- در جلسات گذشتهای که پیرامون حکم خودکشی و کشتن نفس بحث کردیم گفتیم که خودکشی و کشتن نفس یکی از محرمات کبیره است و حرام است و بحث به اینجا رسید که آیا کسی که بقا برایش حرجی است میتوانیم بگوییم «لاحرج» این حرمت خودکشی را بردارد؟ به همین مناسبت دو بحث کبروی و صغروی (و بحث صغروی آن باقی ماند) مطرح شد و کبروی این بود که آیا «لاحرج» در محرمات جریان دارد یا نه؟ و یکی دو دلیل از ادله کسانی که فرمودند: «لاحرج» در محرمات جریان ندارد را به همراه مناقشه بیان میکنیم.
- یکی از ادله این بود که که اگر «لاحرج» بخواهد در محرمات جریان پیدا کند موجب میشود که تشریع در باب محرمات لغو شود.
- که در رد این دلیل گفته شد که اینگونه نیست که اکثر محرمات حرجی باشد، مثلاً در مورد ترک شراب خوردن چه کسی گفته حرجی است؟! و اینکه در باب حرج اگر مسئله را حرج نوعی قرار بدهیم، ممکن است یک حرامی بر یک شخصی ترکش حرجی باشد، اما بر نوع حرجی نباشد، یا عکس آن و رد دیگر هم این بود که اگر ترک حرام برای غالب اشخاص حرجی بود تحریم لغو میشود، مثل اینکه شما بگوئید شارع اگر یک حکمی را جعل کرد از صد نفر 99 نفر انجام نمیدهند، بعد این حکم را بر همه جعل میکند که این لغو میشود، اما در اینجا اینطور نیست.
- و دلیل دیگر این بود که حرام با واجب فرق دارد، در واجب شارع میگوید: من بر تو منّت میگذارم و تحصیل این مصلحت واجب نیست ولی حرام یعنی آنچه دارای مفسده است، شارع بگوید مرتکب مفسده شو! و این خلاف امتنان است و چون قاعده «لاحرج» یک قاعده امتنانی است، پس نباید «لاحرج» در محرمات جریان پیدا کند.
- در پاسخ باید گفت، اولاً امتنان حکمت است نه علت؛ یعنی میگوئیم حکمت قاعده «لاحرج» امتنان است و معنای حکمت این نیست که هر جایی باید موجود باشد. ثانیاً، اتفاقاً در بعضی از وارد لوجود غرضٍ اهمّ امتنان این است که این حرام انجام شود، مثلاً در جایی که میخواهید جان کسی را نجات بدهید، عبور از زمین غصبی حرام است اما چون غرض اهم وجود دارد، هم عقل و هم شرع به شما اجازه میدهد.
- در «لاحرج» ما روایاتی داریم که خود ائمه(عليهمالسلام) «لاحرج» را در محرمات جاری کردند. همچنین عباراتی از فقها آوردیم مثل صاحب مدارک و صاحب جواهر، که ایشان «لاحرج» را در محرمات جاری کردند. بعد هم میگوئیم آیه شریفه: «ما جعل علیکم فی الدین من حرجٍ» هم اطلاق دارد و نتیجه میگیریم اصل جریان «لاحرج» در محرمات هیچ اشکال فنی ندارد.
در دوازدهمین جلسه از مباحث درس خارج قاعده سلطنت بر اعضاء، استاد معظم آیت الله فاضل لنکرانی پس از بیان خلاصه از مباحث گذشته پیرامون قتل نفس و خودکشی به ادله کسانی که فرمودند: «لاحرج» در محرمات جریان ندارد و رد ادله آنها میپردازند که لازم است جهت بهرهمندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.