• نظریه ششم پیرامون حسن و قبح نظریه لذت و الم است که بر اساس این نظریه، حسن و قبح را تابعی از لذت و ألم یا ملائمت و منافرت با عقل و قوه عاقله به شمار می‌آوریم. این نظریه را به جمع زیادی از متفکرین و اصولیین از جمله مرحوم آخوند نسبت داده‌اند و دیگرانی هم این نظریه را مطرح کرده‌اند و در کلام مرحوم شهید صدر در بحوث یا تقریر خود ایشان این نظریه آمده است و مورد مناقشه هم قرار گرفته است.
• لذت عبارت است از رسیدن نفس به چیزی که با او ملائمت و تناسب دارد و سازگار است و خیر و کمال برای اوست.
• لذت به تنوع مراتب نفس، تنوع و تعدد و مرتبه دارد، حس و خیال و وهم و عقل و امثال اینها داریم، هر قوه‌ای لذت متناسب با خود دارد، لذت حسی داریم تا لذات عقلی و معرفتی که سطح عالی مسئله است.
• ممکن است لذت‌های جسمی و سطحی جذاب‌تر باشد ولی عمق و درجه آن لذات بالاتر، بیشتر است به دلیل اینکه در سلسله مراتب وجود عقل و آنچه متناسب با عقل است بالاتر است و لذا آن قوه راقی‌تر است و لذت‌های آن به خاطر عمق و شدت دوام و امثال اینها بالاتر است.
• در بررسی‌های دقیق این نظریات و امثال اینها به عنوان قواعد روشی گفتیم سه تا قاعده منهجی وجود دارد: 1. اینکه آیا همه آنچه را که ما در وجدانمان از حسن و قبح می‌فهمیم با این مقیاس تفسیر می‌شود یا خیر؟ اگر با این نظریه تفسیر نمی‌شود معلوم می‌شود این نظریه جامع نیست و درست نیست. 2. اینکه چیزهایی را می‌گیرد که فراتر از آن دایره‌ای است که در آن حسن و قبح است و این هم معلوم می‌شود که این نظریه اشکال دارد و 3. گاهی هم هست که این تفسیر و نظریه از لحاظ تطبیقی با آن که ما در حسن و قبح احساس می‌کنیم و وجدانمان آن را لمس می‌کند از نظر مصداقی انطباق دارد، دایره‌های آن بر هم منطبق است ولی درعین‌حال می‌بینیم که در عمق عین آن نیست، تلازم است یا علیت است یا معلولیت است آن هم با یک تبادر عمیق و دقت زیاد ممکن است ما را برساند به اینکه این نظریه درست نیست. پس صحت وعدم صحت نظریاتی که یک امر وجدانی را می‌خواهد تفسیر بکند با سه شاقول سنجیده می‌شود. 

در بیست و یکمین جلسه از مباحث درس خارج فقه روابط اجتماعی، استاد معظم آیت الله اعرافی به بیان نظریه ششم و سپس به بیان قواعد روشی در بررسی نظریات می‌پردازند که لازم است جهت بهره‌مندی از تفصیل مطالب مذکور صوت جلسه این درس را استماع فرمایید.