دفتر فقه معاصر

حوزه های علمیه

ایده-پردازی-در-تحول-مدرک-حوزوی

تحول_حوزه

دومین جلسه ایده پردازی، در تاریخ ۳ مهر ۱۴۰۴ با حضور دبیر محترم شورای عالی و جمعی از اساتید حوزه علمیه برگزار گردید. خلاصه فرمایش اساتید محترم در این جلسه ۲ ساعته، به ترتیب ارائه در جلسه به این شرح است:<ul><li style="text-align:justify;">استاد حبیب دیناروندزاده: بازگشت به اصالت‌های حوزه و اعتباربخشی به مدارک حوزوی از دغدغه‌های اصلی علما است. مدرک باید عزت‌مند، متناسب با مراحل تحصیل و نقش اجتماعی طلبه باشد، نه صرفاً قابل مقایسه با مدارک ابتدایی دانشگاهی.</li><li style="text-align:justify;">استاد عباس اشجع اصفهانی: نظام آموزشی حوزه در نظریه‌پردازی و پایان‌نامه‌نویسی ضعف‌هایی جدی دارد. نقدپذیری، توانمندسازی اساتید و آموزش روش تحقیق به طلاب باید جزو اولویت‌ها باشد تا مدارک حوزوی پشتوانه علمی واقعی پیدا کنند.</li><li style="text-align:justify;">استاد همتیان (معاون محترم آموزش استان قم): حوزه نیاز به دو نوع مدرک دارد؛ یکی برای استفاده داخلی حوزوی مثل اجازه روایت، دیگری برای نقش‌آفرینی بیرونی با عناوین قابل فهم عمومی. همچنین ساختار دفاع پایان‌نامه‌ها و ساماندهی اساتید روند مطلوب‌تری پیدا کرده است.</li><li style="text-align:justify;">استاد اثناعشری (مدیر دفتر فقه معاصر حوزه‌های علمیه): چطور وزارت بهداشت توانست مدرک مستقل خود را تعریف کند و خودش منحصرا به آن اعتبار داد و هیچ معادل سازی نکرد. لذا پزشک عمومی و متخصص معادل کارشناسی یا ارشد یا دکترا فنی مهندسی نیست؛ خودش مدرک معتبر شناخته شده است. &nbsp;همان‌طور که مدارک پزشکی مستقل از آموزش عالی تعریف شدند، حوزه نیز باید مدارک مستقل با ارزش‌گذاری درونی خود داشته باشد که در ساختار کشور هم با اصلاح قولنین رسمیت شناخته شود همان‌طور که اجتهاد به رسمیت شناخته شده است.</li><li style="text-align:justify;">استاد میر احمدی: استقلال حوزه باید در تعریف مدارک نیز نمود داشته باشد؛ حوزه باید خود عناوین و مدارکش را براساس رسالت و ساختار بومی تعریف و تثبیت کند، نه اینکه در تقابل با نظام دانشگاهی منفعل شود. نیاز امروز حوزه، اقدام عملی است نه صرف طرح ایده‌ها. ما سال‌ها پیش در این موضوع با جامعه مدرسین کار کردیم ولی هیچ پیشرفتی نداشت.</li><li style="text-align:justify;">استاد جلالی اصل: بنده بر قبول مدارک حوزه و ضرورت اعتبار و قابل فهم بودن آن‌ها برای ارتباط با نهادهای علمی داخلی و بین‌المللی تاکید دارم؛ همچنین باید بر ضعف ورودی‌ها و کیفیت طلاب و لزوم رفع این مشکلات توجه کافی شود.</li><li style="text-align:justify;">استاد سید رضا حسینی کیا: سؤال اصلی: مدرک حوزه چه تغییری برای طلبه و حوزه ایجاد کرده؟ مدرک باید جایگاه و تمایز واقعی ایجاد کند؛ همچنین حوزه نیازمند توجه به اساتید و طلاب است تا این مدرک ارزش واقعی پیدا کند.</li><li style="text-align:justify;">استاد سید حسن یوسفی: پیشنهاد من ایجاد دیپلم حوزوی در مقطع متوسطه برای کاهش ریزش طلاب است. رشته حوزوی در متوسطه دوم درست شود مثل رشته ریاضی با مدیریت حوزه، که موجب بهبود کیفیت ورودی‌ها و ایجاد مسیرهای هموارتر برای ادامه تحصیل در حوزه یا دانشگاه خواهد شد.</li><li style="text-align:justify;">استاد برته (قائم مقام معاونت بین‌الملل حوزه‌های علمیه): اعتبار مدرک حوزه مهم‌ترین مسئله است؛ نام و عنوان مدرک کافی نیست، باید مورد پذیرش واقعی مخاطبان و مراکز علمی قرار گیرد تا معتبر باشد؛ تجربه معادل‌سازی در دانشگاه‌های معتبر خارجی خوب نبوده و مدارک ما را متوجه نمی‌شوند و واحدهای درسی ما را متوجه نمی‌شوند که مثلا چرا یک نفر چندین بار درسی با نام فقه ۱ می‌گذراند؟!</li><li style="text-align:justify;">استاد استقامت: حوزه مانند وزارت علوم مستقل مدرک صادر کند و مسئولان حوزه در شورای انقلاب فرهنگی عضو باشند. حوزه آثار بزرگی داشته مثل سید حسن نصرالله و شیخ نمر و با روایت امام صادق(ع)، جایگاه دانشمندان شیعه را بالاتر از سپاهیان است. علامه حلی با مناظره بدون جنگ، پیروان اهل تسنن را متقاعد کرد.</li><li style="text-align:justify;">استاد منصوریان: به نظر من با سابقه ۴۱ سال حوزه و ۳۰ سال دانشگاه، مشکلات حوزه علمیه قم، معیشت ضعیف طلاب، افت جمعیت و انگیزه، کاهش پژوهش، نبود جلسات و تعامل بین اساتید، کمبود اعتبار مدرک حوزه، و کم‌توجهی به حمایت مالی اساتید بازنشسته است. من هم مدرک سطح ۴ حوزه و هم دکترای دانشگاه دارم ولی مدرک حوزه تا حالا فایده‌ای نداشته است!!</li><li style="text-align:justify;">استاد روح الله نوری: ساختار صدور مدارک حوزه باید به سمت انسان‌محوری و نقش‌آفرینی اساتید برود نه صرفاً ساختارهای اداری که امروز هست. اعتقاد دارم که برای احیای اعتبار مدارک، باید اساتید محوریت داشته باشند و نقش دیپلماسی مدارک نیز تقویت شود.</li><li style="text-align:justify;">استاد سلمان رئوفی: مشکل اصلی حوزه اعتبار نداشتن مدارک است و راه‌حل، دخیل کردن مستقیم اساتید برجسته در تایید پایان‌نامه‌ها و مدارک، و همچنین تفکیک و معادل‌سازی مدارک حوزه با مدارک دانشگاهی برون‌حوزه‌ای است. به رانت و پارتی‌بازی در حوزه نیز انتقاد جدی دارم.</li><li style="text-align:justify;">استاد بحرینی: مسئله مدرک، بخشی از مشکلات بزرگ‌تر حوزه است که شامل کاهش انگیزه، کاربردی نبودن کارها و فقدان مرجعیت حوزه می‌شود. مثال تاریخی تحریم تنباکو به اهمیت مرجعیت و نفوذ حوزه اشاره دارد و تا حوزه مرجعیت نداشته باشد، اعتبار مدرک و جایگاه حوزه دچار مشکل خواهد بود.</li><li style="text-align:justify;">استاد مقیمی (معاون محترم آموزش حوزه‌های علمیه): شما مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی را بخوانید ملاحظه می‌کنید که مدارکی که حوزه صادر می‌کند مدرک معادل نیست، بلکه خودش معتبر است و مدرک تعریف شده است.</li></ul>شورای عالی حوزه‌های علمیه مرجع قانونی صدور مدارک حوزه است و این مدارک دارای اعتبار رسمی می‌باشند. مشکلاتی در پذیرش مدرک حوزه در دانشگاه‌ها وجود دارد ولی از نظر قانونی همه چیز درست است.حوزه به لحاظ پژوهشی فعال است و برنامه‌های جذب و ارتقاء طلاب در حال انجام است و حوزه از نظر مدارک و پژوهش مشکلی ندارد، اما نیاز به اصلاحات و دقت بیشتر در عناوین و القاب علمی احساس می‌شود.

جمعی از اساتید حوزه های علمیه با حضور در دومین جلسه ایده پردازی در راستای پیام مقام معظم رهبری به بیان نظرات خود در رابطه با تحول در مدرک حوزوی پرداختند.

large_Screenshot (35).png

medium_Screenshot (35).png

small_Screenshot (35).png

thumbnail_Screenshot (35).png

Screenshot (35).png

نکات دومین جلسه ایده‌پردازی در اجرای پیام مقام معظم رهبری

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

دومین جلسه ایده پردازی در راستای اجرای پیام مقام معظم رهبری، با حضور اساتید و دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه برگزار شد.

large_photo_17_2025-09-29_02-20-31.jpg

medium_photo_17_2025-09-29_02-20-31.jpg

small_photo_17_2025-09-29_02-20-31.jpg

thumbnail_photo_17_2025-09-29_02-20-31.jpg

photo_17_2025-09-29_02-20-31.jpg

تصاویر دومین جلسه ایده‌پردازی در اجرای پیام مقام معظم رهبری

حوزه-پیشرو-و-سرآمد

اولین جلسه از سلسه جلسات ایده پردازی در راستای اجرای پیام مقام معظم رهبری به حوزه علمیه، در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۴۰۴ با حضور دبیر محترم شورای عالی و جمعی از اساتید حوزه علمیه برگزار گردید. خلاصه فرمایشات اساتید محترم در آن جلسه به ترتیب ارائه در جلسه به شرح ذیل است:<ul><li style="text-align:justify;">استاد قراری: باید استعداد سنجی کامل نسبت به طلاب انجام شود و مدارک طبق آن استعداد اعطا شود.</li><li style="text-align:justify;">استاد مرتضوی: باید بین تربیت مجتهد از کارشناس و مبلّغ جداسازی کرد.</li><li style="text-align:justify;">استاد تدین: اولا باید وضع موجود مدارک حوزوی ارزیابی شود. ثانیا مدارک باید درون‌حوزوی باشد نه مدارک دانشگاهی. ثالثا باید سنت های حوزه احیا کرد و طبق درسی که خواندند مدرک داده شود و عناوینی مثل ادیب، فیلسوف، محدث، متکلم، متفقه، فقیه و همچنین عناوینی شبیه مقرّر، محقّق، موسّس و مجدِّد و یا عناوینی مثل مروّج الاسلام، ثقه الاسلام، حجة الاسلام، حجت الاسلام والمسلمین و آیةالله &nbsp;احیا گردد.</li><li style="text-align:justify;">استاد سیدرضا حسینی: مدرک در حدّ نماد خوب است، ولی نباید به سمت مدرک‌گرایی رفت و نباید مدرک موضوعیت پیدا کند.</li><li style="text-align:justify;">استاد استادی: باید از تجربیات مراکز علمی جهان مثل دار العلوم دئوبنده (دیوبند) در پاکستان و هند، الأزهر و دارالعلوم بهره برد و روشن شود مقصود مقام معظم رهبری از اینکه اعتبار مدارک حوزوی فقط به حوزه باشد چیست؟</li><li style="text-align:justify;">استاد نقیب‌پور: باید سنت‌هایی مثل اجازه اجتهاد یا اجازه نقل حدیث احیا گردد. این کار توسط شخصیت‌های علمی یا مراکز فقهی با استانداردهایی معین و مشخصی امکان‌پذیر است.</li><li style="text-align:justify;">استاد حیادر: دو هدف اصلی مدرک، ارزیابی و برخورداری است. در ارزیابی سنت‌های حوزه نباید تغییر کند. در قسمت برخورداری متاسفانه وضعیت موجود مناسب نیست.</li><li style="text-align:justify;">استاد رحیمی: پیشنهاد من استفاده از فناوری دیجیتال در ارائه مدارک با استفاده از بلاک‌چین‌ها برای افزایش امنیت شفافیت و جلوگیری از جعل است.</li><li style="text-align:justify;">استاد علی عندلیب: اصل مدرک ضروری است، باید فرق بین یک طلبه سطح ۴ با آیة‌الله مشخص شود. ولی مدرک حوزه نباید اختصاص به جنبه علمی داشته باشد، بلکه باید حاکی از همه شرایط و خصوصیات نماینده حوزه از نظر اخلاقی صفاتی دینی مذهبی اعتقادی هم باشد. مدرک در عین حالی که باید رسمیت جهانی داشته باشد، نباید زیر مجموعه وزارت علوم باشد، بلکه خود حوزه آن را صادر کند. همچنین مدرک هر رشته‌ای (ادبیات، تفسیر، فقه و...) مجزی باشد.</li><li style="text-align:justify;">استاد فربهی: باید نقش‌های اجتماعی روحانیت دقیقا تعریف شود، تخصص‌ها و سطح‌ها هم تعریف گردد و نظام آموزش حوزه بر اساس آنها باز‌تعریف بشود که بر اساس آن مدرک داده شود. همچنین جایگاه علوم انسانی و علوم فلسفی در نظام آموزش حوزه مشخص شود.</li><li style="text-align:justify;">استاد ظهیری: اگر بخواهیم مدرک حوزوی اعتبار مستقل پیدا کند، باید آثار مستقل داشته باشد و مثلا نباید دروس دینی مدارس را کسی که مدرک حوزوی ندارد درس بدهد.</li><li style="text-align:justify;">استاد شمس: باید طلبه‌ای که مثلا سطح ۳ می‌گیرد، واقعا از نظر علمی در حد مثلا قریب الاجتهاد باشد و اگر سطح چهار می گیرد لااقل در بخشی از ابواب فقه مجتهد باشد. الان این‌طور نیست.</li><li style="text-align:justify;">استاد برکتین: مدرک یک امر اثباتی است در حدی که حجتی برای اطمینان مخاطب باشد. این مدرک با سطح علمی اخلاقی مهارتی کارایی‌ای که طلبه در اجتماع می تواند داشته باشد، مرتبط باشد.</li><li style="text-align:justify;">استاد کرمانشاهی: ما می‌توانیم مدرکی که در حوزه می‌دهیم را بر اساس مراکز علمی حوزه متنوع کنیم.</li><li style="text-align:justify;">استاد جوادی: ما در مورد مدارک خلأ داریم که مدارک ما برای مجلس خبرگان هم قابل قبول نیست.</li><li style="text-align:justify;">استاد تقوی: به دروس مختص حوزه مثل فقه و اصول نباید در دانشگاه مدرک داده شود.</li><li style="text-align:justify;">استاد تعظیمی فر: مدرک حوزه باید کیفیت داشته باشد و لازم نیست حتما به همه مدرک کامل داده شود.</li><li style="text-align:justify;">استاد دیانی: مقاطع باید کوتاه‌تر شود. یکی از آسیب‌های مدارک حوزه این است که طلاب از حوزه به دانشگاه می‌روند ولی برعکس آن امکان ندارد.</li></ul>

جمعی از اساتید حوزه علمیه با حضور در اولین جلسه ایده پردازی در راستای اجرای پیام مقام معظم رهبری، به بیان نظرات خود در رابطه با تحول در مدرک حوزوی پرداختند.

large_Screenshot (36).png

medium_Screenshot (36).png

small_Screenshot (36).png

thumbnail_Screenshot (36).png

Screenshot (36).png

 نکات اولین جلسه ایده‌پردازی در اجرای پیام مقام معظم رهبری

جلسه اول ایده پردازی در راستای اجرای پیام مقام معظم رهبری به حوزه های علمیه، در ۲۲ خردادماه ۱۴۰۴ برگزار شد. قرار بود این جلسات ادامه داشته باشد که با توجه به شرایط پیش‌آمده برای کشور، به تاخیر افتاد.جلسه دوم پنجشنبه ۳ مهرماه برگزار می‌گردد.محور‌های گفتگو در جلسه دوم را می توانید در <a href="https://fiqhci.com/news">اخبار‌های سایت</a> مشاهده کنید. زمان: ساعت ۱۰ صبح مکان: بلوار امین، مدرسه معصومیه، زیر زمین، سالن اجتماعات مدیر حوزه جلسه دوم مخصوص اساتید می‌باشد و جلسه سوم مخصوص طلاب محترم خواهد بود.&nbsp;

گزارش تصویری از اولین جلسه ایده‌پردازی در اجرای پیام مقام معظم رهبری به حوزه‌های علمیه با بیان نقطه نظرات اساتید در رابطه با مدرک حوزوی ارائه شد.

large_Screenshot (27).png

medium_Screenshot (27).png

small_Screenshot (27).png

thumbnail_Screenshot (27).png

Screenshot (27).png

گزارش اولین جلسه ایده‌پردازی در اجرای پیام مقام معظم رهبری

جلسه دوم ایده پردازی در راستای اجرای پیام مقام معظم رهبری به حوزه پیشرو و سرآمد با محوریت بحث درباره تحول مدرک حوزوی در تاریخ سوم مهرماه برگزار می شود.در این قسمت سوالاتی راجع به تحول در مدارک علمی حوزوی که مناسب است قبل از جلسه درباره آن تاملی فرموده و اگر نسبت به همه یا برخی از آن ایده تحولی مناسبی داشتید به <a href="https://eitaa.com/rfiqhci">اکانت ادمین کانال دفتر فقه معاصر</a> در ایتا ارسال نمایید، ارائه می شود. لازم به ذکر اشت که همه نظرات به صورت دقیق به دبیر محترم شورای عالی حوزه های علمیه ارائه می شود. محور اول: ماهیت و جایگاه مدرک حوزوی:۱) به نظر شما مدارک تحصیلی حوزوی در ساختار علمی کشور چه جایگاهی دارند و آیا این جایگاه با واقعیت علمی حوزه تناسب دارد؟ چرا؟۲) آیا به نظر شما ارزش و کارکرد مدرک حوزوی باید فقط در درون نهادهای دینی تعریف شود یا می‌تواند در ساختار ملی و بین‌المللی نیز اعتبار داشته باشد؟ چگونه؟محور دوم: اهداف ارتقاء:۳) به‌نظر شما هدف از ارتقای مدارک حوزوی باید چه باشد؟ افزایش اعتبار رسمی؟ افزایش کارایی اجتماعی؟ بین‌المللی‌سازی؟ یا اهداف دیگر؟۴) چه خطراتی ممکن است در مسیر ارتقای مدرک حوزوی وجود داشته باشد که باید مراقب آن بود؟ آیا امکان تضعیف استقلال علمی حوزه وجود دارد؟محور سوم: راهکارها و مدل‌های پیشنهادی:۵) چه راهکارهایی را برای ارتقاء اعتبار مدارک حوزوی (در سطح ملی یا بین‌المللی) پیشنهاد می‌کنید؟۶) آیا الگوی خاصی از دیگر کشورها یا سنت‌های آموزشی می‌توان برای ارتقای مدارک حوزوی استفاده کرد؟ لطفاً یک یا دو نمونه ذکر کنید.۷) اگر بخواهید یک مدل ترکیبی برای اعطای مدرک ارائه دهید، چه ویژگی‌هایی برای آن قائل هستید؟۸) به نظر شما آیا تعریف استانداردهای پژوهشی، درسی، یا ارزشیابی می‌تواند به ارتقای مدرک حوزوی کمک کند؟ چه استانداردهایی را ضروری می‌دانید؟محور چهارم: پیوند با نیازهای جامعه و حکومت:۹) مدارک حوزوی چه نقشی می‌توانند در عرصه‌هایی مانند استادی، قضاوت، قانون‌گذاری، آموزش، رسانه و مشاوره ایفا کنند؟ آیا این نقش‌ها باید رسمی‌تر شوند؟۱۰) چه اصلاحاتی در ساختار حوزه پیشنهاد می‌کنید تا مدارک آن بیش‌تر پاسخگوی نیازهای امروز جامعه اسلامی باشد؟محور پنجم: پذیرش داخلی و خارجی:۱۱) چه موانع فرهنگی یا نهادی برای پذیرش عمومی و دولتی مدارک حوزوی در سطح ملی وجود دارد؟ برای رفع آنها چه باید کرد؟۱۲) آیا ارتقای مدارک حوزوی به معنای نزدیک شدن به مدل دانشگاهی است؟ آیا این شباهت مفید است یا مضر؟ چگونه تعادل را حفظ کنیم؟ و چگونه سنت‌های اصیل خود را به عنوان باسابقه ترین نهاد آموزشی بعد از اسلام، حفظ نماییم و گرفتار روش‌های غیرحوزوی و تنزل علمی حوزه نشویم.۱۳) آیا حوزه باید در تعامل با نهادهایی مثل وزارت علوم، یا اتحادیه‌های علمی بین‌المللی، اعتبار مدرکش را پیگیری کند؟ چگونه؟مهمترین محور، محور پایانی: ایده‌های خلاقانه و نگاه به آینده: ۱۴) اگر شما مسئول طراحی یک نظام جدید مدرک‌دهی حوزوی بودید، چه ساختاری طراحی می‌کردید؟ از سطح مقدمات تا اجتهاد.۱۵) چه ایده خلاقانه یا متفاوتی در ذهن دارید که می‌تواند آینده مدارک حوزوی را متحول کند؟

دومین جلسه ایده پردازی در راستای اجرای پیام مقام معظم رهبری به حوزه پیشرو و سرآمد با حضور دبیر محترم شورای عالی حوزه های علمیه برگزار می شود.