرط صحت حدیث دانسته‌اند. در نتیجه، ایشان موافقت با سنت نبوی را به معنای هم‌پوشانی محتوایی احادیث نمی‌دانند، بلکه به معنای موافقت با روح کلی شریعت و مقاصد کلان آن است.</li><li style="text-align:justify;">استاد علم‌الهدی همچنین تفاوت بین وثوق به راوی و وثوق به صدور حدیث را بررسی کردند و به این نکته اشاره کردند که تعارض احادیث تنها زمانی معنا پیدا می‌کند که هر دو حدیث حجیت فی‌نفسه داشته باشند. در نهایت، ایشان به این نتیجه رسیدند که موافقت احادیث با قرآن و سنت نبوی، به معنای هم‌پوشانی در مقاصد کلان شریعت است و نه صرفاً مطابقت ظاهری با الفاظ قرآن.</li></ul>

large_عدالت علم الهدی.png

medium_عدالت علم الهدی.png

small_عدالت علم الهدی.png

thumbnail_عدالت علم الهدی.png

عدالت علم الهدی.png

المدخل العام

فقه-حکمرانی

قاعده عدالت

قاعده عدالت 17

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

<ul><li style="text-align:justify;">استاد علم الهدی در رابطه با دیدگاه آیت‌الله سیستانی بیان کردند که ایشان بر این باور است که شرط حجیت حدیث، موافقت آن با قرآن به معنای موافقت با روح شریعت و مقاصد عالیه آن است. این مقاصد شامل عدالت، کرامت انسانی، رفع یأس، حرج و ایجاد انسجام اجتماعی است. به همین دلیل، هر حدیثی باید بر اساس این فاکتورها سنجیده شود و در صورت عدم تطابق با این اصول، باید مردود شود.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">استاد علم‌الهدی در ادامه توضیح دادند که این دیدگاه سیستانی، اگر به طور کامل پذیرفته شود، می‌تواند تحول عظیمی در فقه ایجاد کند و بسیاری از فتاوا و احکام را تغییر دهد. در این دیدگاه، مفهوم «موافقت با کتاب» نه به معنای تطابق صرف با آیات قرآن، بلکه به معنای همسویی با اهداف کلان شریعت تفسیر می‌شود.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">استاد همچنین به اهمیت این نکته اشاره کردند که در احادیثی که شرط پذیرش یا رد حدیث بیان شده است، به جای «عدم مخالفت» تنها بر «موافقت با کتاب» تأکید شده است که به نظر می‌رسد با مبنای سیستانی همخوانی دارد. این موافقت نه تنها شامل عدم مخالفت با قرآن، بلکه باید به طور فعالانه در راستای تحقق اهداف عالیه شریعت باشد.</li><li style="text-align:justify;">در پایان، استاد علم‌الهدی با اشاره به اهمیت تحلیل دقیق واژگان و تعابیر احادیث، بیان کردند که دیدگاه سیستانی به گونه‌ای است که حتی اگر حدیثی با ظاهر قرآن موافق نباشد ولی با اهداف کلان شریعت همسو باشد، می‌تواند معتبر تلقی شود. این مسئله نشان می‌دهد که باید "موافقت با کتاب" را در معنای گسترده‌تری دید و آن را به مقاصد شریعت گره زد، زیرا تمامی اهداف عالیه شریعت در قرآن منعکس شده‌اند..</li></ul>

قاعده عدالت 16

<ul><li style="text-align:justify;">در جلسه پانزدهم از درس فقه عدالت، استاد علم الهدی درباره شرط پذیرش اخبار در مقام افتا صحبت کردند. ایشان به استظهارات آیت‌الله سیستانی اشاره کردند که اخبار موافقت با کتاب در حقیقت، توصیه به عرضه اخبار بر اهداف کلان شریعت و مقاصد اصلی دین دارند.</li><li style="text-align:justify;">&nbsp;استاد توضیح دادند که مطابق با نظر آیت‌الله سیستانی، شرط موافقت حدیث با قرآن به معنای موافقت با اهداف کلان شریعت است، نه فقط مطابقت ظاهری با آیات قرآن. همچنین، استاد به روایاتی از کتاب "وسائل الشیعه" اشاره کردند که در آنها ملاک حجیت خبر، موافقت با قرآن و شرط عدم حجیت، عدم موافقت ذکر شده است. البته در این روایات، به عدم موافقت اشاره شده، اما مخالف بودن صریحاً ذکر نشده است.</li><li style="text-align:justify;">ایشان تأکید کردند که در تفسیر این روایات نباید به ظاهر بدوی آنها بسنده کرد و به تفاوت‌های ظریف میان ظاهر و باطن این احادیث پرداختند. همچنین، به برخی اشکالاتی که بر استدلال‌های آیت‌الله سیستانی وارد شده است اشاره کردند و در نهایت نتیجه‌گیری کردند که تفسیر آیت‌الله سیستانی قوت خاصی دارد که می‌تواند پاسخگوی اشکالات و پیچیدگی‌های موجود در ظاهر این احادیث باشد.</li></ul>

قاعده عدالت 15

<ul><li style="text-align:justify;">در این درس، آیت‌الله علم‌الهدی در مورد دیدگاه‌های آیت‌الله سیستانی درباره حجیت اخبار آحاد و رویکرد ایشان به ارزیابی محتوایی احادیث نکاتی را مطرح نموده اند.</li><li style="text-align:justify;">آیت‌الله سیستانی معتقد است که علاوه بر بررسی سندی احادیث، باید محتوای آنها را نیز بررسی کرد. ایشان تأکید دارند که احادیث باید با اهداف و روح کلی شریعت اسلام همخوانی داشته باشند. در غیر این صورت، اعتبار آن‌ها زیر سوال می‌رود. و اهداف اصلی شریعت از نظر ایشان شامل عدل، قسط، کرامت انسانی و رفع حرج است.</li><li style="text-align:justify;">در بیان تفاوت این دیدگاه با اصولیان گذشته، ایشان این دیدگاه را به شیخ مفید (از اولین اصولیان امامیه) نسبت می‌دهد و بیان می‌کند که شیخ مفید نیز معتقد بوده که خبر واحد باید با قرائنی که وثوق به صحت خبر را ایجاد می‌کند، همراه باشد. محقق سیستانی از کلمات شیخ مفید اینگونه استنباط می‌کند که صرفا احادیثی که با روح شریعت همخوانی دارند، معتبر هستند.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">در فقه اسلامی، «مذاق شارع» یا روح شریعت، به عنوان یک معیار برای ارزیابی احادیث استفاده می‌شود. آیت‌الله سیستانی این معیار را در بررسی احادیث به کار می‌برد. این مفهوم نزدیک به "مقاصد شریعت" است که در فقه اهل سنت رایج است، اما آیت‌الله سیستانی از اصطلاح "روح شریعت" استفاده می‌کند تا حساسیت‌ها را نسبت به این دیدگاه کاهش دهد.</li><li style="text-align:justify;">محقق سیستانی در تلاش است تا نشان دهد که این دیدگاه، نوآوری ایشان نیست و ریشه در دیدگاه‌های فقیهان گذشته، به ویژه شیخ مفید، دارد. استدلال ایشان این است که احادیثی که توصیه به بررسی احادیث بر مبنای موافقت با قرآن دارند، در واقع توصیه به ارزیابی احادیث بر اساس روح شریعت است.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">لازم به ذکر است که بحث از حجیت اخبار آحاد و اعتبارسنجی آن‌ها یکی از مسائل مهم در علم اصول است که در ادامه می‌تواند تأثیر زیادی بر استنباط احکام شرعی داشته باشد. &nbsp;و بررسی این دیدگاه نیز می‌تواند به فهم بهتر مبانی فقهی آیت‌الله سیستانی و دیگر اصولیان کمک کند.</li></ul>

قاعده عدالت 14

<ul><li style="text-align:justify;">در این درس، استاد علم الهدی به بررسی کارکرد قاعده عدالت در استنباط احکام شریعت پرداخته و با تأکید بر این نکته که عدالت به‌عنوان یک قاعده فقهی می‌تواند در مواردی که نصوص و ادله موجود کافی نیستند، به‌عنوان راهنمایی برای فقیه به‌کار رود؛ بیان کرده اند که از دیدگاه فقهی، عقل نظری تنها در محدوده خاصی می‌تواند به کار آید و عقل عملی نیز حسن عدالت را تضمین نمی‌کند که شریعت مبتنی بر عدالت باشد. بنابراین، عدالت ذاتی باری‌تعالی ایجاب می‌کند که در نهایت خداوند عادلانه با بندگان رفتار کند، حتی اگر در برخی از مقاطع دنیا تفاوت‌هایی وجود داشته باشد که ظاهراً ناعادلانه به نظر برسند.</li><li style="text-align:justify;">همچنین استاد تأکید می‌کند که در شریعت، تبعیض‌هایی ممکن است وجود داشته باشد، اما این تبعیض‌ها با عدالت الهی در تضاد نیستند و می‌توانند در آخرت یا در شرایط دیگری جبران شوند. و با اشاره به احکام اجتماعی و معاملی، تأکید می‌کنند که این احکام اغلب بر اساس ملاکات موجود در متعلق خود استوارند، و این استواری می‌تواند بر اساس عقل و نصوص قرآنی تأیید شود.</li><li style="text-align:justify;">در نهایت، استاد به این نکته اشاره می‌کنند که اگر عدالت بر اساس دلیل عقلی استوار باشد، نمی‌تواند تخصیص‌پذیر باشد، به این معنا که هیچ حکمی در شریعت نباید با عدالت در تضاد باشد، حتی اگر ادله نقلی قطعی در تأیید آن وجود داشته باشد. چرا که در این حالت، تعارض بین دلیل عقلی و نقلی به ترجیح دلیل عقلی منجر خواهد شد. در نتیجه، قاعده عدالت می‌تواند به عنوان یک اصل کلی در استنباط احکام شریعت مورد استفاده قرار گیرد، مگر اینکه دلیل قوی‌تری خلاف آن را اثبات کرده و به نوعی عدم شمول قاعده عدالت نسبت به مورد بحث را در پی داشته باشد.</li></ul>

قاعده عدالت 13

<ul><li style="text-align:justify;">موضوع این جلسه درباره انواع و اقسام عدل است.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">در کلام استاد، عدل به دو نوع الهی و بشری تقسیم می‌شود. عدل الهی نیز به عدل تکوینی و تشریعی تقسیم می‌گردد. عدل تکوینی به معنای رفتار عادلانه خداوند در آفرینش و در نهایت در آخرت است. عدل تشریعی نیز به این معناست که تمام احکام الهی بر اساس عدالت تشریع شده‌اند.</li><li style="text-align:justify;">استاد علم الهدی به این نکته اشاره می‌کنند که استناد به آیات قرآن و احادیث برای اثبات قاعده عدالت باید به آیات و روایاتی باشد که ناظر به عدل الهی تشریعی است، نه عدل تکوینی. ایشان تأکید می‌کنند که استدلال‌هایی که از نصوص و احادیث استفاده می‌شود، باید دقیق و معتبر باشند، و از قیاس و استنباط‌های نامطمئن پرهیز شود.</li><li style="text-align:justify;">در نهایت، ایشان به بررسی امکان استناد به عقل در موضوع عدل پرداخته و تأکید می‌کنند که هرچند عقل می‌تواند به عدل الهی در حوزه تکوین اشاره کند، اما اثبات اینکه شریعت الهی کاملاً بر مبنای عدالت باشد، از طریق عقل ممکن نیست.</li></ul>

قاعده عدالت 12

<ul><li style="text-align:justify;">استاد علم الهدی در این جلسه به بررسی مفهوم قاعده عدالت و ادله مرتبط با آن می‌پردازد.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">ایشان ابتدا اشاره می‌کنند که قاعده عدالت می‌تواند در سطوح مختلفی مورد بررسی قرار گیرد، از جمله در شبهه موضوعیه و شبهه حکمیه.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">ایشان توضیح می‌دهند که برای فهم دقیق قاعده عدالت باید به ادله نقلی و عقلی مراجعه کرد. ادله نقلی شامل آیات قرآن، احادیث و اجماع است و ادله عقلی نیز به حکم عقل نظری و عملی باز می‌گردد.</li><li style="text-align:justify;">همچنین به تفاوت میان عدالت الهی در مقام تشریع و عدالت در مقام تکوین اشاره می‌کند و بیان می‌کند که شریعت الهی بر اساس عدالت تشریع شده است. به نظر استاد هدف غایی شریعت برپایی عدالت در جامعه است و این عدالت باید در همین دنیا تحقق یابد.</li><li style="text-align:justify;">در پایان، استاد به برخی از آیات قرآنی اشاره می‌کند که نشان‌دهنده عدالت تشریعی هستند و بیان می‌کند که این آیات دلالت بر آن دارند که روح حاکم بر شریعت، عدالت است.</li></ul>

قاعده عدالت 11

<ul><li style="text-align:justify;">استاد علم‌الهدی در این جلسه به بررسی قاعده عدالت در احکام شرعی پرداخته و تاکید می‌کند که قاعده عدالت می‌تواند به دو صورت در استنباط احکام مورد استفاده قرار گیرد: یکی در اثبات یا نفی کلیت احکام و دیگری در اعتبارسنجی اخبار و دلالت‌های آنها.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">ایشان ابتدا توضیح می‌دهند که قاعده عدالت در شبهات حکمیه چگونه می‌تواند به اثبات یا نفی یک حکم کمک کند. سپس به بررسی این موضوع می‌پردازند که آیا این قاعده می‌تواند به عنوان یک معیار در اعتبارسنجی اخبار آحاد و همچنین در تعارض ادله مورد استفاده قرار گیرد یا خیر؟&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">همچنین ایشان به تفصیل توضیح می‌دهند که اگر فقیه حکمی را منافی با عدالت بیابد، می‌تواند آن را نفی کرده و برعکس، احکام ملایم با عدالت را اثبات کند. همچنین نمونه‌هایی از قضاوت‌ها و فتواهایی که بر اساس قاعده عدالت صادر شده‌اند، ارائه داده و به چالش‌های مرتبط با قاعده عدالت در مواردی که با احکام قطعی عقل در تضاد هستند، اشاره می‌کند.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">در پایان، استاد علم‌الهدی تأکید می‌کند که هدف از استفاده از قاعده عدالت، کشف و استنباط درست احکام الهی است و نه ایجاد شریعت‌های جدید توسط انسان‌ها.</li></ul>

قاعده عدالت 10

<ul><li style="text-align:justify;">در این جلسه، استاد علم‌الهدی به بررسی قاعده عدالت و کارکرد آن در فقه پرداختند. ایشان به تحلیل جریان این قاعده در شبهات موضوعی و حکمی پرداخته و پرسش‌هایی را مطرح کرد که محصلان باید در مورد آنها تأمل کنند. استاد بیان کرد که قاعده عدالت در برخی موارد مختص شبهات موضوعی است و در مواردی دیگر، هم در شبهات حکمی و هم در شبهات موضوعی قابل اجرا است.</li><li style="text-align:justify;">همچنین، استاد به مثال‌هایی از جریان قاعده عدالت در شبهات موضوعی اشاره کرد، مانند اجازه ازدواج دختر باکره بدون اذن پدر در صورتی که این اذن موجب ظلم شود، یا خروج زن از منزل بدون اجازه شوهر در شرایطی که این منع ظلم تلقی شود. ایشان نکاتی در رابطه با اینکه تشخیص مصداق ظلم یا عدل در این موارد می تواند به عهده مکلف باشد، نیز بیان کرده و در این خصوص مطالبی را مطرح فرمودند.</li><li style="text-align:justify;">در بخش دیگر، استاد به تحلیل جریان قاعده عدالت در شبهات حکمیه پرداخت و توضیح دادند که فقیه باید احکام را بر پایه عدالت بررسی کرده و در صورت وجود ظلم، آن حکم را در شریعت نادیده بگیرد. در نهایت، استاد تأکید کرد که قاعده عدالت به عنوان یک قید ثبوتی در فقه مطرح است و باید در همه احکام رعایت شود.</li></ul>

قاعده عدالت 9

<ul><li style="text-align:justify;">موضوع بحث این جلسه درباره مفهوم عدالت است؛ معنای عدالت در طول تاریخ تغییر نکرده است. مردم همواره همان مفهومی از عدالت را درک می‌کردند که امروزه نیز می‌فهمند. مفهوم ظلم نیز مشابه است و نمی‌توان آن را از معنای عرفی جدا کرد.</li><li style="text-align:justify;">استاد علم الهدی تأکید دارند که اختلافات در تفسیر عدالت و ظلم ناشی از ناتوانی در تعریف دقیق مفاهیم بدیهی است. همچنین بیان داشتند که مفاهیم عدل و ظلم برای همه انسان‌ها قابل درک است و تفاوت‌ها بیشتر در تعیین مصادیق این مفاهیم مشاهده می‌شود. همچنین، اشاره کرده اند به اینکه گاهی تأثیرات ذهنی و ایدئولوژیک در تعیین این مصادیق می‌تواند مشکل‌ساز باشد. به‌عنوان مثال، استاد به خاطره‌ای از مرحوم آیت‌الله شاهرودی اشاره می‌کند که نشان می‌دهد تغییرات در تجربه اجرایی ممکن است درک افراد از عدالت و ظلم را تغییر دهد.</li><li style="text-align:justify;">در نهایت، استاد تأکید می‌کند که برای تطبیق قاعده عدالت و نفی ظلم، ابتدا باید مصادیق قطعی آن‌ها را شناسایی کرد و شبهات مفهومی و مصداقی به درستی تشخیص داد، تا بتوان در آن موارد به درستی عمل کرد.</li></ul>

قاعده عدالت 8

استاد امین اسد پور از اساتید سطح عالی حوزه علمیه قم بوده و به تدریس دروس فقه و اصول و همچنین دروس فلسفه اشتغال داشته و هر ساله طلاب به بهره گیری از دروس ایشان مشغول هستند.استاد اسد پور در کنار تدریس در مسائل مذکور به تدریس هرمنوتیک، انسان شناسی و اموری از این قبیل در مرکز تخصصی اسراء پرداخته اند.اکنون استاد اسد پور عضو شورای علمی طرح شهید صدر در بنیاد شیخ انصاری بوده و به داوری طرح های پژوهشی ارائه شده به این بنیاد می پردازند.از دیگر خصوصیات ایشان، تمایل فکری و بررسی تحلیلی آراء امام خمینی توسط ایشان می باشد.

استاد علیرضا اعرافی متولد سال 1338، از اساتید مطرح و از سال 1395 مدیر حوزه‌های علمیه می باشند. ایشان در سال 1398 با حکم رهبر معظم انقلاب، به عضویت شورای نگهبان در آمدند.استاد اعرافی علاوه بر مشاغل اجرائی، به تدریس خارج دروس حوزوی نیز اشتغال داشته و دروس فقه، اصول، تفسیر، فلسفه فقه و…. ایشان از دروس پر رونق حوزه علیمه قم می باشد.در رابطه با فقه معاصر نیز، ایشان در چند سال اخیر به بررسی مباحث فقه اجتماعی پرداخته اند. صوت و تقریر جلسات این درس، به علاوه ارائه کلیات مطالب ارائه شده در هر جلسه با هدف آشنائی بیشتر با محتوای هر درس، به تفکیک جلسات در همین صفحه ارائه شده است.

استاد مهدی شب زنده دار از اساتید مطرح حوزه علمیه قم بوده و به تدریس دروس خارج فقه و اصول اشتغال دارند.ایشان در فروردین ماه سال 1392 با حکم رهبر معظم انقلاب به عضویت در شورای نگهبان در آمدند، در ادامه نیز این حکم در سال 1401 توسط ایشان تمدید گردید.از اساتید مطرح ایشان باید به میرزا جواد تبریزی، مرتضی حائری یزدی و حسین وحید خراسانی اشاره کرد.پس از تدوین دو کتاب “الفائق فی الأصول” و “الشخص الإعتباری” توسط دفتر فقه معاصر حوزه های علمیه، استاد شب زنده دار علاوه بر تدریس عناوین مد نظر در دروس خارج خود، به تدریس خارج این دو کتاب نیز پرداختند؛ تمامی صوت جلسات و تقریرات این درس در همین صفحه بارگزاری شده است.&nbsp;&nbsp;

بسم الله الرحمن الرحيم<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مشخصات فردی: علی عندلیبی در سال 1334 (68 سال) متولد در شهر فامنین از استان همدان&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تحصیلات حوزوی:&nbsp;در سال 1349 وارد حوزه علمیه قم شده و دوره سطح را در مدت پنج سال با استفاده از محضر اساتید معظم حضرات آقایان طالقانی، باکوئی، دوزدوزانی، علوی‌گرگانی، شهید حقانی، اعتمادی، ستوده، حرم‌پناهی، محمدی‌گیلانی، راستی‌کاشانی، طاهری‌خرم‌آبادی و... به پایان رسانده و از سال 1354 به مدت 17 سال از درس خارج فقه و اصول اساتید معزز حضرات آیات &nbsp;شیخ کاظم تبریزی، شیخ جواد تبریزی، شیخ مرتضی حائری، وحید خراسانی و مؤمن استفاده کرده و در سال 1372 همراه با اخذ مدرک سطح4 موفق به دریافت گواهی اجتهاد از طرف حضرات آیات جناب آقایان مؤمن و طاهری‌خرم‌آبادی شده است. ایشان در رشته فلسفه از محضر اساتید گرانمایه جناب آقایان محمدی‌گیلانی و جوادی‌آملی کتاب‌های شرح منظومه، اسفار و شفاء را آموزش دیده است.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;">تدریس و پژوهش:</li></ul>تدریس سطح تا سال 1376 و پس از آن تدریس خارج فقه و اصول در موسسه بقیه الله (عج) و سایر مراکز فقهی و به صورت آزاد و عضو هیئت علمی جامعة المصطفی (ص). موضوعات تدریس و تحقیق&nbsp;فقهی ایشان عبارتند از:<ul><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">فقه بورس و&nbsp;بازار سرمایه</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">فقه&nbsp;شرکت‌های سهامی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">مکاسب، بیع و ربا</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">شخص حقوقی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">جامعه‌شناسی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">تغییر جنسیت</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">ارث&nbsp;زوجه از عقار</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">ولایت فقیه</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">احکام مفقودالاثر</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">غنا و موسیقی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">خمس</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">زکات</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">صلات</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">صوم و مسائل مستحدثه آن</li></ul>همکاری با دفتر همکاری حوزه و دانشگاه حدود 10 سال.همکاری با مدارج علمی مدیریت حوزه علمیه قم از سال 1372 به عنوان داور، راهنما، مشاور و عضویت در کمیته تخصصی فقه و اصول. و&nbsp;استاد راهنما و مشاور ده‌ها پایان‌نامه در موضوعات معاصر حوزه اقتصادی و مالی&nbsp;همکاری با مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام در تدوین کتب و مقالات برای مجمع فقه جده.&nbsp;تدوین کتاب رسمی اصول فقه شیعه برای ارسال به آن مجمع.عضویت در مجمع مشورتی فقهی شورای نگهبان.ممتحن اجتهاد نامزدهای عضویت در مجلس خبرگان رهبریعضو&nbsp;گروه اقتصادی موسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی.تأسیس گروه فقهی با همکاری عده‌ای از اساتید برای تدوین کتاب جامع فقهی مشتمل بر آراء فقهاء و ادلّه آنها از متقدمین تا دوران معاصر.عضو کرسی علمی فقه و اصول هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی و نقد و مناظره.همکاری با گروه‌های علمی فقه‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.عضو&nbsp;شورای علمی دفتر فقه معاصر حوزه‌های علمیه از سال 1395.عضو هيات امناء موسسه عالی فقه و علوم اسلامی.&nbsp;<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تألیفات و آثار علمی: از ایشان آثار علمی متعددی به‌جای ماننده که برخی نیز چاپ شده از جمله:</li></ul>اصول: کتاب قواعد اصول الفقه علی مذهب الإمامیّة.فقه: کتاب الخمس حدود 10 جلد، فقه البورصة والأوراق المالية 4 جلد، کتاب الإعتکاف، رسالة فی تنجیس المتنجس، رسالة فی التحکیم فی القضاء، رسالة بطاقة الإئتمان، رسالة فی بیع الدین، رسالة فی عفو المجنی‌علیه، رسالة فی الصلاة خلف المقام حیث ما کان، رسالة فی غسل الإحرام.رجال: کتاب ابراهیم بن هاشم مشتمل بر قواعد عامه و توثیقات عامه رجالی.تاریخ: کتاب فاطمة بعد أبیها سلام‌الله علیهما وآلهما. &nbsp;جامعه‌شناسی: مقومات جامعه، قانونمندی جامعه، قوانین حاکم بر جامعه، جبر اجتماعی، تغییرات اجتماعی، تفکرات اجتماعی مسلمانان، تفکرات اجتماعی دوران باستان.&nbsp;همکاری در تالیف کتاب الفائق فی الاصولهمکاری در تالیف کتاب الشخص الاعتباری (ماهیت و احکام شخص حقوقی)&nbsp;

استاد محمد محمدی قائنی، از اساتید مطرح درس خارج حوزه علمیه قم بوده، و علاوه بر تدریس دروس مرسوم فقهی و اصولی سنتی با عناونی همچون "کتاب الدیات" و &nbsp;"کتاب القصاص" در فقه، و “نواهی” و “مفاهیم” در اصول، به تدریس درس خارج فقه معاصر نیز پرداخته اند.&nbsp;درس خارج فقه پزشکی استاد قائینی به یکی از دروس مهم فقه معاصر تبدیل شده است.&nbsp;از اساتید ایشام به مرحوم آیت الله خوئی و آیت الله تبریزی اشاره کرد.علاوه بر تدریس، استاد به تألیف کتاب نیز اشتغال داشته و کتبی متعدد از ایشان به انتشار رسیده است، یکی از این کتاب ها کتاب “المبسوط فی فقه المسائل المعاصر” است، که به بررسی فقهی چندی از مسائل معاصر پرداخته است.

استاد سید علی مدرسی طباطبائی، معروف به سید علی مدرسی یزدی در سال 1336 در یزد دیده به جهان گشود. و اکنون نماینده مردم فارس در مجلس خیرگان رهبری می باشد.از اساتید ایشان در دوره تحصیل و شرکت در دورس خارج می توان به شیخ مرتضی حائری، میرزا جواد تبریزی و آیت الله وحید خراسانی اشاره کرد.ایشان در سال های اخیر به تدریس دوری فقه معاصر برای تأمین نیاز جامعه پرداخته اند، و دروسی همچون فقه قانون گذاری و فقه اقتصاد را تدریس نموده اند.