<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تاکنون روایات متعددی در مورد نماز خواندن صبیان و امر صبیان به صلاة بررسی کردیم و در ادامه به روایات دیگری اشاره می‌کنیم.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در کتاب جعفریات روایت «مروا اذا کان ابناء عشر سنین» است که جزء دسته دوم از روایات است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگری از امام علی (ع) نقل شده است که حضرت می‌فرمایند: «یجب الصلاة علی الصبی اذا عقل والصوم اذا اطاق والشهادة والحدود اذا احتلم»، که در آن بحث از وجوب صلاة علی الصبی است و جزء دسته اول است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگر از راوندی از پیامبر (ص) است که حضرت فرمودند: «مروا صبیانکم بالصلاة اذا کان ابناءکم ست سنین».</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در دعائم از پیامبر (ص) به صورت مرسله نقل می‌کند که حضرت فرمودند: «اذا عقل الغلام و قرأ شیئاً من القرآن علم الصلاة». که این روایت زمان تعلیم را بیان می‌کند و این که الزام به یادگیری شود دلالت ندارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگری از امام علی (ع) است که حضرت فرمودند: «یامر الصبی بالصلاة اذا عقل و الصوم اذا اطاق»، که جزء دسته دوم و ناظر به ولی است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">دسته اول روایات ثبوت علی الصبی بود که غیر مستقیم ناظر به گرفته شد و دسته دوم مستقیما ناظر به پدر بود و صراحتاً وظیفه پدر را بیان می‌کردند و امر ظهور در وجوب دارد ولی مشهور و متأخرین با حدیث رفع قلم از ظهور در امر رفع ید کردند و قائل به استحباب شدند و مجموع روایت نیز ناظر به صبیان بود و ناظر به فرزند بالغ نیستند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در باب صلاة به واسطه روایات صحیح السند وظیفه‌مندی پدر نسبت به فرزند نابالغ ثابت شد ولی در زمان تربیت عبادی چند دسته شدند که روایات که «ست سنین» بودند حمل بر باب نماز میت می‌شود و روایات «تسع» و «عشر» ضعیف السند بودند آنچه باقی می‌ماند روایات هفت و هشت سالگی است که گفته می‌شود در سن هفت سالگی امر بدون مؤاخذه و در هشت سالگی امر همراه با مؤاخذه است که به این ترتیب بین این روایات جمع می‌کنیم و شاید به گونه‌ای دیگر هم بشود جمع کرد که ذکر سنین مختلف به خاطر شرایط مختلف صبی است و شاهد آن هم «اذا عقل» مذکور در برخی روایات است که معیار سن نیست و رشد عقلی است و با توجه به این جمع نمی‌شود روایات «ست» را حمل بر نماز میت کرد.&nbsp;</li></ul>در شانزدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به ادامه بررسی وظیفه الزامی پدر نسبت به تربیت عبادی صبی و جمع‌بندی روایات در باب صلاة و سن تربیت عبادی صبی پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

large_تربیت مقیمی.png

medium_تربیت مقیمی.png

small_تربیت مقیمی.png

thumbnail_تربیت مقیمی.png

تربیت مقیمی.png

فقه تعلیم و تربیت

فقه-تعلیم-و-تربیت

فقه تربیت

فقه تربیت 16

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در ادامه به این مطلب پرداخته می‌شود که آیا روایات احجاج الصبی شامل صبیه هم می‌شود و یا آنکه با توجه به واژه «ابن» و «صبی» فقط شامل صبی می‌شود؟&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">قدر متیقن از اخبار با توجه کلمه «ابن» و «صبی»، صبی است و در آن اختلاف نظری نیست.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در بررسی اقوال فقها در مسأله احجاج مشهور فقها بین صبی و صبیه فرقی نگذاشته‌اند و قائل به اشتراک هستند مثل سایر واجبات و محرمات دیگر و گاهی احکام در کیفیت جعل به لسان خطاب به ذکور می‌آید در این صورت اختصاص به ذکور ندارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">محقق نراقی در مستند الشیعة در اشتراک الصبی و الصبیة اشکال کردند و در الحاق صبیه به صبی تردید کرده‌اند و چون مسأله از تعبدیات است و خلاف اصل است زیرا مکلف نیستند و باید مشروعیت ثابت شود و اکتفا می‌کنیم به قدر متیقن.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در صورتی که طرف خطابات صبی است می‌توانیم بگوییم تفاوتی بین دختر و پسر نیست ولی در صورتی که بگوییم طرف خطابات ولی صبی است در این صورت قاعده اشتراک جاری نمی‌شود و باید به ادله دیگر تمسک نمود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">و می‌توان از راه استقراء گفت که غالب احکام تفاوتی بین زن و مرد نیست و می‌توان موارد مشکوک را حمل بر غالب کرد.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگر مرسله از دعائم الاسلام از علی (ع) «فی الصبی الذی یحج به و لم یبلغ قال لایجزی به عن حجة الاسلام و علیه الحج اذا بلغ و کذا المرأة اذا حج بها و هی طفلة» است که صدر و ذیل روایت دلالت دارد بر اینکه حج صبی صحیح است ولی مجزی از حجة الاسلام نیست.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگر (موثقه اسحاق بن عمار از امام کاظم (ع)) «قال: سالت اباالحسن(ع) عن ابن&nbsp;عشر سنين يحج،&nbsp;قال(ع): عليه حجة‌الاسلام، اذا احتلم ...» است که اگر منظور از «یحج» حج در دوران صبابت باشد دلالت بر این دارد که حجة ‌الإسلام او صحیح است ولی در صورت بلوغ جای حجة الاسلام او را نمی‌گیرد و روایت شهاب از امام صادق (ع) هم همین مضمون را دارد.</li></ul>در پانزدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به ادامه بررسی وظیفه الزامی پدر نسبت به تربیت عبادی صبی به بررسی نظرات فقها و روایات در باب احجاج صبی پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

فقه تربیت 15

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در ادامه دسته دوم از روایات، روایت «انا نأمر صبياننا ان يجمعوا بين الصلاتين الأولى والعصر وبين المغرب والعشاء...» است که تمسک به این روایت نیازمند به این نکته است که آیا تأسی به معصوم افاده وجوب می‌کند یا خیر؟ که شک داریم که افاده وجوب داشته باشد و نکته دیگر اینکه آیا امر به جمع امر به صلاة هم افاده می‌کند یا خیر؟ زیرا ما به دنبال اصل امر به صلاة هستیم و روایت فقط ظهور امر در جمع دارد که در پاسخ گفته می‌شود که امر به جمع ظهور در امر به صلاة هم دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگر «يا اباهارون، انا نأمر صبياننا بتسبيح فاطمة عليهاالسلام كما نأمرهم بالصلاة، فألزمه، فانه لم يلزمه عبد فشقى» است که امام (ع) همراه به امر به صلاة امر به تسبیح هم می‌فرماید و اگر قسمت ذیل روایت الزام الصبی به صلاة بود این روایت صریحا دلالت می‌کرد به امر صبیان به صلاة و تسبیح توسط پدر و اگر امر خطاب به هارون باشد در این صورت صدر روایت باید از باب تأسی تمام شود و بحث تأسی در اینجا دوباره جاری می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگر «سألت الرضا&nbsp;عليه‌السلام، أو سئل وأنا أسمع ، عن الرجل يجبر&nbsp;ولده وهو لا يصلّي اليوم واليومين؟ فقال: وكم أتى على الغلام؟ فقلت: ثماني سنين، فقال: سبحان الله، يترك الصلاة؟! قال: قلت: يصيبه الوجع، قال: يصلّي على نحو ما يقدر» است که امام (ع) از اینکه بچه هشت ساله یک دو روز نماز را ترک می‌کند تعجب می‌کنند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگر «عَلِّموا صِبيانَكُم الصَّلاةَ و خُذوهُم بِها إذا بَلَغوا ثَمانَ سِنينَ» است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">&nbsp;روایت دیگر روایت عبدالله بن فضاله است که امام (ع) می‌فرماید: «إذا بَلَغَ الغُلامُ ثَلاثَ سِنينَ، يُقالُ لَهُ : قُل لا إلهَ إلاَّ اللّه سَبْعَ مَرّاتٍ ... فَإِذا تَمَّ لَهُ سَبعُ سِنينَ قيلَ لَهُ: اغسِل وَجهَكَ و كَفّيكَ، فَإِذا غَسَلَهُما قيلَ لَهُ: صَلِّ. ثُمَّ يُترَكُ حَتّى يَتِمَّ لَهُ تِسعُ سِنينَ، فَإِذا تَمَّت لَهُ عُلِّمَ الوُضوءَ، و ضُرِبَ عَلَيهِ، و اُمِرَ بِالصَّلاةِ، و ضُرِبَ عَلَيها. فَإِذا تَعَلَّمَ الوُضوءَ وَالصَّلاةَ غَفَرَ اللّه ُ عز و جل لَهُ و لِوَالِدَيهِ إن شاءَ اللّه». که این روایت طبق مراحل رشد تربیت عبادی فرزند را آموزش می‌دهد که این روایت برای تربیت اعتقادی هم محسوب می‌شود.</li></ul>در چهاردهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به ادامه بررسی وظیفه الزامی پدر نسبت به تربیت عبادی فرزند با استناد به روایات پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

فقه تربیت 14

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در جلسه قبل چند روایت در باب تربیت عبادی فرزند بررسی کردیم.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت عمار ساباطی «قال: سألته عن الغلام متی تجب الصلاة؟ قال: «اذا اتی علیه&nbsp;ثلاث&nbsp;عشرة&nbsp;سنة، فان احتلم قبل ذلک فقد وجبت علیه الصلاة و جری علیه القلم» در مورد پسر است که اگر روایت در مورد سن بلوغ باشد از بحث ما اجنبی است و اگر سن بلوغ 15 سال باشد تاکید بر استحباب است و مانند دسته اول از روایات ذمه صبی را اشاره می‌کند و ربطی به وظیفه پدر ندارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">شیخ طوسی «تجب» در روایت اول را حمل بر تأدیب پدر می‌کند یعنی واجب است بر پدر که فرزند را تأدیب کند و با توجه به این حمل روایت مرتبط با وظیفه پدر می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">برخی از فقها «تجب» می‌گویند به معنای مستحب مؤکد است که در این صورت به تربیت ارتباط پیدا نمی‌کند و فقط مشروعیت عبادت صبی را می‌سازد و برخی «تجب» را به معنای لغوی ثبوت گرفته‌اند یعنی عبادت بر او ثابت است و این صورت نیز مشروعیت می‌آورد که لازمه‌ی آن نیز استحباب است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تا اینجا دسته اول روایات بررسی شد که ظاهر آنها مخاطب آن خود صبی بود و ارتباط آن با وظیفه‌مندی پدر نسبت به تربیت عبادی فرزند دچار چالش بود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">دسته دیگر از روایات در باب صلاة و بعضاً صیام را هم شامل می‌شود که امر مستقیم به صبی است نسبت به نماز و ابهام ندارند و صراحت در مانحن فیه دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت اول «إنّا نأمرُ صِبيانَنا بِالصَّلاةِ إذا كانوا بَني خَمسِ سِنينَ ...» است که با توجه به صدر روایت ما باید فرزندانمان را مثل امام از باب تأسی در پنج سالگی امر به نماز کنیم ولی ادامه روایت «فَمُروا صِبيانَكُم بِالصّلاةِ إذا كانوا بَني سَبعِ سِنينَ ...» این را نمی‌گوید و پدر وظیفه دارد فرزند را امر به صلاة کند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دوم روایت فضیل بن یسار است که حضرت می‌فرماید «کان علی بن الحسین(ع) یأمر الصبیان یجمعون بین المغرب والعشاء ویقول هو خیرٌ من أن یناموا عنها». در این روایت مشروعیت نماز صبی مسلم فرض شده است و حضرت فرزندان خود را امر می‌کرد و لذا پدر نیز باید فرزندش را امر کند و از «کان یأمر» سیره دائمی استفاده می‌شود و فعل معصوم برای ما حجت است و ما باید تأسی کنیم و این روایت مشروعیت را می‌رساند ولی وجوب از آن استفاده نمی‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت سوم «قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ اَلصِّبْيَانِ إِذَا صَفُّوا فِي اَلصَّلاَةِ اَلْمَكْتُوبَةِ قَالَ لاَ تُؤَخِّرُوهُمْ عَنِ اَلصَّلاَةِ اَلْمَكْتُوبَةِ وَ فَرِّقُوا بَيْنَهُمْ» است که امام (ع) می‌فرماید در نماز جماعت بچه‌ها بین خودتان جا دهید که این روایت نیز مشروعیت عبادت صبی را می‌رساند و رتبطی به وظیفه‌مندی پدر ندارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت چهارم «سَأَلتُ أبا عَبدِ اللّه ِ عليه السلام: في كَم يُؤخَذُ الصَّبِيُ بِالصَّلاةِ؟ فَقالَ: فيما بَينَ سَبعِ سِنينَ و سِتِّ سِنينَ.&nbsp;قُلْتُ: في كَم يُؤخَذُ بِالصِّيامِ؟ فَقالَ: فيما بَينَ خَمسَ عَشرَةَ أو أربَعَ عَشرَةَ، وإن صامَ قَبلَ ذلِكَ فَدَعهُ، فَقَد صامَ ابني فُلانٌ قَبلَ ذلِكَ و تَرَكتُهُ» است و با توجه «یوخذ» استفاده می‌شود که مخاطب ولی است. &nbsp;</li></ul>در سیزدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به ادامه بررسی وظیفه الزامی پدر نسبت به تربیت عبادی فرزند با استناد به روایات پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

فقه تربیت 13

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در جلسات قبل آیات دال بر وظیفه تربیت عبادتی فرزند بر پدر نسبت به نماز بررسی شد در ادامه به بررسی روایات می‌پردازیم و در مجموع روایات دو نکته مطرح است: 1. (اصل بحث) اینکه آیا چنین وظیفه‌ای بر عهده پدر هست؟ 2. در تربیت عبادی فرزند چه سنی مطلوب است؟&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در اصل وظیفه پدر نسبت به تربیت عبادی فرزند روایت صحیحه محمد بن مسلم است که حضرت در پاسخ به سؤال «فِي اَلصَّبِيِّ مَتَى يُصَلِّي؟...» حضرت فرمودند: «(فَقَالَ إِذَا عَقَلَ اَلصَّلاَةَ قُلْتُ مَتَى يَعْقِلُ اَلصَّلاَةَ وَ تَجِبُ عَلَيْهِ فَقَالَ) لِسِتِّ سِنِينَ». از دلالت روایت استفاده می‌شود که فهم و تعقل صبی را در آن شرط کرده است و آنچه بحث شده لزوم نماز بر صبی است. خود روایت وظیفه‌مندی نسبت به پدر را ثابت نمی‌کند ولی با ضمیمه ادله کلی دال بر تربیت و یا با لازمه اینکه فرزند با ملازمت پدر است که عبادت را انجام می‌دهد و خودش مستقلاً انجام نمی‌دهد که این دلالت محل مناقشه است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت مرسله «مَتَى تَجِبُ اَلصَّلاَةُ عَلَيْهِ فَقَالَ إِذَا عَقَلَ اَلصَّلاَةَ وَ كَانَ اِبْنَ سِتِّ سِنِينَ»، زمانی که صبی نماز را بفهمد و شش ساله باشد. این زمان لزوم نماز بر صبی را می‌رساند.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">برخی این روایات مذکور را در فصل نماز میت ذکر کرده‌اند و به این معنا است که یعنی نماز میت بر صبی در سن شش سالگی واجب است و روایت مذکور در کتاب کافی (حلبی و زراره) که امام صادق(ع) فرمودند: «أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ اَلصَّلاَةِ عَلَى اَلصَّبِيِّ مَتَى يُصَلَّى عَلَيْهِ قَالَ إِذَا عَقَلَ اَلصَّلاَةَ قُلْتُ مَتَى تَجِبُ اَلصَّلاَةُ عَلَيْهِ فَقَالَ إِذَا كَانَ اِبْنَ سِتِّ سِنِينَ وَ اَلصِّيَامُ إِذَا أَطَاقَهُ» شاهد بر آن گرفته می‌شود و این روایت معیار می‌دهد که بچه‌ای که نماز را فهم کند نماز میت بر او واجب می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت حسین بن سعید «إذا أتى على الصبی ست سنین وجبت علیه الصلاة وإذا أطاق الصوم وجب علیه الصیام» است که «صیام» را در سیاقی ذکر کرد که وجوب بر ذمه صبی است و این روایت دلالت می‌کند که وجوب بر صبی است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت صحیحه علی بن جعفر «سألته عن الغلام، متى يجب عليه&nbsp;الصوم&nbsp;والصلاة؟ قال: إذا راهق الحلم وعرف&nbsp;الصلاة&nbsp;والصوم» است که بر ذمه صبی واجب می‌کند که البته فقها این وجوب را بر شدت استحباب می‌گیرند و این روایت دلالت بر وظیفه‌مندی پدر ندارد و بر ذمه صبی است. &nbsp;&nbsp;</li></ul>در دوازدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به شروع بررسی وظیفه الزامی پدر نسبت به تربیت عبادی فرزند با استناد به روایات پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

فقه تربیت 12

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">یکی از آیاتی که در مورد تربیت عبادتی فرزند می‌توانیم به آن استناد کنیم آیه شریفه «قوا انفسکم و اهلیکم نارا» است و واژه «اهل» دال بر خویشاوندان است و قدر متیقن آن فرزند است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">آیا آیه می‌گوید شما مکلف به نتیجه هستید و نتیجه کار شما باید نجات فرزند از نار باشد؟ که نبی مکرم اسلام (ص) در پاسخ به این نگرانی اصحاب فرمودند نسبت به خودتان مکلف به نتیجه هستید ولی نسبت به فرزند خیر، که در روایات دیگر هم به این مطلب اشاره شده که شما فقط وظیفه امر و نهی را دارید.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">از فعل امر «قوا» و «قضیتم ما علیکم» و تناسب با «نارا» و روایات تفسیری ذیل آیه، الزام و وظیفه وجوبی تربیت عبادی فرزند استفاده می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">سؤال مطرح می‌شود که پدر فرزند را باید به چیزی امر کند و متعلق امر چیست؟ در پاسخ گفته می‌شود که پدر باید نسبت به آن «تأمرهم بما امرالله به و تنهاهم عن ما نهاهم الله عنه» امر و نهی کند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">قطعاً «ما امر الله به» شامل طاعات مثل نماز و روز و... می‌شود پس آیه شامل فقه عبادی قطعاً می‌شود که موضوعش با موضوع بحث ما در اینجا مشترک است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">این نکات مطرح می‌شود که با توجه با اینکه اعمال کودک نابالغ موجب نار نمی‌شود و لذا از قلمرو دلالی آیه خارج می‌شود و دیگر اینکه خداوند کودک را امر و نهی نکرده است تا اینکه پدر بخواهد کودک را امر و نهی به آنچه خداوند امر و نهی کرده است کند! زیرا شرط تکلیف بلوغ است و لذا اهل بالغ مراد هستند نه اهل نابالغ.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در پاسخ به نکات مذکور گفته می‌شود که اگر کودک از قبل تربیت نشود از «نار» بازداشته نمی‌شود و دیگر این امر و نهی به آنها نسبت به آینده &nbsp;و از باب تمهید است و دیگر اینکه اگر چه کودک در ظرف عدم بلوغ نسبت به واجب امر نمی‌شود ولی نسبت به مستحب امر فعلی دارد و اشکالی ندارد که بین امر خداوند به پدر و امر پدر به فرزند تناسبی از جهت واجب و مستحب بودن نباشد و اشکالی ندارد که خداوند بر گروهی واجب کند که دیگران را تشویق به مستحبات کنند.&nbsp;</li></ul>در یازدهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به بررسی وظیفه الزامی پدر نسبت به تربیت عبادی فرزند با استناد به «قوا انفسکم ...» پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

فقه تربیت 11

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در جلسه قبل بحث ما در مورد آیه «وامر اهلک بصلاة ...» بود و اینکه این آیه آیا دلالت دارد بر وجوب تربیت فرزند بر پدر نسبت به اعمال عبادی یا خیر؟ که برخی از فقها گفته‌اند از باب تأسی می‌توان به این آیه تمسک کرد و تأسی سبب اشتراک بین نبی و غیر نبی می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">&nbsp;مرحوم استرآبادی در آیات الاحکام از امر در «وامر اهلک بصلاة ...» وجوب امر نسبت به اهل فهمیده‌اند و لذا بر پیامبر (ص) واجب است که امر کند و بر اهل هم واجب است که بپذیرند. اگر بپذیریم که امر به امر، امر است پس امر خداوند به اهل است ولی اگر نپذیریم، از باب تأسی و اطاعت از پیامبر (ص) بر اهل واجب است که بپذیرند اگر چه امر خداوند نمی‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">یک احتمال دیگر این است که اهل پیامبر (ص) اهل دین باشند در این صورت آیه «وامر اهلک بصلاة ...» به درد ما نحن فیه نمی‌خورد که دسته‌ای از روایات این احتمال را تقویت می‌کند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">دسته‌ای دیگر از روایات مثل روایت امام باقر (ع) بیانگر این است که مراد از اهل، اهل بیت پیامبر (ص) هستند و به خاطر کرامت و شرافت آنها را امر خاص نموده است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">با توجه به روایت «رحمك الله احدث أهلي؟ قال: نعم إن الله يقول: يا أيها الذين آمنوا قوا أنفسكم وأهليكم نارا وقودها الناس و الحجارة. وقال: وأمر أهلك بالصلاة واصطبر عليها»، «قوا...» خطاب به جمیع مسلمانان است و «وأمر أهلک...» درست است مخاطب پیامبر (ص) است ولی بر غیر ایشان هم تطبیق می‌کند و اگر چه شأن نزول آیه اهل بیت (ع) هستند منافاتی ندارد که بر دیگران تطبیق شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">از آنجایی که نماز مؤثر در تقوا است از تعبیر «والعاقبة للتقوی» در انتهای آیه مذکور می‌توان استفاده نمود که کسی که طالب نماز باشد ختم به تقوا می‌شود و این یک معیار و قاعده کلی است و اختصاص به&nbsp; نبی (ص) ندارد و اینکه شرافتاً پیامبر (ص) را مخاطب قرار داده است ولی منافاتی با تأسی ندارد.</li></ul>در دهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به بررسی وظیفه الزامی پدر نسبت به تربیت عبادی فرزند با استناد به آیه «وامر اهلک بصلاة ...» پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

فقه تربیت 10

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در جلسه قبل نکاتی در مورد تربیت عبادتی فرزند و قلمرو آن ذکر شد رسیدم به ادله دال بر وظیفه‌مندی پدر نسبت تربیت عبادی فرزند که اینکه آیا پدر الزامی دارد که فرزندش را تمرین و آموزش بدهد؟ گفته شد آیات و روایاتی بر این مطلب دلالت دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">آیه «وامر اهلک بصلاة ...» موضوع امر در آن متوجه نبی مکرم (ص) است و در آن امر به امر است و ظهور امر دلالت بر الزام دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">و اینکه مصادیق اهل چه کسانی هستند؟ مصادیق اهل زن و فرزندان هستند که قدر متیقن از اهل، فرزندان هستند و از تناسب امر به اهل، رابطه اُبوت بیرون می‌آید و متعلق امر هم نماز است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">با توجه به اینکه در آیه شخص پیامبر (ص) نسبت به امر به اهل امر شده است در حالی که بحث ما در مورد وظیفه‌مندی آبا نسبت به فرزندان است چگونه این آیه به ما نحن فیه ارتباط پیدا می‌کند؟&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">ظاهر آیه اختصاص به پیامبر (ص) و خاندان گرامی‌شان دارد و در تعدی از پیامبر (ص) به سایر آبا نیاز به وجوهی دارد که در ادامه به آن وجوه می‌پردازیم:</li></ul>1. در اینجا هم همانند موارد مشابه مثل استقبال در نماز و... الغا خصوصیت می‌شود و می‌گوییم امرِ اختصاصی به نبی (ص) نیست و ممکن است گفته شود که در مورد اهل نبوت خصوصیت وجود دارد که می‌تواند به بالغ هم امر به صلاة بنماید.2. از باب تأسی به نبی (ص) که کتاب کنزالعرفان به آن اشاره دارد همانگونه که پیامبر (ص) اهلش را به نماز امر فرمودند غیر پیامبر (ص) هم اهل را به نماز امر ‌کنند و اشکالات وجواب‌هایی پیرامون بحث تأسی مطرح است.در نهمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به بررسی وظیفه الزامی پدر نسبت به تربیت عبادی فرزند پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

فقه تربیت 9

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">نسبت به تربیت فرزند نابالغ پدر وظیفه دارد و وظیفه جامعه عملیاتی نیست و اگر پدر نباشد حاکمیت وظایفی دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">اصل اینکه این عبادات از ممیز مطلوب هست اجمالا مورد اتفاق فقها است ولی از غیر ممیز محل بحث و تردید بیشتری است و بحث تمرینی مطرح شده است و عبادت محسوب نمی‌شود. ابن ادریس در سرائر، محقق کرکی در جامع المقاصد و شهید ثانی در مسالک به این تمرینی بودن اذعان کردند و دلیل آن را این می‌دانند که خطاب برای مکلفان است و همچنین حدیث رفع قلم تکلیف را از صبی بر می‌دارد و تکالیف مشروط به بلوغ است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در مقابل گروهی معتقد به مشروعیت و مطلوبیت عبادت صبی هستند مثل شیخ طوسی در نهایه و مبسوط، شیخ انصاری در مکاسب و علامه حلی در تذکره و می‌گویند اطلاقات شامل صبی هم می‌شود و حدیث رفع قلم را مربوط به مرحله مجازات می‌دانند و چون در مقام امتنان است تکالیف الزامی را بر می‌دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">و گروهی هم مثل آقای خویی از باب امر بالامر (مروا صبیانکم) عبادت صبی را مشروع می‌دانند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">فقها نسبت به مستحب بودن تمرین دادن صبی در عبادت بر پدر تصریح دارند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">اگر عبادات صبی تمرین است و مشروع نیست پس مستحب هم نیست و این یک امری است که ناظر بر وظیفه اب است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">برخی وظیفه استحباب یا وجوب تمرین دادن صبی بر اب را دلیل بر تمرینی بودن عبادت صبی می‌دانند و در پاسخ به این نظر گفته شده است که این تمرینی بودن عبادت منافات ندارد که عبادت صبی صوری نباشد و از صبی منعقد شود و شرعی هم باشد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در باب صبی ادله عامی داریم که می‌گوید که تکالیف به نوعی شامل بچه‌ها می‌شود که در آنها سن مطرح نیست و در ادله دیگر سن مطرح می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">آنچه محل بحث در اینجا هست این است که آیا الزامی از این ادله بر تمرین صبی بر عبادت وجود دارد یا خیر؟ متاخرین قائل به استحباب شده‌اند و گفته‌اند اگر انجام مستحب متوقف بر ضرب باشد، ضرب بلامانع است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در اینجا دو دسته دلیل مهم داریم: 1. آیات: «وامر اهلک بالصلاة» و... و 2. روایات که خود بر چند دسته هستند که برخی مربوط به نماز و برخی روزه و برخی عبادت دیگر است.</li></ul>در هشتمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به وظیفه پدر نسبت به تربیت عبادی فرزند پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.

فقه تربیت 8

<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">از جمله روایاتی که در بحث وظیفه پدر در تربیت اخلاقی و آداب اجتماعی هست روایت مذکور در رساله حقوق («وَ أَمَّا حَقّ وَلَدِکَ ... ») است که دلالت بر این دارد که پدر بر تربیت اخلاقی فرزند مسئول است و در صورت کوتاهی عقاب می‌شود و از دو تعبیر «مَسْئُول» و «مُعَاقَب» الزام و وجوب و از تعبیر «حُسْنِ الْأَدَبِ» تربیت اجتماعی استفاده می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگری که بر تربیت اخلاقی و اجتماعی دلالت دارد روایت منقول از امام صادق (ع) در کتاب شریف تحف العقول است که در این روایت تعبیر «مبالغه در تأدیب» است یعنی ادب را به حد بلوغ و کمال برساند و این مبالغه در تادیب در عرف محاوره به آداب اجتماعی و فضائل اخلاقی انصراف دارد.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">روایت دیگری که در درالمنثور آمده است که امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرماید: «... وادّبوهم...» که امر بر ادب کردن است و در معنای عرفی و معنای عام تربیت بر آداب اجتماعی و فضائل اخلاقی حمل می‌شود.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در روایت دیگری امام صادق (ع) می‌فرماید: «لایزال العبد المؤمن یورث اهل بیته العلم و الادب الصالح حتی یدخلهم الجنة ...»، که عبد مؤمن برای اهل بیتش علم و ادب صالح به ارث می‌گذارد و آنها را بهشتی می‌کند. و کیفیت استدلال به این صورت است که وقتی اینجا می‌گوید به ارث می‌گذارد، اهل بیت باید آن را بپذیرند. که گفته می‌شود این روایت هم نهایتاً دال بر مطلوبیت است و دلالت بر وظیفه‌مندی پدر ندارد و لزوم و وجوب را نمی‌رساند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">دعای امام سجاد (ع) که می‌فرماید: «اللهم اعنّی علی تربیتهم و تأدیبهم و برّهم» دلالت دارد که در اینجا حداقل یک استحباب و مطلوبیتی مؤکّدی دارد که حضرت از خداوند استمداد می‌کنند.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">و روایات دیگری نیز وجود دارد که حداکثر دال بر مطلوبیت است و دلالت بر وظیفه‌مندی پدر ندارد.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">برخی از روایات مذکور دلالت بر وجوب و لزوم تربیت پدر نسبت به فرزند داشت و برخی دیگر دال بر مطلوبیت بود.</li></ul>در هفتمین جلسه از مباحث درس خارج فقه تربیت که توسط استاد معظم آیت الله مقیمی حاجی تدریس می‌شود به چگونگی دلالت برخی روایات بر تربیت اخلاقی و آداب اجتماعی پرداخته شد که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.&nbsp;

فقه تربیت 7

استاد امین اسد پور از اساتید سطح عالی حوزه علمیه قم بوده و به تدریس دروس فقه و اصول و همچنین دروس فلسفه اشتغال داشته و هر ساله طلاب به بهره گیری از دروس ایشان مشغول هستند.استاد اسد پور در کنار تدریس در مسائل مذکور به تدریس هرمنوتیک، انسان شناسی و اموری از این قبیل در مرکز تخصصی اسراء پرداخته اند.اکنون استاد اسد پور عضو شورای علمی طرح شهید صدر در بنیاد شیخ انصاری بوده و به داوری طرح های پژوهشی ارائه شده به این بنیاد می پردازند.از دیگر خصوصیات ایشان، تمایل فکری و بررسی تحلیلی آراء امام خمینی توسط ایشان می باشد.

استاد علیرضا اعرافی متولد سال 1338، از اساتید مطرح و از سال 1395 مدیر حوزه‌های علمیه می باشند. ایشان در سال 1398 با حکم رهبر معظم انقلاب، به عضویت شورای نگهبان در آمدند.استاد اعرافی علاوه بر مشاغل اجرائی، به تدریس خارج دروس حوزوی نیز اشتغال داشته و دروس فقه، اصول، تفسیر، فلسفه فقه و…. ایشان از دروس پر رونق حوزه علیمه قم می باشد.در رابطه با فقه معاصر نیز، ایشان در چند سال اخیر به بررسی مباحث فقه اجتماعی پرداخته اند. صوت و تقریر جلسات این درس، به علاوه ارائه کلیات مطالب ارائه شده در هر جلسه با هدف آشنائی بیشتر با محتوای هر درس، به تفکیک جلسات در همین صفحه ارائه شده است.

استاد مهدی شب زنده دار از اساتید مطرح حوزه علمیه قم بوده و به تدریس دروس خارج فقه و اصول اشتغال دارند.ایشان در فروردین ماه سال 1392 با حکم رهبر معظم انقلاب به عضویت در شورای نگهبان در آمدند، در ادامه نیز این حکم در سال 1401 توسط ایشان تمدید گردید.از اساتید مطرح ایشان باید به میرزا جواد تبریزی، مرتضی حائری یزدی و حسین وحید خراسانی اشاره کرد.پس از تدوین دو کتاب “الفائق فی الأصول” و “الشخص الإعتباری” توسط دفتر فقه معاصر حوزه های علمیه، استاد شب زنده دار علاوه بر تدریس عناوین مد نظر در دروس خارج خود، به تدریس خارج این دو کتاب نیز پرداختند؛ تمامی صوت جلسات و تقریرات این درس در همین صفحه بارگزاری شده است.&nbsp;&nbsp;

بسم الله الرحمن الرحيم<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مشخصات فردی: علی عندلیبی در سال 1334 (68 سال) متولد در شهر فامنین از استان همدان&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تحصیلات حوزوی:&nbsp;در سال 1349 وارد حوزه علمیه قم شده و دوره سطح را در مدت پنج سال با استفاده از محضر اساتید معظم حضرات آقایان طالقانی، باکوئی، دوزدوزانی، علوی‌گرگانی، شهید حقانی، اعتمادی، ستوده، حرم‌پناهی، محمدی‌گیلانی، راستی‌کاشانی، طاهری‌خرم‌آبادی و... به پایان رسانده و از سال 1354 به مدت 17 سال از درس خارج فقه و اصول اساتید معزز حضرات آیات &nbsp;شیخ کاظم تبریزی، شیخ جواد تبریزی، شیخ مرتضی حائری، وحید خراسانی و مؤمن استفاده کرده و در سال 1372 همراه با اخذ مدرک سطح4 موفق به دریافت گواهی اجتهاد از طرف حضرات آیات جناب آقایان مؤمن و طاهری‌خرم‌آبادی شده است. ایشان در رشته فلسفه از محضر اساتید گرانمایه جناب آقایان محمدی‌گیلانی و جوادی‌آملی کتاب‌های شرح منظومه، اسفار و شفاء را آموزش دیده است.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;">تدریس و پژوهش:</li></ul>تدریس سطح تا سال 1376 و پس از آن تدریس خارج فقه و اصول در موسسه بقیه الله (عج) و سایر مراکز فقهی و به صورت آزاد و عضو هیئت علمی جامعة المصطفی (ص). موضوعات تدریس و تحقیق&nbsp;فقهی ایشان عبارتند از:<ul><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">فقه بورس و&nbsp;بازار سرمایه</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">فقه&nbsp;شرکت‌های سهامی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">مکاسب، بیع و ربا</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">شخص حقوقی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">جامعه‌شناسی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">تغییر جنسیت</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">ارث&nbsp;زوجه از عقار</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">ولایت فقیه</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">احکام مفقودالاثر</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">غنا و موسیقی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">خمس</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">زکات</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">صلات</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">صوم و مسائل مستحدثه آن</li></ul>همکاری با دفتر همکاری حوزه و دانشگاه حدود 10 سال.همکاری با مدارج علمی مدیریت حوزه علمیه قم از سال 1372 به عنوان داور، راهنما، مشاور و عضویت در کمیته تخصصی فقه و اصول. و&nbsp;استاد راهنما و مشاور ده‌ها پایان‌نامه در موضوعات معاصر حوزه اقتصادی و مالی&nbsp;همکاری با مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام در تدوین کتب و مقالات برای مجمع فقه جده.&nbsp;تدوین کتاب رسمی اصول فقه شیعه برای ارسال به آن مجمع.عضویت در مجمع مشورتی فقهی شورای نگهبان.ممتحن اجتهاد نامزدهای عضویت در مجلس خبرگان رهبریعضو&nbsp;گروه اقتصادی موسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی.تأسیس گروه فقهی با همکاری عده‌ای از اساتید برای تدوین کتاب جامع فقهی مشتمل بر آراء فقهاء و ادلّه آنها از متقدمین تا دوران معاصر.عضو کرسی علمی فقه و اصول هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی و نقد و مناظره.همکاری با گروه‌های علمی فقه‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.عضو&nbsp;شورای علمی دفتر فقه معاصر حوزه‌های علمیه از سال 1395.عضو هيات امناء موسسه عالی فقه و علوم اسلامی.&nbsp;<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تألیفات و آثار علمی: از ایشان آثار علمی متعددی به‌جای ماننده که برخی نیز چاپ شده از جمله:</li></ul>اصول: کتاب قواعد اصول الفقه علی مذهب الإمامیّة.فقه: کتاب الخمس حدود 10 جلد، فقه البورصة والأوراق المالية 4 جلد، کتاب الإعتکاف، رسالة فی تنجیس المتنجس، رسالة فی التحکیم فی القضاء، رسالة بطاقة الإئتمان، رسالة فی بیع الدین، رسالة فی عفو المجنی‌علیه، رسالة فی الصلاة خلف المقام حیث ما کان، رسالة فی غسل الإحرام.رجال: کتاب ابراهیم بن هاشم مشتمل بر قواعد عامه و توثیقات عامه رجالی.تاریخ: کتاب فاطمة بعد أبیها سلام‌الله علیهما وآلهما. &nbsp;جامعه‌شناسی: مقومات جامعه، قانونمندی جامعه، قوانین حاکم بر جامعه، جبر اجتماعی، تغییرات اجتماعی، تفکرات اجتماعی مسلمانان، تفکرات اجتماعی دوران باستان.&nbsp;همکاری در تالیف کتاب الفائق فی الاصولهمکاری در تالیف کتاب الشخص الاعتباری (ماهیت و احکام شخص حقوقی)&nbsp;

استاد محمد محمدی قائنی، از اساتید مطرح درس خارج حوزه علمیه قم بوده، و علاوه بر تدریس دروس مرسوم فقهی و اصولی سنتی با عناونی همچون "کتاب الدیات" و &nbsp;"کتاب القصاص" در فقه، و “نواهی” و “مفاهیم” در اصول، به تدریس درس خارج فقه معاصر نیز پرداخته اند.&nbsp;درس خارج فقه پزشکی استاد قائینی به یکی از دروس مهم فقه معاصر تبدیل شده است.&nbsp;از اساتید ایشام به مرحوم آیت الله خوئی و آیت الله تبریزی اشاره کرد.علاوه بر تدریس، استاد به تألیف کتاب نیز اشتغال داشته و کتبی متعدد از ایشان به انتشار رسیده است، یکی از این کتاب ها کتاب “المبسوط فی فقه المسائل المعاصر” است، که به بررسی فقهی چندی از مسائل معاصر پرداخته است.

استاد سید علی مدرسی طباطبائی، معروف به سید علی مدرسی یزدی در سال 1336 در یزد دیده به جهان گشود. و اکنون نماینده مردم فارس در مجلس خیرگان رهبری می باشد.از اساتید ایشان در دوره تحصیل و شرکت در دورس خارج می توان به شیخ مرتضی حائری، میرزا جواد تبریزی و آیت الله وحید خراسانی اشاره کرد.ایشان در سال های اخیر به تدریس دوری فقه معاصر برای تأمین نیاز جامعه پرداخته اند، و دروسی همچون فقه قانون گذاری و فقه اقتصاد را تدریس نموده اند.