• در جلسه گذشته به عنوان مقدمه نظریه دوم گفته شد مشهورات دو اصطلاح دارد یکی به معنی الاعم و دیگری به معنی الاخص و قضیه مشهور بمعنی الاعم یعنی قضیه‌ای که در اذهان عقلا جا افتاده است اعم از اینکه نفس‌الامری باشد مثل الکل اعظم من الجز یا اینکه نفس‌الامری نباشد مثل العدل حسن و الظلم قبیحٌ  و و اصطلاح دوم مشهورات به معنی الاخص بود.
• نظریه دوم نظریه تبعیت حسن و قبح از عرف و بناء عقلا است و اگر می‌گوییم حسن و قبح از قضایای مشهورات است مقصود مشهورات به معنی خاص است تا نظریه‌ای مقابل سایر نظریات شود.
• هنگامی که گفتند حسن عدل و قبح ظلم از مشهورات است منظور مشهورات به معنای اعم است و درباره بوعلی سینا این احتمال داده شده است که اگر کسی از اینها تعبیر مشهورات به معنی الاعم بکند نمی‌شود به او نسبت داد که حسن و قبح واقعی را قبول ندارد و فقط واقعیتش را جعل عقلا می‌داند؛ چون مشهور به معنی الاعم است و ممکن است بگوییم مشهور از دسته‌ای است که واقعیت دارد و در عین‌حال اشتهار عقلایی هم دارد مثل الکل اعظم من الجز.
• قاعدتاً آنچه نظریه دوم می‌گوید مشهوراتی است که عمده عقلا بر آن اتفاق‌نظر دارند و آن حسن و قبحی که راجع به آن سخن می‌گوییم همان مشهورات گسترده است و واقعیت هم غیر از تطابق آرا نیست.
• اولین تفسیری که در بیان آیت الله حائری از نظریه دوم شده این است که حسن و قبحی که ما از مشهورات به شمار می‌آوریم و واقعیت آن را تبعیت از عقلا می‌دانیم این جور تعبیر شود که باید از عقلا اتباع کرده و خوبی و بدی آن به دلیل این است که اتباع عقلا واجب است و باید انسان تابعی از احکامی باشد که همه یا عمده عقلا بر آن وفاق دارند و تک‌روی در جامعه امر درستی نیست.
• تفسیر دوم این است که واقعیت حسن و قبح چیزی جز تطابق آرا نیست و نیازی به‌حکم به وجوب اتباع عقلا نداریم و بدون آن حکم هم در رتبه قبل از آن حسن و قبح ایجاد می‌شود و حسن و قبح یعنی تطابق آرا، وجوب اتباع هم امر متأخر از آن است نه مؤثر در شکل‌گیری حسن و قبح.

در شانزدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی به بیان نظریه دوم و تفاسیر آیت الله حائری و نقدهای بر آن تفاسیر می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.