بحث ما در فقه السیاسه به آیات و روایات و دلایل مطروحه در رابطه با ولایت و اقسام آن رسید.

ولایت تکوینی نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام:
پشتوانه این قسم از ولایت، شهادت نبی اکرم (ص) و امامان معصوم علیهم السلام بر اعمال شیعیان است.

مرحوم شیخ عباس در این رابطه می‌فرماید که، نبی اکرم ص و امامان معصوم علیهم السلام واسطه در تشریعات هستند.

انواع ولایت:
بعد از نبی و ولی، باید ببینیم کدام یک از اقسام ولایت جریان دارد. در همه جوامع، اصل سلطه اداره امور بر حسب قوانین و قدرت و ولایت وجود دارد. انواع ولایت عبارتند از:
ولایت پدر بر فرزندش
ولایت جد بر پدر
ولایت مالک(سید) بر مملوک(عبد)
ولایت وصی در ارث
ولایت امام عادل بر مسلمین (فقیه)
ولایت وکیل در مورد وکالت(نسبت به عملی که در آن توکیل شده و متعلق وکالت است)
ولایتی مأذون از مالک در تصرفات مورد نظر
ولایت شخص در صرف مجهول المالک
ولایت مالک زکات نسبت به عزل زکات از مال و تبدیل به قیمت(حق تصرف)
ولایت مادر از جهت حق حضانت 
ولایت متولی اوقات
ولایت ولی دم در قصاص
ولایت کسی که قرض داده و قرضش را نمی‌دهند 
ولایت مرتهن در بیع وثیقه رهن در زمان معین

به عبارت دیگر انواع ولایت به دوقسم زیر است:
ولایت اجباری: 
در این نوع از ولایت، شخص نمی‌تواند از تحت این نوع ولایت خارج شود. مثل ولایت پدر بر فرزندش که نه مولی علیه و نه مولی نمی‌توانند آن را نادیده بگیرند. همچنین ولایت فقیه نیز بر مسلمین از اینگونه ولایت است. این نوع از ولایت مثل نماز واجب است و باید انجام شود و تکلیف شرعی است و مصلحت فرد در هر صورت در نظر گرفته می‌شود.
ولایت اختیاری:
در این نوع از ولایت مثلاً وکیل نسبت به چیزی که از ناحیه موکل نسبت به آن مأمور شده است مورد توجه است. مثل معاملات جایز و…

بر اساس شرع مقدس اسلام، مصلحت فرد باید در هر صورت در نظر گرفته می‌شود.
علامه حلی در کتاب «نکاح» مطالبی در این مورد آورده است.