در این جلسه که آخرین جلسه از بررسی مباحث فقهی مرتبط با بحث عجب می باشد، استاد به بررسی رابطه عجب و فساد عملی که آغشته به عجب گردیده است، پرداخته اند. به این معنا که آیا عجب می تواند باعث فساد عمل گردد، یا اینکه حتی اگر از ناحیه تکلیفی عجب را حرام بدانیم، این حرمت به ناحیه حکمی وضعی ارتباطی نداشته و موجب فساد عمل نخواهد شد. همچنین استاد بیان فرموده اند که اعمال برای رسیدن به حد نهایت خود باید هم “فی الله” و هم “لله” باشند، یعنی هم نفس عمل درست باشد و هم غرض از اتیان آن. بنابراین ارتباط عجب با فساد عمل باید در این دو جهت مورد بحث واقع شود.&nbsp;&nbsp;&nbsp;

large_اخلاق غفاری.png

medium_اخلاق غفاری.png

small_اخلاق غفاری.png

thumbnail_اخلاق غفاری.png

اخلاق غفاری.png

فقه اخلاق

فقه-اخلاق

فقه اخلاق 12

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

استاد در این جلسه و در ادامه با مبحث عجب، نکته ای در رابطه با شروط و موانع و آنچه که مخل به عبادت است مطرح کرده و می فرمایند که در طول تاریخ فقهی از اینگونه ادله اثری دیده نمی شود و یا با روایاتی که به آنها برای اثبات این خلل و موانع استشهاد شده باشد، برخورد نکرده ایم.در رابطه با بحث عجب نیز فرموده اند که اگر دلیلی بر اخلال رساندن قطعی آن به عبادت داشته باشیم که باید به مقتضای آن اخذ نمود، اما اگر در این رابطه دلیلی نداشته باشیم، مسئله وارد بحث اقل و اکثر ارتباطی می شود که در علم اصول مورد بحث قرار گرفته و ما نیز قائل به برائت هستیم، بنابراین اگر به مقتضای ادله کار در مسئله عحب حل شد که نوبت به اصول عملیه نمی رسد، و الا مسئله را باید با تمسک به اصول عملیه حل کرد و مقتضای اصل عملی در محل بحث نیر برائت می باشد.&nbsp;&nbsp;

فقه اخلاق 11

در این جلسه حکم فرعی عجب مورد بررسی قرار گرفته است. استاد اشاره کرده اند به اینکه اولا باید بحث کنیم که آیا عجب اساسا دارای حکمی می باشد و حکمی برای آن تشریع گردیده است یا خیر؟ در این مسئله استاد فرموده اند اینکه حکمی برای عجب جعل شده باشد، ما پیدا نکردیم که البته مطلب عجیب است.نکته ای دیگر که به آن اشاره کرده اند این است که عدم جعل حکم همیشه ناشی از بی اهمیت بودن نیست، بلکه گاهی ناشی از این است که این مسئله آنچنان با اهمیت است که اگر خراب شود، دیگر راه بازگشتی در آن تصویر ندارد، مثلا گاهی شارع برای عملی حرام کفاره جعل می کند، اما گاهی کفاره جعل نمی کند، منشاء این عم جعل کفاره می تواند عدم امکان تدارک ضرری باشد که به وقوع پیوسته است.&nbsp;این نکته مهمی است و نباید از آن غافل شد.

فقه اخلاق 10

در ادامه مقایسه بین عجب و ریا که در جلسه قبل شروع شد و مطالبی نیز پیرامون آن بیان گردید، در این جلسه نیز استاد فرموده اند که فرق عجب با ریا در این است که عجب، متاخر از عمل است و ریا مقارن بر آن، یعنی عجب که یک حالت نفسانی است متأخر از عمل محقق می شود، اما ریا حالتی است که مقارنا با خود عمل اتفاق افتاده و تأخری از خود عمل نخواهد داشت.همچنین اشاره فرموده اند که عجب در عبادت حتی اگز نگوییم که حرام است، باز هم تلازمی ندارد که عبادتی که مقرون به عجب شده است، صحیح باشد زیرا برای بطلان عبادت حتما نیاز نیست که فعل حرامی منضم به آن گردیده باشد، بلکه می شود عملی به واسطه از بین بردن شرایط عبادت، موجب فساد آن باشد اما خود نیز حرام نباشد.

فقه اخلاق 9

در ادامه مباحث مطرح شده در &nbsp;رابطه با عجب در جلسات گذشته در این جلسه استاد به بررسی رابطه میان عجب و ریا پرداخته اند و به این سوال پاسخ داده اند، که آیا نمی توان همانگونه که ریا حرام است، عجب را هم به جهت اشتراک در علتی که ریا به واسطه آن حرام شده است، حرام دانست؟استاد فرموده اند که ریا قصد اخلاق را به هم میزند، از این جهت است که در ادله ریا شرک خوانده شده، و این مطلب در ارتکازات نیز موجود می باشد. اما در رابطه با عجب ممکن است شخص دارای عجب، یک توجه ولو به میزان اندک به خداوند متعال داشته باشد و شاید از &nbsp;این جهت بتوان میان آثار مترتب بر این دو عنوان تفاوت گذاشت.&nbsp;در ادامه جلسه استاد به بررسی بیشتر پاسخ این سوال و مطالب دیگر پرداخته اند.

فقه اخلاق 8

در این جلسه استاد در ادامه بررسی صفت عجب از نگاه فقهی به به مطالب ذیل اشاره کرده اند:<ul><li>عجب در حقیقت از ثمرات و نتایج درخت غفلت است.</li><li>اگر در دل انسان غفلت وجود داشته باشد و التفاتی عبادت و غیر آن نداشته باشد، این مسئله باعث تحقق عجب است، اساسا عبد مؤمن باید ذکر داشته باشد.</li><li>شاید بتوان گفت که عجب خودش باعث هلاکت است، یعنی عجب چیزی سخت تر از گناه است، یعنی عجب دارای آثار وضعی است.</li></ul>&nbsp;

فقه اخلاق 7

در این جلسه استاد در ادامه بررسی صفت عجب از نگاه فقهی به به مطالب ذیل اشاره کرده اند:<ul><li>ادامه بحث درباره با اینکه آیا عجب یک امری اختیاری است یا خیر؟</li><li>ادعای کبری مسلم که هر فعل اختیاری باید دارای یک حکم از احکام تکلیفی بوده و تشریع نسبت به آن صورت گرفته باشد</li><li>به نظر سیاق روایات در این است که عجب باعث ایجاد مشکلات خواهد شد تا اینکه خود بنفسه معصیت باشد.</li><li>البته در اینکه نسبت به عجب تشریعی صورت گرفته است یا خیر، باید بازهم بحث صورت بگیرد.</li></ul>&nbsp;

فقه اخلاق 6

در این جلسه استاد در ادامه بررسی صفت عجب از نگاه فقهی به به مطالب ذیل اشاره کرده اند:<ul><li>عجب دارای مراتبی است و این گونه نیست که صرفا یک مرتبه داشته باشد، بلکه بر اساس ضعف یا قوت ایمان قابل تقسیم به مراتب مختلفی می باشد.</li><li>ممکن است گاهی شیئ را با توجه به آثارش تعریف کنند و در عجب نیز چنین امری ممکن است محقق شود.</li><li>در اینکه عجب امری اختیاری یا غیر اختیاری است یا اینکه فقط مقدمات آن امری اختیاری است، بحث و گفتگو وجود دارد، و از ظاهر روایات نیز مطلبی قایل استفاده است.</li><li>اگر کسی گفت که عجب فعل اختیاری است می شود کلام او را بر فعل تولیدی حمل کرد، یعنی کار اختیاری باید انجام شود که موجب تولید عجب شود.</li></ul>

فقه اخلاق 5

در این جلسه استاد ابتدا به طرح بحث و اشاره اجمالی در مورد عجب که در جلسات قبل به آن اشاره کرده بودند، پرداختند. در ادامه جلسه از عنوان عجب که از یک سلسله روایات استفاده شده و از تعبیراتی که در این باره در روایات وجود دارند بهره گرفتند. همچنین به تفاوتی دقیق میان عجب و اعجاب اشاره کرده و حقیقت آن دو و رابطه موجود بین آنها را تشریح کرده اند. استاد در مورد این صفات و رذائل می فرمایند که نفس با غفلت از اینکه این القائات وارداتی از دشمن است، تمام این موارد را خودی حساب می کند. و البته خود این ایجاد غفلت نیز در حقیقت کار شیطان است.&nbsp;در ادامه نیز استاد به بررسی صفت عجب در میان روایات و اثرات و مناشیء آن پرداخته اند.&nbsp;

فقه اخلاق 4

در این جلسه استاد به بررسی صفت عجب پرداخته اند، ایشان می فرمایند که: عجب یعنی شادی و به خود بالیدن.البته منشأ این مسأله در حقیقت درک ضعیف است، درک ضعیف است که اعجاب می آورد اگر کسی به خودش می بالد در مرتبه فهم دچار ضعف شده و مشکل دارد.در این میان استاد نکته ای مهم بیان می دارند که اساسا توجه به این نکته امری ضروری است که تمام کار ها را باید منتسب به خداوند متعال و لطف او به عباد بدانیم.در ادامه جلسه استاد در موضوع فقه اخلاق به بررسی فرق میان دو علم فقه و اخلاق پرداخته اند و بیان داشتند که اساسا &nbsp;جنس فقه حکم شناسی است و &nbsp;جنس اخلاق حقیقتا موضوع شناسی و آثار موضوع و کمالات می باشد و نگاهی به بررسی احکام ندارد.سپس به بیان حکم فقهی عجب پرداخته و می فرمایند که عجب از ناحیه فقهی حرام نیست، اگر موجب هلاکت می شود. &nbsp;