استاد در این جلسه بیان داشته اند که تا اینجا اصل قراردادآتی به واسطه بیع کالی به کالی تصحیح شد. از این پس تا پایان بحث از قرار داد آتی، به بررسی مسائلی دیگر در رابطه با قرار داد آتی پرداخته خواهد شد.
بررسی مسائل دیگر که در قراردادآتی وجود دارد:
- شرط وجه تضمین بلااشکال است و مصداق اکل مال به باطل نمیشود
- اشتراط وکالت اتاق پایاپای یا کارگزار در ضمن عقد ایرادی ندارد
- نقل و انتقال در وسط و قبل از زمان تسویه
در ظاهر معاملاتی که در وسط انجام میشوند، اشکالی ندارند لکن دارای ابهاماتی هستند: ابهام اوّل و دوم وارد نیست و جواب داده میشوند.
بررسی ابهام سوم
ابهام: در معاملات وسط قبل از اینکه مبیع را قبض کند، آنرا میفروشد، آیا بیع مالم یقبض صحیح است یا خیر؟
جواب اوّل: بیع مالم یقبض دو صورت دارد:
- بیع مالم یقبض بعد از حلول اجل: مصداقش در بحث ما در زمان تسویه نهایی میباشد، که بحث آن خواهد آمد
- بیع مالم یقبض قبل حلول اجل: مورد بحث ما میباشد که قبل از اینکه موعد مقرر برای تحویل کالا فرا برسد، کالایی را که هنوز قبض نکرده است، بفروشد. فقهاء نوعا قائل به بطلان چنین بیعی شدهاند.
ادله بطلان:
- دلیل عقلی: شرط بیع این است که تحویل مبیع تحت قدرت بایع باشد در حالی که در ما نحن فیه هنوز بایع مبیع را قبض نکرده است
اشکال: شرط قدرت تحویل در زمان عقد نیاز نیست بلکه در زمان خود تحویل باید قادر بر تحویل باشد
- اجماع: عمده دلیل فقهاء میباشد
اشکال: اوّلا در این مساله احراز اجماع نمیشود و ثانیا اجماع در این مساله، محتمل المدرکیة است
- بنابراین ادله بطلان بیع مالم یقبض مخدوش است.
جواب دوم: روایت
- از حیث سندی: دو سند دارد: سند از شیخ طوسی و سند از شیخ صدوق. روایت طبق سند شیخ، صحیحه است اما طبق سند صدوق علی بعض المبانی بدون اشکال است.
- از حیث دلالی: یکی از اقسام چهارگانه بیع، بیع تولیه است. بیع تولیه یعنی بیعی که در آن سود نیست و کأن مشتری را متولی کار قرار میدهد و خودش کنار میرود. پس اگر تولیه در روایت به همین معنا باشد -هر چند که فی النفس شیء که در روایت نیز به همین معنا باشد- معنای روایت چنین میشود: هر نوع مبیعی را قبل قبض میتوان فروخت ولی اگر مبیع مکیل و موزون بود و قبل از قبض خواستید بفروشید نمیتوانید از بیع آن سود ببرید و باید با همان قیمت خرید آن را بفروشید ولی اگر مبیع مکیل و موزون نبود (مثل اینکه سکه خریداری نمودهاید) مطلقــا -چه به قیمت کمتر یا بیشتر یا مساوی- میتوانید آن مبیع را قبل از قبض بفروشید. پس اگر مبیع در قراردادآتی مکیل و موزون باشد، مرابحه در وسط -که هدف اصلی معاملهگرها در بورس است- مشکل پیدا میکند و در غیر این صورت، معاملات وسط در بورس، مشکلی نخواهد داشت.