در جلسه امروز، استاد عباسی خراسانی به بررسی مسائل فقهی مربوط به بورس و خرید و فروش در این بازار پرداختند. جلسه با حدیثی از امام صادق (ع) آغاز شد که به اهمیت عاقبت‌اندیشی در کارها تأکید دارد. ایشان فرموده‌اند که هر عملی باید با توجه به عاقبت آن انجام شود؛ اگر نتیجه‌ی آن رشد و کمال باشد، باید آن را دنبال کرد و اگر به غیّ و ضرر می‌انجامد، باید از آن پرهیز کرد. این رویکرد به انسان می‌آموزد که پیش از اقدام به هر کاری، عاقبت آن را بسنجند و برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشند.در ادامه، استاد به خلاصه‌ای از جلسه گذشته اشاره کردند. ایشان به این نتیجه رسیدند که بورس یک بازار برای خرید و فروش است و مباحث مربوط به معامله در بورس شامل معامله اعیان و منافع می‌شود. مرحوم شیخ انصاری در بحث بیع، قائل به این بودند که معوض باید از اعیان باشد، اما تأکید کردند که اعیان در این معاملات شرط نیست. همچنین، روایات مختلفی در مورد قابل خرید و فروش بودن منافع و اعیان در فقه مطرح شد.استاد سپس به بحث در مورد حقوق پرداختند. در تعریف حقوق، به معانی مختلف آن در زبان عربی و قرآن اشاره کردند. به خصوص، مفهوم حق به عنوان ثبوت و ثابت بودن مطرح شد. ایشان توضیح دادند که در فقه اهل سنت، بحث حقوق به صورت جدی مطرح نشده، در حالی که فقه شیعه به ویژه با آثار مرحوم شیخ انصاری، به طور مفصل به آن پرداخته است.استاد به تقسیم‌بندی‌های مرحوم شیخ انصاری در مورد حقوق پرداختند. ایشان به دو دسته حقوق اشاره کردند: حقوق غیرقابل معاوضه و حقوق قابل انتقال. همچنین، نظرات امام خمینی (ره) در مورد حق حضانت و ولایت را بررسی کردند و به اولویت‌های حضانت فرزند در خانواده اشاره کردند. بحث‌های فقهی پیرامون حضانت و ولایت در شرایط مختلف بررسی شد و استاد تأکید کردند که حقوق غیرقابل معاوضه و حقوقی که قابلیت نقل ندارند، مسائل مهمی در فقه هستند.در پایان، استاد نتیجه‌گیری کردند که امکان خرید و فروش حقوق بستگی به مالیت آن‌ها دارد. اگر حقوق قابل مالیت باشند، آنگاه می‌توانند مورد معامله قرار گیرند. جلسه با این تأکید به پایان رسید که در روز آینده به بررسی تفاوت‌های حق و ملک و مبانی فقهی مرتبط با آن‌ها پرداخته خواهد شد.

large_مسائل بورسی عباسی.png

medium_مسائل بورسی عباسی.png

small_مسائل بورسی عباسی.png

thumbnail_مسائل بورسی عباسی.png

مسائل بورسی عباسی.png

فقه بورس

فقه-بورس

احکام-بورس

فقه مسائل بورسی

فقه مسائل بورسی 12

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

درس استاد عباسی خراسانی در موضوع فقه مسائل بورس به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازد. ایشان با استناد به حدیث امام کاظم علیه‌السلام، دنیا را به دریای عمیق تشبیه کرده و بر اهمیت تقوا به عنوان وسیله نجات در این دریا تأکید کردند. تقوا به عنوان کشتی نجات انسان در دنیای پرتلاطم اهمیت دارد و پیروی از اهل بیت نیز به عنوان مصداقی از تقوا ذکر شد.در ادامه، استاد به تحلیل بورس به عنوان نوعی تجارت پرداختند و بر این نکته تأکید کردند که بورس باید تحت عنوان مکاسب و تجارت در نظر گرفته شود. ایشان ضمن بررسی روایات مکاسب، بیان کردند که بورس به دلیل نوساناتش نمی‌تواند در حصر معاملات قدیمی قرار گیرد. از دیدگاه فقهی، حصر معاملات باید استقرایی باشد و نمی‌توان آن را به صورت عقلی محدود کرد.موضوع بیع منافع در بورس نیز مورد توجه قرار گرفت. استاد به نظرات مرحوم آخوند و مرحوم حکیم اشاره کردند که بیع می‌تواند شامل منفعت باشد. این بحث در ارتباط با معاملات بورس اهمیت دارد، چرا که در این بازار عموماً منافع مورد معامله قرار می‌گیرد. استاد در این راستا به بحث عین و انواع آن نیز پرداختند و توضیح دادند که عین می‌تواند در ذمه، کلی مشخص، یا مشاع باشد. تأکید کردند که در بورس، عین دارای اطلاقات مختلفی است که در معاملات باید مورد توجه قرار گیرد.همچنین، استاد به مفهوم مالیت پرداختند و تأکید کردند که مالیت اعتباری نیز می‌تواند مورد خرید و فروش قرار گیرد. ایشان به این نتیجه رسیدند که بورس و معاملات مستحدثه در قالب بیع قابل بررسی هستند و بسیاری از احکام می‌توانند بر اساس مالیت اعتباری شکل بگیرند.در پایان، استاد دو مبنای اصلی برای احکام جدید در فقه بورس ارائه دادند:&nbsp;<ol><li style="text-align:justify;">اول اینکه عقود، حصر عقلی ندارند.</li><li style="text-align:justify;">دوم اینکه احکام به تبع تغییر موضوعات تغییر می‌کنند. این دیدگاه‌ها پایه‌گذار فهم جدیدی از مسائل فقهی در حوزه بورس و معاملات نوظهور هستند و به روشن شدن ابعاد فقهی این حوزه کمک می‌کنند.</li></ol>

فقه مسائل بورسی 11

استاد در این جلسه چندین موضوع در مورد مسائل فقهی مرتبط با بورس و معاملات مالی مطرح کردند. ابتدا حدیث اخلاقی از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام ذکر گردید که نعمت‌های الهی را به سه بخش تقسیم می‌کند: سعه مال، صحت بدن و تقوای قلب. این ترتیب نشان از اهمیت بیشتر تقوای قلب در مقابل سایر نعمت‌ها دارد. حضرت علی علیه‌السلام نعمت سعه مال را مهم می‌دانند، اما بالاتر از آن، سلامتی بدن و سپس تقوای قلب را برترین نعمت‌ها معرفی می‌کنند.استاد عباسی در ادامه مسائل گذشته درباره جواز معاملات بورس را مرور کردند. در بحث از دیدگاه مرحوم شیخ انصاری رحمه‌الله در مکاسب، بیان شد که بیع باید به عین تعلق گیرد، اما منافع و حقوق نیز در برخی موارد قابل خرید و فروش هستند. در مقابل این دیدگاه، استاد به این نکته اشاره کردند که طبق سیره عقلاء، بیع منافع نیز قابل قبول است و شارع مقدس مؤید این سیره است نه مؤسس آن. بنابراین، از دیدگاه عرفی و فقهی، معاملاتی که بر منافع مبتنی باشند، مشروع و جایز هستند.در بحث خرید و فروش منفعت، استاد به روایات متعددی استناد کردند، از جمله روایت علی بن جعفر از امام کاظم علیه‌السلام که در آن امام، فروش حق قسم را جایز می‌دانند. همچنین روایات دیگری نیز از باب بیع منافع نقل شد که بیانگر امکان خرید و فروش منافع، همچون خدمات انسان‌ها و منافع حاصل از اموال غیرذوی‌العقول (مثل شرکت‌ها و حقوق مالکیت معنوی) است.استاد به این نکته پرداختند که تفاوت میان مالیت و ملکیت وجود دارد؛ به این معنا که هر مالی، لزوماً ملکیت ندارد و بالعکس. اما معیار معاملات فقهی بر اساس مالیت و ارزش‌گذاری عقلاء است. به عبارت دیگر، هر چیزی که در عرف عقلاء ارزش‌گذاری شود و قابل مبادله باشد، می‌تواند موضوع بیع و معامله قرار گیرد.دیدگاه‌های فقهاء همچون مرحوم سید یزدی، مرحوم محقق اصفهانی، مرحوم امام خمینی و مرحوم آقای خویی نیز در این بحث مورد بررسی قرار گرفت. این فقهاء همگی به جواز معاملات بر منافع و حقوق اعتقاد دارند و بر این اساس، معاملات مرتبط با سهام و منافع در بازار بورس را جایز می‌دانند.در نهایت، استاد عباسی خراسانی جمع‌بندی کردند که خرید و فروش منافع از دیدگاه فقهی جایز است و از این رو، معاملات بورس، چه خرید و فروش سهام و چه منافع مرتبط با آن، در چارچوب‌های شرعی قابل توجیه است.

فقه مسائل بورسی 10

استاد عباسی خراسانی در این جلسه به بحث تفصیلی بررسی مشروعیت بیع منافع و جایگاه بورس در معاملات فقهی پرداختند. در ابتدای جلسه، استاد حدیث اخلاقی از امام باقر علیه‌السلام بیان کردند که سه چیز، کمرشکن است: بزرگ شمردن عمل خود، فراموش کردن گناهان و خودپسندی. این حدیث به اهمیت تواضع و فروتنی در انجام اعمال و توجه به ضعف‌های خود اشاره دارد. ایشان تأکید کردند که انسان باید همواره گناهان خود را به یاد داشته باشد تا در مسیر اصلاح و تکامل بماند.سپس استاد به خلاصه‌ای از جلسه گذشته پرداختند و تأکید کردند که برخی از مباحث مربوط به اقسام بیع و عقود با استناد به کلام مرحوم میرزای نائینی مورد بررسی قرار گرفت. این مباحث به ویژه در زمینه بورس و جایگاه آن در فقه، اهمیت داشت. بورس به عنوان بازاری برای جذب و هدایت سرمایه‌ها معرفی شد و بحث شد که بورس یک بازار است که معاملات آن می‌تواند به عنوان تجارت در فقه شناخته شود.در ادامه استاد به موضوع مهم "بیع منافع" پرداختند. ایشان تأکید کردند که بورس علاوه بر اعیان، شامل مبادله منافع نیز می‌شود. به عنوان نمونه، استاد به فرمایشات امام هادی علیه‌السلام اشاره کردند که دنیا را به بازاری تشبیه کردند که برخی در آن سود می‌برند و برخی زیان می‌کنند. این بیان نشان می‌دهد که مفهوم بیع در فقه شامل خرید و فروش منافع نیز می‌شود. در ادامه، استاد با ارائه چند روایت از منابع معتبر، به تبیین مشروعیت تجارت و بیع در فقه پرداختند.یکی از نکات مهمی که استاد بیان کردند این بود که روایات بسیاری بر توصیه به تجارت تأکید کرده‌اند. برای مثال، روایت امام صادق علیه‌السلام که می‌فرماید "تسعة أعشار الرزق في التجارة" یعنی نُه دهم رزق در تجارت است، نشان‌دهنده اهمیت تجارت در دین اسلام است. استاد همچنین با استناد به روایاتی از امام علی علیه‌السلام و دیگر معصومین، تأکید کردند که تجارت می‌تواند زمینه‌ساز رشد عقل و افزایش برکت در زندگی باشد. بر این اساس، بورس نیز به عنوان یکی از مصادیق تجارت در جامعه امروز مطرح است.در بخش دیگری از درس، استاد به بررسی روایات مرتبط با "خرید و فروش منافع" پرداختند. ایشان به روایاتی اشاره کردند که نشان می‌دهد می‌توان منافع یک شیء را به فروش رساند. به عنوان نمونه، روایتی از امام علی علیه‌السلام نقل شد که رسول خدا صلی الله علیه و آله خدمت یک کنیز را فروختند ولی مالکیت آن را نه. این روایت به عنوان یکی از دلایل مشروعیت بیع منافع در فقه مطرح شد.در ادامه استاد تأکید کردند که ساختار بورس از نظر فقهی قابل قبول است. معاملات بورس، اعم از خرید و فروش اعیان و منافع، از نظر شرعی اشکالی ندارد. البته باید به جزئیات برخی از معاملات در بورس توجه بیشتری شود، اما به طور کلی، بورس به عنوان یک بازار تجاری مشروعیت دارد و در چارچوب معاملات فقهی قرار می‌گیرد.استاد همچنین به اهمیت برنامه‌ریزی و دقت در اعمال و رفتارهای تجاری اشاره کردند و تأکید کردند که تجارت نباید انسان را از ذکر خدا و توجه به مسائل معنوی دور کند. تجارت و بورس در چارچوب شریعت می‌تواند به رشد اقتصادی و معنوی افراد کمک کند، به شرطی که با نیت خالص و به دور از خودپسندی و غرور انجام شود.در ادامه بحث‌، موضوع مهم "مشروعیت بیع منافع" به عنوان یکی از مبانی اصلی فقهی برای تایید معاملات بورسی مورد توجه قرار گرفت و استاد به بررسی دلایل فقهی و اصولی آن پرداختند. ایشان تأکید کردند که بورس به عنوان یک نهاد مالی که شامل مبادلات اعیان و منافع است، از نظر شریعت قابل قبول بوده و تحت عنوان تجارت قرار می‌گیرد. البته، برخی جزئیات و معاملات خاص در بورس نیازمند بررسی‌های بیشتری است تا اطمینان حاصل شود که تمامی آنها با مبانی فقهی همخوانی دارند.در انتها، استاد به اهمیت ادامه مباحث در جلسات آینده پرداختند و وعده دادند که بحث ادله مشروعیت بورس با استناد به کتاب، سنت، اجماع و عقل در جلسات بعدی مورد بررسی دقیق‌تری قرار خواهد گرفت.

فقه مسائل بورسی 9

استاد عباسی در این جلسه به بررسی مسائل مستحدثه بورس و جایگاه آن در ساختار معاملات پرداختند. شروع درس با نقل حدیثی از امام صادق (علیه‌السلام) درباره نشانه‌های اهل بهشت آغاز شد. امام (علیه السلام) در این حدیث چهار نشانه را بیان کردند: خوش‌رویی، زبان فصیح، قلب رحیم و دست سخاوتمند. این ویژگی‌ها به عنوان الگوهایی برای رفتار اجتماعی و اخلاقی معرفی شدند و استاد تأکید کردند که این نشانه‌ها در زندگی فردی و اجتماعی ما باید تجلی یابند.در ادامه، استاد به خلاصه‌ای از مباحث گذشته پرداختند و بورس را به عنوان یک بازار برای خرید و فروش سهام و کالاهای مختلف تعریف کردند. ایشان بورس را جزئی از تجارت و مکاسب دانستند و تاریخچه آن را به تعاملات بشر از زمان حضرت آدم (علیه‌السلام) نسبت دادند. استاد توضیح دادند که بشر از همان ابتدا به دلیل نیازها و تعاملات خود، به داد و ستد روی آورد و این امر منجر به پیدایش انواع مختلف معاملات شد.استاد عباسی به مراحل مختلف تاریخچه معاملات اشاره کردند:<ol><li style="text-align:justify;">مرحله اول مبادله کالا به کالا بود، جایی که افراد نیازهای خود را با مبادله اجناس برطرف می‌کردند.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">مرحله دوم: حواله‌های منقش</li><li style="text-align:justify;">مرحله سوم: ضرب سکه طلا و نقره</li><li style="text-align:justify;">مرحله چهارم: حواله جات ما فی الذمه</li></ol>در ادامه، استاد به تقسیم‌بندی ابواب فقه بر مبنای نظرات مرحوم میرزای نائینی پرداختند. مرحوم نائینی می‌فرمایند: قدماء فقه را به سه بخش عبادات، معاملات و احکام تقسیم کردند.&nbsp;سپس به توضیح دسته‌بندی معاملات بر اساس میرزای نائینی پرداختند که شامل عقود اذنی و عهدی می‌شود. در مورد بورس، استاد تأکید کردند که بسیاری از معاملات در بورس مبتنی بر وکالت هستند و به عقود اذنی ارتباط دارند. ایشان همچنین به تقسیم عقود عهدی به دو دسته تعلیقی و تنجیزی اشاره کردند و تأکید کردند که شناخت این تقسیمات در تحلیل وضعیت معاملات بورس اهمیت دارد.استاد سپس به تاریخچه توسعه معاملات اشاره کردند و توضیح دادند که با گذر زمان، نیاز بشر به معاملات پیچیده‌تر و سریع‌تر افزایش یافته است. این امر باعث شد که معاملات از مبادلات عینی به حواله‌های کاغذی و سپس به بورس تبدیل شود.در نهایت، استاد به تعریف بیع در مکاسب اشاره کردند و بیان کردند که بیع به معنای مبادله مال با مال است. ایشان تأکید کردند که معوض باید به عین اختصاص یابد و بیان کردند که در بورس نیز این مبادلات تحت همین اصول فقهی قرار می‌گیرند.&nbsp;این جلسه در مجموع به تحلیل عمیق بورس از منظر فقهی پرداخته و جایگاه آن را در تاریخ معاملات و نظام فقهی روشن ساخته است.

فقه مسائل بورسی 8

در این جلسه، استاد عباسی خراسانی به بررسی مسائل فقهی مرتبط با بورس و پیشینه آن پرداخته&nbsp;و با بیان احادیث اخلاقی، به اهمیت تأدیب و تربیت در تعاملات اجتماعی اشاره دارند. ایشان حدیثی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کنند که در آن به تأدیب از سوی پدر بزرگوارشان، امام باقر (علیه‌السلام) اشاره شده و به سه نکته مهم در زندگی اشاره می‌شود. نخست، پرهیز از همنشینی با افراد بد؛ بدین معنا که انسان باید در انتخاب دوستان و همنشینان خود دقت کند زیرا همنشینی با افراد بد می‌تواند عواقب منفی بر روی انسان داشته باشد. دوم، مراقبت از زبان و پرهیز از زیاده‌گویی؛ زیرا عدم کنترل زبان می‌تواند به پشیمانی و عواقب ناگوار منجر شود. سوم، پرهیز از ورود به مکان‌ها و مواردی که باعث اتهام می‌شود، زیرا انسان باید از مواضع تهمت دوری کند.پس از ذکر این نکات اخلاقی، استاد به بررسی مباحث فقهی مستحدثه می‌پردازند و بر اهمیت زمان‌شناسی و مکان‌شناسی فقیه تأکید می‌کنند. ایشان بیان می‌کنند که فقیه باید از شرایط زمان و مکان آگاه باشد و درک صحیحی از موضوعات مبتلا به داشته باشد تا بتواند احکام مناسب را استخراج کند. همچنین، فقیه باید توانایی استنباط صحیح مسائل مستحدثه از منابع دینی را داشته باشد و به تأثیرات زمان و مکان در استخراج احکام توجه نماید.سپس استاد به تاریخچه پیدایش بورس و معنای آن اشاره می‌کنند. واژه بورس از قرن پانزدهم میلادی به کار رفته و در ابتدا به مکان‌هایی اطلاق می‌شد که بازرگانان کالاهای خود را حراج می‌کردند. همچنین، تاریخچه بورس جهانی و بورس در ایران بررسی می‌شود. بورس ایران در بهمن سال 1346 تأسیس شد و با گذشت زمان، این بازار به شکل فعلی و گسترده‌ای درآمده است.به‌علاوه، استاد به تفکیک ادوار بورس در ایران می‌پردازند. این ادوار شامل دوره قبل از انقلاب (1346 تا 1357) و دو دوره بعد از انقلاب (1358 تا 1367 و 1368 تا 1383) است. با تحلیل تغییرات و تحولات بورس در هر یک از این دوره‌ها، استاد به این نکته اشاره می‌کنند که بورس در حال حاضر به عنوان یک بازار توسعه‌یافته برای تجارت تلقی می‌شود و از نظر فقهی، می‌تواند به عنوان عنوانی از مکاسب و متاجر شناخته شود.در پایان، استاد به تطبیق بورس با عناوین فقهی اشاره کرده و می‌فرمایند که بورس یک نوع تجارت به شمار می‌آید و از منظر فقهی، باید به مبادلات انجام‌شده در آن توجه شود. لذا، تأکید بر رعایت شرایط شرعی در این معاملات و تأکید بر «تجارت عن تراض» به عنوان یکی از اصول اصلی تجارت در اسلام مطرح می‌شود. در مجموع، این جلسه به بررسی جوانب مختلف بورس و فقه مرتبط با آن پرداخته و بر اهمیت شناخت و فهم این مسائل تأکید دارد.

فقه مسائل بورسی 7

این جلسه با حدیثی آغاز می‌شود که در آن بر لزوم اعتدال در خواب و خوراک تاکید شده است. استاد به حدیثی از رسول الله (ص) اشاره می‌کنند که از مصادیق «أبغض إلی الله» سخن می‌گوید و بر اهمیت برنامه‌ریزی در خواب و خوراک تأکید می‌کنند. به‌علاوه، استاد به این نکته اشاره دارند که خواب و خوراک باید در زندگی انسان اعتدالی باشد و این دو بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند.در ادامه، خلاصه‌ای از مباحث گذشته در زمینه مسائل مستحدثه و بورس بیان می‌شود. استاد به روش‌شناسی در استنباط مسائل جدید اشاره کرده و بر غنای فقه اسلام، به‌ویژه فقه شیعه تأکید می‌کنند. ایشان به ضرورت شناخت راه‌های پویایی فقه جواهری اشاره می‌کنند و صاحب جواهر را به عنوان فقیهی سنت‌گرا و در عین حال متجدد توصیف می‌کنند.استاد همچنین به کارآمدی فقه در زمان‌ها و مسائل جدید می‌پردازند و کسانی را که فقه را ناکارآمد می‌دانند، ناتوان از درک عمیق فقه می‌دانند. سپس به روایتی از امیرالمؤمنین (ع) می‌پردازند که حضرت در آن خداوند را به خاطر بیان تمام مسائل مورد نیاز مردم شکر فرمودند. این روایت نشان‌دهنده غنای فقه و اسلام است. این روایت تأکیدی بر ضرورت تبیین احکام اولیه و مستحدثه می‌باشد.استاد عباسی به وجود کلیات علوم، از جمله طب، در قرآن اشاره کرده و بر این نکته تأکید می‌کنند که مسائل بورس نیز عناوین اصول مستحدثه‌ای در فقه دارند. به عقیده ایشان، باید درک کنیم که بورس به خودی خود از مسائل مستحدثه است و نمی‌توان آن را به محدودیت‌های قدیم محصور کرد.استاد به تشخیص عناوین اولیه و ثانویه در استنباط مسائل مستحدثه پرداخته و این نکته را مطرح می‌کنند که احکام ثابت و موضوعات متغیرند. عناوین ثانویه، می‌توانند به فقیه در شناخت و استنباط احکام کمک کنند و استاد نمونه‌هایی از این عناوین از جمله اضطرار و عسر و حرج را بررسی می‌کنند. در این راستا، فقیه باید بتواند در شرایط خاص، از عناوین ثانویه بهره‌برداری کند و احکام را بر اساس شرایط متغیر استنباط نماید.در نهایت، استاد به واژه‌شناسی «بورس» و تاریخچه آن می‌پردازند. واژه «بورس» ریشه فرانسوی و لاتین دارد و به کیف‌های چرمی یا خورجین‌های چرمی اشاره می‌کند که به محل تجمع خرید و فروش مرتبط بوده است. استاد همچنین به تأکید بر اهمیت فهم تاریخچه واژه بورس در تحلیل و فهم مسائل مرتبط با بورس اشاره می‌کنند و بیان می‌کنند که این واژه به نوعی با جمع و جور کردن خرید و فروش ارتباط دارد.&nbsp;بدین ترتیب، درس استاد عباسی خراسانی به بررسی فقه مسائل بورس و تطبیق آن با اصول و قواعد فقهی، همچنین توجه به تغییرات و تحولات زمانه در فهم و استنباط احکام می‌پردازد.

فقه مسائل بورسی 6

در درس امروز استاد عباسی خراسانی، مسائل مستحدثه به ویژه در مورد بورس و ارتباط آن با خطابات شرعی و قضایای حقیقیه و خارجی مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا با حدیثی از حضرت موسی علیه‌السلام آغاز شد که در آن خداوند فرمودند: مبغوض‌ترین مخلوق کسی است که به قضا و قدر الهی شک کند. این حدیث بر اهمیت اعتقاد به قضا و قدر و کاهش اعتراضات نسبت به خداوند تأکید دارد و همچنین به لزوم عمل بر طبق استخاره اشاره می‌کند.&nbsp;در ادامه، بحث درباره جایگاه مسائل مستحدثه و لزوم زمان‌شناسی و مکان‌شناسی فقیه مورد توجه قرار گرفت. فقیه باید بتواند نسبت میان موضوعات جدید و احکام دینی را شناسایی کند و به استخراج و استنباط مسائل مستحدثه بپردازد. یکی از مسائل کلیدی در این زمینه، تقسیم‌بندی قضایا به لحاظ وجود خارجی یا ذهنی بود. قضایای دینی باید به نحوی باشند که موضوع آنها وجود خارجی داشته باشد.استاد همچنین به قضایای فقهی اشاره کرد و پرسش کرد که آیا این قضایا به نحو خارجی هستند یا حقیقی. در این راستا، مبنای درس بر این است که قضایای فقهی را به‌عنوان حقیقیه در نظر بگیریم، زیرا این باعث می‌شود که در استنباط مسائل مستحدثه آزادی عمل بیشتری داشته باشیم.&nbsp;در بحث نمونه‌ها، استاد به اطلاق «المؤمنون عند شروطهم» و «أوفوا بالعقود» اشاره کرد و بررسی کرد که آیا این خطابات مربوط به عقود موجود در عصر معصومین است یا نه. بر اساس نظر استاد، این خطابات اعم از شرایط موجود و غیر موجود هستند.&nbsp;ایشان در ادامه به اقسام مسائل مستحدثه پرداختند و بیان کردند که این مسائل می‌توانند دارای موضوعات جدید یا اوصاف و قیود جدید باشند و مثال‌هایی از معاملات بورس و انواع مختلف عقود و تأثیرات آنها در زمان‌های مختلف بیان شد.استاد همچنین به این نکته پرداختند که اختلاف مبنای قضایای حقیقیه یا خارجیه در استنباط فقیه چه تأثیری دارد و اینکه تمسک به اطلاقات در معاملات جدید چگونه قابل استفاده است. بر اساس مبنای قضایای حقیقه، تمسک به عمومات می‌تواند در استنباط مسائل مستحدثه مورد استفاده قرار گیرد.&nbsp;در نهایت، استاد به تأثیر عناوین فقهی بر معاملات جدید پرداختند و دو مبنای تمثیلی و تخصیصی را بررسی کردند و نتیجه‌گیری کردند که عناوین فقهی باید به عنوان تمثیلی در نظر گرفته شوند تا بتواند به طور گسترده‌تری در زمان‌های مختلف و در مسائل جدید مورد استفاده قرار گیرد.

فقه مسائل بورسی 5

استاد عباسی خراسانی در این جلسه به بررسی سیره امام رضا (علیه‌السلام) در برنامه‌ریزی و اهمیت آن در زندگی روزمره پرداختند. ایشان با نقل حدیثی از امام رضا (ع) که نشان‌دهنده برنامه‌ریزی دقیق آن حضرت است، بر لزوم نوشتن بسم‌الله در آغاز هر برنامه تأکید کردند. همچنین، نگارش عبارت «إن‌شاءالله» در پایان برنامه‌ها به معنای واگذاری کارها به مشیت الهی و دعوت به تقوای عملی مورد توجه حضرت رضا (علیه السلام) می‌باشد.&nbsp;استاد به سیره علمای بزرگ مانند صاحب جواهر و علامه طباطبایی اشاره کردند که این بزرگان نیز به برنامه‌ریزی دقیق اهمیت می‌دادند و بر این نکته تأکید کردند که نظم و تقوا دو عامل موفقیت هستند.&nbsp;در ادامه، به مسائل مستحدثه و تغییرات زمان و مکان در فقه پرداخته شد. استاد بیان کردند که تغییر و تحول زمان موجب بروز مسائل جدید می‌شود و باید احکام شرعی را با توجه به این تغییرات استخراج کنیم. ایشان بر اهمیت شناخت زمان و مکان برای فقیه تأکید کردند و توضیح دادند که حکم الهی واحد است، اما موضوعات متعددی وجود دارد که باید به آنها توجه شود.&nbsp;در بحث اجتهاد، استاد به تفاوت‌های موجود بین روش‌های اجتهادی امامیه و عامه اشاره کردند و خاطرنشان ساختند که اجتهاد در امامیه بر مبنای دلایل و ادله قطعی است. همچنین، بر نقش زمان و مکان در اجتهاد تأکید کرده و مثال‌هایی از تغییرات مالیت و شرایط خرید و فروش آب و یخ ارائه کردند تا تغییر موضوعات و احکام را تبیین کنند.ایشان در ادامه به بررسی اقسام تغییر در موضوعات و چگونگی تأثیر آن بر احکام شرعی پرداختند. تغییرات می‌تواند شامل تغییر ماهیت، تغییر مکان، تغییر حالت یا تغییر اعتبار باشد. این موارد همگی تأثیراتی بر حکم شرعی دارند و فقیه باید نسبت به آنها آگاهی داشته باشد.در پایان، استاد به توجه ائمه معصومین (ع) به تغییرات زمان و مکان اشاره کردند و روایاتی را نقل کردند که نشان‌دهنده این توجه است. به‌طور کلی، درس امروز بر اهمیت برنامه‌ریزی، شناخت زمان و مکان و تأثیر آن بر مسائل فقهی تأکید داشت.

فقه مسائل بورسی 4

جلسه با یک حدیث اخلاقی از امام سجاد علیه‌السلام آغاز می‌شود که ابوحمزه ثمالی از ایشان نقل کرده است. حضرت به چند نکته اساسی در رفتار و اخلاق فردی اشاره می‌کنند: انسان تا زمانی که از درون خود واعظی داشته باشد، در خیر و صلاح باقی خواهد ماند. همت بر محاسبه نفس و خودنگری، فرد را از لغزش‌ها حفظ می‌کند. داشتن خوف (ترس از خدا) و حزن (اندوه) به عنوان لایه‌های ظاهری و باطنی، باعث نجات انسان در آخرت خواهد شد. حضرت می‌فرمایند که فرزند آدم، تو به سراغ مرگ می‌روی و در قیامت به محضر خداوند متعال می‌ایستی و باید برای پاسخگویی آماده باشی. به برکت امام سجاد علیه‌السلام، باید از این آموزه‌ها استفاده کرده و برای مسئولیت‌ها و سؤالات خود در قیامت آماده شویم.در جلسه گذشته به این نتیجه رسیدیم که مسائل مستحدثه، مسائل نوپایی هستند که یا موضوع آن‌ها در زمان صدور آیات و روایات مشخص نشده یا اگر مشخص بوده، اکنون تغییر کرده است. یکی از این مسائل مستحدثه، بورس و اوراق بهادار است که حوزه‌های علمیه باید به آن پاسخ دهند.در بحث اجتهاد، استاد به بررسی روش‌های اجتهادی از منظر شیعه و اهل سنت پرداخته و چگونگی استنباط مسائل مستحدثه را مورد بحث قرار دادند و فقه شیعه را فقهی پویا و پیشرفته دانستند. در این زمینه دو روش اجتهادی را بررسی کردند: روش امامیه و روش اهل عامه.استاد در مقایسه روش اجتهادی امامیه و اهل سنت، اصول استنباط فقه امامیه را که غیر از آیات و اجماع شامل عقل و منابع اربعه است، معرفی کردند. استاد توضیح دادند که یکی از تفاوت‌های اساسی، گستردگی سنت است؛ فقه امامیه دارای سنتی بیش از 250 سال است که به شکل قابل توجهی بر استنباط احکام تأثیرگذار است. در حالی که اهل سنت بیشتر به سنت نبوی محدود می‌شوند.همچنین، تفاوت دیگر این است که اهل سنت دلایل ظنی را معتبر می‌دانند، در حالی که فقه شیعه به دنبال احکام شرعی به صورت قطعی است. ما معتقدیم که هیچ واقعه‌ای خالی از حکم شرعی نیست و هنر فقیه است که این احکام را از منابع استنباط کند.مبنای اجتهاد در امامیه تخطئه است؛ یعنی فقیه ممکن است به واقع برسد یا نرسد، ولی در هر حال اجر دارد. در حالی که اهل سنت این روش را ندارند و مجتهد را قانون‌گذار می‌دانند. ما در اجتهاد خود تلاش فقیه برای رسیدن به احکام را مد نظر داریم.روش‌های اجتهادی اهل سنت متفاوت است. آنان قیاس و استحسان را به عنوان دلایل معتبر می‌شناسند، در حالی که ما این‌ها را قبول نداریم. فتوای مجتهد در اهل سنت به منزله حکم خداوند تلقی می‌شود، اما ما مجتهد را کاشف حکم خداوند می‌دانیم.در بحث نقش زمان و مکان در احکام، اهل سنت بر این باورند که فتوای هر فقیه در هر زمان و مکانی حکم خداوند است، در حالی که ما این را نمی‌پذیریم. زمان و مکان باید در اجتهاد تأثیرگذار باشد، اما نباید باعث تغییر احکام الهی شود. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس». بنابراین، فقیه باید زمان‌شناس و مکان‌شناس باشد و بتواند موضوعات جدید را شناسایی کند.در نهایت، استاد تأکید کردند که تغییر موضوعات نباید منجر به تغییر احکام شود و مجتهد باید در مقام استنباط و اجتهاد زحمت بکشد تا به واقع برسد. امیدواریم که خداوند ما را در این مسیر یاری کند و از خطاهای ما بگذرد.

فقه مسائل بورسی 3

استاد امین اسد پور از اساتید سطح عالی حوزه علمیه قم بوده و به تدریس دروس فقه و اصول و همچنین دروس فلسفه اشتغال داشته و هر ساله طلاب به بهره گیری از دروس ایشان مشغول هستند.استاد اسد پور در کنار تدریس در مسائل مذکور به تدریس هرمنوتیک، انسان شناسی و اموری از این قبیل در مرکز تخصصی اسراء پرداخته اند.اکنون استاد اسد پور عضو شورای علمی طرح شهید صدر در بنیاد شیخ انصاری بوده و به داوری طرح های پژوهشی ارائه شده به این بنیاد می پردازند.از دیگر خصوصیات ایشان، تمایل فکری و بررسی تحلیلی آراء امام خمینی توسط ایشان می باشد.

استاد علیرضا اعرافی متولد سال 1338، از اساتید مطرح و از سال 1395 مدیر حوزه‌های علمیه می باشند. ایشان در سال 1398 با حکم رهبر معظم انقلاب، به عضویت شورای نگهبان در آمدند.استاد اعرافی علاوه بر مشاغل اجرائی، به تدریس خارج دروس حوزوی نیز اشتغال داشته و دروس فقه، اصول، تفسیر، فلسفه فقه و…. ایشان از دروس پر رونق حوزه علیمه قم می باشد.در رابطه با فقه معاصر نیز، ایشان در چند سال اخیر به بررسی مباحث فقه اجتماعی پرداخته اند. صوت و تقریر جلسات این درس، به علاوه ارائه کلیات مطالب ارائه شده در هر جلسه با هدف آشنائی بیشتر با محتوای هر درس، به تفکیک جلسات در همین صفحه ارائه شده است.

استاد مهدی شب زنده دار، از اساتید مطرح حوزه علمیه قم، به تدریس دروس خارج فقه و اصول اشتغال دارند.ایشان در فروردین ماه سال 1392 با حکم رهبر معظم انقلاب &nbsp;به عضویت در شورای نگهبان در آمدند، در ادامه این حکم در سال 1401 توسط ایشان تمدید گردید.از اساتید مطرح ایشان باید به میرزا جواد تبریزی، مرتضی حائری یزدی و حسین وحید خراسانی اشاره کرد.پس از تدوین کتب “الفائق فی الأصول” و “الخشص الإعتباری” توسط دفتر فقه معاصر حوزه های علمیه، استاد شب زنده دار علاوه بر تدریس عناوین مد نظر در دروس خارج خود، به تدریس خارج این دو کتاب نیز پرداختند؛ تمامی صوت جلسات و تقریرات این درس در همین صفحه بارگزاری شده است.&nbsp;&nbsp;

بسم الله الرحمن الرحيم<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مشخصات فردی: علی عندلیبی در سال 1334 (68 سال) متولد در شهر فامنین از استان همدان&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تحصیلات حوزوی:&nbsp;در سال 1349 وارد حوزه علمیه قم شده و دوره سطح را در مدت پنج سال با استفاده از محضر اساتید معظم حضرات آقایان طالقانی، باکوئی، دوزدوزانی، علوی‌گرگانی، شهید حقانی، اعتمادی، ستوده، حرم‌پناهی، محمدی‌گیلانی، راستی‌کاشانی، طاهری‌خرم‌آبادی و... به پایان رسانده و از سال 1354 به مدت 17 سال از درس خارج فقه و اصول اساتید معزز حضرات آیات &nbsp;شیخ کاظم تبریزی، شیخ جواد تبریزی، شیخ مرتضی حائری، وحید خراسانی و مؤمن استفاده کرده و در سال 1372 همراه با اخذ مدرک سطح4 موفق به دریافت گواهی اجتهاد از طرف حضرات آیات جناب آقایان مؤمن و طاهری‌خرم‌آبادی شده است. ایشان در رشته فلسفه از محضر اساتید گرانمایه جناب آقایان محمدی‌گیلانی و جوادی‌آملی کتاب‌های شرح منظومه، اسفار و شفاء را آموزش دیده است.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;">تدریس و پژوهش:</li></ul>تدریس سطح تا سال 1376 و پس از آن تدریس خارج فقه و اصول در موسسه بقیه الله (عج) و سایر مراکز فقهی و به صورت آزاد و عضو هیئت علمی جامعة المصطفی (ص). موضوعات تدریس و تحقیق&nbsp;فقهی ایشان عبارتند از:<ul><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">فقه بورس و&nbsp;بازار سرمایه</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">فقه&nbsp;شرکت‌های سهامی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">مکاسب، بیع و ربا</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">شخص حقوقی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">جامعه‌شناسی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">تغییر جنسیت</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">ارث&nbsp;زوجه از عقار</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">ولایت فقیه</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">احکام مفقودالاثر</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">غنا و موسیقی</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">خمس</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">زکات</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">صلات</li><li style="direction:rtl;margin-right:80px;text-align:justify;">صوم و مسائل مستحدثه آن</li></ul>همکاری با دفتر همکاری حوزه و دانشگاه حدود 10 سال.همکاری با مدارج علمی مدیریت حوزه علمیه قم از سال 1372 به عنوان داور، راهنما، مشاور و عضویت در کمیته تخصصی فقه و اصول. و&nbsp;استاد راهنما و مشاور ده‌ها پایان‌نامه در موضوعات معاصر حوزه اقتصادی و مالی&nbsp;همکاری با مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام در تدوین کتب و مقالات برای مجمع فقه جده.&nbsp;تدوین کتاب رسمی اصول فقه شیعه برای ارسال به آن مجمع.عضویت در مجمع مشورتی فقهی شورای نگهبان.ممتحن اجتهاد نامزدهای عضویت در مجلس خبرگان رهبریعضو&nbsp;گروه اقتصادی موسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی.تأسیس گروه فقهی با همکاری عده‌ای از اساتید برای تدوین کتاب جامع فقهی مشتمل بر آراء فقهاء و ادلّه آنها از متقدمین تا دوران معاصر.عضو کرسی علمی فقه و اصول هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی و نقد و مناظره.همکاری با گروه‌های علمی فقه‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.عضو&nbsp;شورای علمی دفتر فقه معاصر حوزه‌های علمیه از سال 1395.عضو هيات امناء موسسه عالی فقه و علوم اسلامی.&nbsp;<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">تألیفات و آثار علمی: از ایشان آثار علمی متعددی به‌جای ماننده که برخی نیز چاپ شده از جمله:</li></ul>اصول: کتاب قواعد اصول الفقه علی مذهب الإمامیّة.فقه: کتاب الخمس حدود 10 جلد، فقه البورصة والأوراق المالية 4 جلد، کتاب الإعتکاف، رسالة فی تنجیس المتنجس، رسالة فی التحکیم فی القضاء، رسالة بطاقة الإئتمان، رسالة فی بیع الدین، رسالة فی عفو المجنی‌علیه، رسالة فی الصلاة خلف المقام حیث ما کان، رسالة فی غسل الإحرام.رجال: کتاب ابراهیم بن هاشم مشتمل بر قواعد عامه و توثیقات عامه رجالی.تاریخ: کتاب فاطمة بعد أبیها سلام‌الله علیهما وآلهما. &nbsp;جامعه‌شناسی: مقومات جامعه، قانونمندی جامعه، قوانین حاکم بر جامعه، جبر اجتماعی، تغییرات اجتماعی، تفکرات اجتماعی مسلمانان، تفکرات اجتماعی دوران باستان.&nbsp;همکاری در تالیف کتاب الفائق فی الاصولهمکاری در تالیف کتاب الشخص الاعتباری (ماهیت و احکام شخص حقوقی)&nbsp;

استاد محمد محمدی قائنی، از اساتید مطرح درس خارج حوزه علمیه قم بوده، و علاوه بر تدریس دروس مرسوم فقهی و اصولی سنتی با عناونی همچون "کتاب الدیات" و &nbsp;"کتاب القصاص" در فقه، و “نواهی” و “مفاهیم” در اصول، به تدریس درس خارج فقه معاصر نیز پرداخته اند.&nbsp;درس خارج فقه پزشکی استاد قائینی به یکی از دروس مهم فقه معاصر تبدیل شده است.&nbsp;از اساتید ایشام به مرحوم آیت الله خوئی و آیت الله تبریزی اشاره کرد.علاوه بر تدریس، استاد به تألیف کتاب نیز اشتغال داشته و کتبی متعدد از ایشان به انتشار رسیده است، یکی از این کتاب ها کتاب “المبسوط فی فقه المسائل المعاصر” است، که به بررسی فقهی چندی از مسائل معاصر پرداخته است.