تاریخ جلسه: 1402.08.17در این جلسه نیز استاد به بررسی سومین وظیفه از وظائف حکومت اسلامی، یعنی پرداخت دیون بدهکاران پرداخته اند.یکی از فروضی که در مسئله وجود دارد و باید حکم آن نیز روشن شود، جایی است که شخص بدهکار به صورت عمدی کشته شده باشد، در این حالت ورثه او می توانند به جای قصاص کردن قاتل، بر دیه با او مصالحه کنند، و بعد از &nbsp;دریافت دیه بدهی مقتول را پرداخت کنند تا دیگر پرداخت بدهی او بر عهده حکومت اسلامی واجب نباشد، در این حالت سؤال این است که آیا می توان ورثه را مجبور به مصالحه نمود برای اینکه وظیفه پرداخت بدهی از عهده حکومت اسلامی ساقط شود؟، یا اینکه همچنان آنان مخیر هستند و در صورت انتخاب قصاص، پرداخت بدهی بر حکومت اسلامی ثابت خواهد بود.این مسئله به عینه در یکی از روایات نقل شده است و استاد به بررسی آن پرداخته اند.

large_تقریرات عندلیبی.png

medium_تقریرات عندلیبی.png

small_تقریرات عندلیبی.png

thumbnail_تقریرات عندلیبی.png

تقریرات عندلیبی.png

نظام اقتصادی اسلام

نظام-های-اقتصادی

مکاتب-اقتصادی

نظام اقتصادی اسلام 10

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

تاریخ جلسه: 1402.08.16در ادامه بیان وظائف حکومت اسلامی که بیان آن در جلسات گذشته شروع شده بود، در این جلسه نیز استاد به بررسی سومین وظیفه از وظائف حکومت اسلامی می پردازند، البته این ترتیب بین وظائف به معنی این نیست که وظائفی که بر عهده حکومت اسلامی است نیز به همین ترتیب است، بلکه این نحوه بیان صرفا به جهت رعایت جهات علمی بحث است.در هر صورت سومین وظیفه ای که استاد در این جلسه به بررسی آن می پردازند، پرداخت دیون بدهکاران توسط حکومت اسلامی می باشد. باید گفته شود که ادله ای که وجود چنین وظیفه‌ای را بر عهده حکومت اسلامی ثابت می کنند، به دو دسته قابل تقسیم اند:<ul><li style="text-align:justify;">ادله ای که بر لزوم پرداخت دیون بدهکاران دلالت دارند.</li><li style="text-align:justify;">ادله ای که بر حمایت از طلبکارانی که بدهکاران طلب آن ها را پرداخت نمی کنند، دلالت می کنند.</li></ul>

نظام اقتصادی اسلام 9

تاریخ جلسه: 1402.08.10در این جلسه استاد به وظیفه دومی که بر عهده حکومت اسلامی قرار دارد، می پردازند.این وظیفه عبارت است از جبران خسارت های وارد شده بر شهروندان، به این معنی که اگر حوادثی مانند سیل یا زلزله رخ دهد و یاحتی کشوری اموال شهروندان را مصادره نماید، در این حالت بر حکومت اسلامی لازم است که خسارت های وارد شده بر شهروندان را جبران نماید.در ادامه استاد برای اثبات چنین وظیفه ای بر عهده حکومت اسلامی به روایاتی که مثبِت این ادعا هستند پرداخته و اشکالات سندی و دلالی که بر آنها گرفته شده است یا ممکن است گرفته شود، مثل عدم عمل اصحاب و عدم شمولیت آن نسبت به همه خسارت ها، بررسی کرده و به بیان پاسخ برای آنها پرداخته اند.

نظام اقتصادی اسلام 8

تاریخ جلسه: 1402.08.09در جلسات گذشته به بررسی وظیفه حکومت نسبت به تأمین معاش و زندگی فقراء پرداخته و ادله ای برای اثبات آن اقامه شد، همچنین به بررسی و نقد ادله ای که ظاهر آنها عدم وجود چنین وظیفه ای برای حکومت بود، پرداخته شد.در این جلسه استاد ابتدا به بررسی و نقد روایاتی در باب زکات که جواز اعطاء زکات به بخشی از فقراء را بیان می کنند می پردازند، چرا که این ادله نیز به نحوی با ثبوت وظیفه مذکور برای حکومت اسلامی نسبت به همه فقراء در تعارض می باشند.در ادامه جلسه نیز به بیان مطلبی مهم در ادامه لزوم تأمین معاش فقراء توسط حکومت اسلامی می پردازند، و آن هم لزوم پرداخت حقوق بازنشستگی توسط حکومت می باشد، استاد می فرمایند که این حق اختصاصی به مسلمانان ندارد، به این معنا که حکومت اسلامی وظیفه پرداخت حقوق بازنشستگی به افرادی که قبلا کار کرده اند و پس از گذر مدتی از کار افتاده شده اند را دارد، و این حکم عام بوده و اختصاص به مسلمانان ندارد و اساسا روایتی که این ادعا را اثبات می کنند درباره غیر مسلمانان است.همچنین در این جلسه به بحث از تأمین خسارت وارد شده به زندگی شهروندان توسط حکومت پراخته شده است.

نظام اقتصادی اسلام 7

تاریخ جلسه: 1402.08.03پس از اینکه ادله دال بر لزوم تأمین مالی زندکی فقراء توسط حکومت اسلامی در جلسات گذشته بررسی و دلالت آنها بر مدعا مورد پذیرش قرار گرفت، استاد در این جلسه ابتدا نکته ای مطرح کرده و سپس به بیان پاسخ به شبهاتی که در این مورد وجود داشته و در صدد نفی چنین وظیفه ای از جانب حکومت نسبت به فقراء می باشند، می پردازند. بعضی از این شبهات صرفا بر اطلاق این حکم و وظیفه وارد بوده و آن را منحصر به حکومت معصومین علیهم السلام دانسته است، و برخی دیگر عمومی بوده و حجیت روایاتی که در صدد اثبات این وظیفه بودند را هدف گرفته اند به این تقریب که این روایات مورد اعراض اصحاب بوده و یا مبتلا به تعارض هستند. البته استاد در این جلسه به تمامی این شبهات پاسخ داده اند.اما نکته ای که در ابتدا جلسه بدان اشاره شد این است که ثبوت این وظیفه برای حاکم اسلامی از جهت حکم اولی است، بنابراین ممکن است در حالت تزاحم با احکام دیگر و بر اساس قواعد باب تزاحم، این حکم به مرحله اجراء نرسد، بنابراین آن چیز که تا کنون اثبات شده است صرفا لزوم تأمین مالی زندگی فقراء از ناحیه حکم اولی مسئله بوده است.

نظام اقتصادی اسلام 6

تاریخ جلسه: 1402.08.02در این جلسه نیز در ادامه بررسی اصل وظیفه حکومت نسبت به تأمین مالی فقراء، استاد به بررسی چند روایت مرتبط با این موضوع پرداخته اند. یکی از این روایات بخشی از عهدنامه امیر المؤمنین به مالک اشتر می باشد؛ در بخشی از این نامه امام علی علیه السلام تأمین مالی زندگی فقراء را وظیفه حکومت اسلامی دانسته، بنابراین در این قسمت روایت به صورت اجمالی اشاره ای به وظیفه حاکم اسلامی در برابر فقراء گردیده است.بر این روایت از لحاظ دلالی اشکال وارد کرده اند که این حکم، یک حکم عمومی نبوده و اجراء آن توسط همه حکام لازم نیست، بلکه حکمی خاص و ولایی از جانب امیر المؤمنین علیه السلام به مالک اشتر بوده است. همچنین از لحاظ سندی نیز اشکالاتی بر این روایت وارد کرده و سعی نموده اند که روایت را غیر قابل استدلال و استناد نشان دهند، اما استاد در این جلسه به بررسی و نقد اشکالات دلالی و سندی وارد شده بر این حدیث پراخته اند.&nbsp;

نظام اقتصادی اسلام 5

تاریخ جلسه: 1402.07.26در جلسه گذشته بیان شد که حکومت اسلامی وظیفه دارد، معاش را در حد متوسط برای فقراء تأمین نماید. البته مراد از فقراء در این کلام همانطور که در جلسه قبل نیز به آن اشاره شده، کسی است که توان کار کردن نداشته باشد، بنابراین کسی که می تواند کار کند اما کاری انجام نمی دهد فقیر محسوب نشده و شامل بیان سابق نخواهد بود. از همین روست که این وظیفه برای حکومت اسلامی به معنی از بین بردن روحیه کار و استقامت نخواهد بود و به هیچ نحوی دلالتی بر این مطلب نخواهد داشت.روایات متعددی نیز بر این مطلب دلالت دارد، و این وظیفه را بر گردن حکومت اسلامی قرار می دهند، این روایات از لحاظ سندی و دلالی نیز متضمن اشکالی نیستند، و قابلیت استدلال و استخراج صحیح این مطلب از آنها وجود دارد.

نظام اقتصادی اسلام 4

تاریخ: 1402.07.12در انتها جلسه گذشته به بحث از تعارض روایات دال بر توسعه رزق با آیه 27 سوره مبارکه شوری پرداخته و پاسخ آن نیز بیان شد.دسته دیگر از آیاتی که به عنوان معارض به نسبت به این روایات مطرح شده است، آیات 6 و 7 سوره مبارکه علق می باشد، که استاد با توجه به سخن برخی از مفسران و کلماتی دیگر در صدد رفع این تعارض نیز بر آمده اند.در ادامه جلسه استاد به نقش اقتصاد در امنیت جامعه و حکومت اسلامی در اقتصاد اشاره نموده و در ادامه نیز به بحث از وظیفه حکومت اسلامی در رابطه با زندگی فقرائی که توان تأمین معیشت خود را ندارند، پرداخته اند. در این زمینه روایت مرسله ای از حماد بن عیسی &nbsp;را که مرتبط به محل بحث می باشد را مورد بررسی دلالی قرار داده و سعی بر تصحیح سند آن از طرق مختلفی مانند اصحاب اجماع بودن یا نقل در کتاب الکافی دارند.

نظام اقتصادی اسلام 3

تاریخ جلسه: 1402.07.05در جلسه قبل اشاره شد که وسعت رزق از نظر اسلام مطلوب است و نظریه اقتصادی اسلام این نیست که مردم در تنگنا زندگی کنند. در این جلسه استاد به بررسی ادله این ادعا یعنی مطلوبیت توسعه رزق در نزد شارع مقدس اشاره کرده و روایاتی که دال بر این مطلب هستند ذکر می فرمایند، یکی از این ادله روایاتی هستند که متضمن توصیه اهل بیت علیهم السلام به مردم برای دعا کردن جهت تحقق توسعه در زرق می باشد. همچنین روایاتی دیگر در این زمینه وجود دارد.در پایان نیز بحثی پیرامون تعارض این روایات با آیه ای از آیات قرآن مورد بررسی قرار گرفته و این تعارض دفع گردیده است.

نظام اقتصادی اسلام 2

تاریخ جلسه: 1402.07.04درس نظام اقتصادی اسلام که توسط استاد علی عندلیبی مورد بحث واقع شده است، در واقع با رویکردی فقهی به بررسی نظام اقتصادی اسلام می پرازند. هدف استاد در این درس صرفا ارائه نظام اقتصادی اسلام بوده و نقد و بررسی صحت و سقم دیگر نظامات اقتصادی در این درس مور توجه نخواهد بود.البته در این بحث به جهت جدید بودن، نصوص زیادی یافت نمی شود، اما اینگونه هم نیست که هیچ نصی در این باره موجود نباشد، به تصریح استاد از بعضی نصوص امکان استفاده مطالبی مرتبط به محل بحث وجود دارد، مثلا ایشان می فرمایند که به نظر حاصل روایات باب زکات این است که زندگی در فقر و تنگدستی مطلوب شارع مقدس نیست، بلکه او سعه رزق و زندگی در آسایش را می پسندد.استاد در این جلسه به بیان سه مقدمه برای ورود به بحث نظام اقتصادی اسلام پرداخته اند.