تحقیقات فقه معاصر

<ul><li style="text-align:justify;">محمد بن سنان زاهری متوفی سال 220 ه.ق و به تصریح عده ای از علماء، از اصحاب امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی علیهم السلام بوده است. <a href="http://lib.eshia.ir/14008/3/249/%D8%B5%D8%AD%D8%A8">(منبع)</a></li><li style="text-align:justify;">درباره وثاقت او میان علماء اختلاف جدی وجود دارد، این اختلاف مربوط به زمان حاضر نبوده، بلکه در میان متقدمین از اصحاب نیز این اختلاف وجود داشته است، به عنوان نمونه <a href="http://lib.eshia.ir/14028/1/328/%D9%88%D9%87%D9%88">نجاشی</a>، <a href="http://lib.eshia.ir/12146/1/364/%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D9%81">شیخ طوسی</a> و <a href="ابن داوود،رجال ابن داود،ص۲۷۳">ابن غضائری</a> او را تضعیف کرده و غیر قابل اعتماد دانسته اند، اما <a href="http://lib.eshia.ir/27035/2/248/%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D8%AA%D9%87">شیخ مفید</a> و سید ابن طاووس و بعد از آنها <a href="http://lib.eshia.ir/14025/2/159">علامه مجلسی</a> و عده ای دیگر، او را ثقه و قابل اعتماد دانسته اند. حتی از برخی عبارات <a href="http://lib.eshia.ir/15084/1/348">شیخ طوسی</a> نیز توثیق او قابل استفاده است، علامه حلی نیز او را توثیق نموده است. البته در برخی عبارات شیخ مفید نیز این تعارض در ثقه یا ضعیف دانستن، ابن سنان دیده می شود. <a href="http://lib.eshia.ir/14025/2/157">(منبع)</a></li><li style="text-align:justify;">در رابطه با وجه ضعف او سخنانی و احتمالاتی بیان شده است، و قائلین به توثیق او نیز این احتمالات را مردود و ناشی از اجتهادات دانسته اند. (برای مطالعه بیشتر و احاطه اجمالی بر جوانب مسأله به این <a href="https://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%86#_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%20%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%DB%8C%20%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%20%D9%88%20%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84">لینک </a>مراجعه نمایید.)</li><li style="text-align:justify;">وثاقت محمد بن سنان در نظر فقهاء معاصر:</li><li style="margin-right:120px;text-align:justify;">از میان فقهاء معاصر، آیت الله شبیری زنجانی در مطلبی ضمن بررسی مطالب موجود در رابطه با وجوه تضعیف و توثیق این راوی، ایشان را ثقه دانسته و بلکه او را از ثقات جلیل القدر بر شمرده است. <a href="https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/shobeiry/rejal/62/038/">(منبع)</a></li><li style="margin-right:120px;text-align:justify;">در این میان آیت الله شب زنده دار، وثاقت «محمد بن سنان» را نپذیرفته اند، ایشان بیان داشته اند که در رابطه با محمد بن سنان، هم توثیق و هم تضعیف وجود دارد، از این رو میان این توثیقات و تضعیفات، تعارض بر قرار شده و هر دو ساقط می شوند. بنابراین وثاقت ایشان قابل اثبات نخواهد بود. همچنین استاد شب زنده دار بیان داشته اند که این ادعا که تضعیف هایی که در رابطه محمد بن سنان مطرح شده است، به جهت عدم شناخت جایگاه اهل بیت علیهم السلام توسط تضعیف کنندگان و اتهام غلو به محمد بن سنان بوده است، را نپذیرفته اند؛ چرا که به نظر استاد در میان تضعیف کنندگان کسانی وجود داشته دارد که به جایگاه اهل بیت علیهم السلام معرفت دارند، از این رو این ادعا باعث از بین بردن حجیت تضعیف این افراد نخواهد بود، و تعارض بین توثیقات و تضعیفات در رابطه با محمد بن سنان، باقی و ثابت خواهد بود. (برگرفته از درس خارج امر به معروف و نهی از منکر استاد شب زنده دار، سال تحصیلی 1396-1397)</li><li style="margin-right:120px;text-align:justify;">در میان فقهاء معاصر، استاد جواد مروی نیز در روایاتی که در اسناد آنها محمد بن سنان وجود داشته باشد، تأمل داشته و ظاهرا وثاقت او را نپذیرفته اند. <a href="http://www.ostadmarvi.ir/index.php/feqh/haj/m/257-2019-03-21-16-49-09">(منبع)</a></li></ul>&nbsp;<ul><li style="margin-right:40px;text-align:justify;">در رابطه با وثاقت محمد بن سنان کتابی تألیف شده، که از <a href="https://fiqhci.com/fa/library/book/1846/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A8%D9%86-%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D8%A8%D8%AD%D8%AB-%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84%DB%8C">اینجا</a> می توانید آن را مطالعه نمایید.</li></ul>

یکی از روایان حدیثی که در رابطه با وثاقت او میان فقهاء متقدم و حتی فقهاء معاصر اختلاف وجود دارد، «محمد بن سنان» می باشد. از آنجا که او در سلسله سند قریب به 1000 حدیث از احادیث کتب اربعه وجود دارد، و این روایات در حل مسائل معاصر نیز کاربرد دارند، بررسی وثاقت او حائر اهمیت می باشد.

thumbnail_coverfeker002410cvr.jpg

coverfeker002410cvr.jpg

وثاقت «محمد بن سنان»؛ نظر آیت الله شب زنده دار

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

بعد از اینکه انسان می خواهد نسبت به اشیاء خارجی مالکیت بدست آورد، این سؤال به وجود می آید که منشاء مالکیت انسان نسبت به اشیاء خارجی چگونه است؟ در این مطلب به دنبال پاسخ این سؤال از دیدگاه برخی از فقهاء هستیم.&nbsp;محقق ایراونی در حاشیه مکاسب درباره اینکه منشأ مالکیت ها چیست فرموده است به اینکه حیازت منشأ تمام مالکیت ها می باشد، ایشان تصریح کرده اند به اینکه:<ul><li style="text-align:justify;">الحيازات الّتي هي أمّ الأسباب المملكة و أساسها و الباقي من النّواقل كلّها متفرعة عليها محدود فهي تفيد الملك في الاعتبار العقلائي إلى أجل معلوم و حدّ مضبوط و هو ما دام العين باقية تحت سلطنة الحائز.</li></ul>مرحوم شهید صدر نیز معتقد است منشأ تمام مالکیت‌ها حیازت است. ایشان در بیان صور «حیازت مال الغیر» می‌نویسد در مورد حیازت عقلاً چهار صورت متصور است:1. حیازت در هیچکدام از ملکیت و ضمان مؤثر نباشد. این قسم خود به دوگونه قابل تصویر است:&nbsp;<ul><li style="text-align:justify;">قسم اول: ید شخص دوم ید مستقلی نباشد و ذو الید دوم به منزله همان ذو الید اول اعتبار شود. مثل ید ودعی یا #وکیل که ید وکیل نیز نوعی ید ودعی است.</li><li style="text-align:justify;">قسم دوم: ید شخص دوم مستقل باشد. علت عدم ملکیت در این قسم این است که ذو الید اول اذن در تملک نداده است و علت عدم ضمان هم این است که ذو الید اول به عدم ضمان ید ثانیه راضی است، مثل #عاریه که مستعیر نه مالک می‌شود و نه ضامن</li></ul>2. حیازت موجب ملکیت نباشد، لکن موجب ضمان شود، مانند #غصب. در غصب، ید غاصب به خاطر اینکه مالک اذن در تملک نداده است سبب ملکیت نیست. همچنین با توجه به عدم رضایت مالک به «عدم ضمانت» غاصب، موجب ضمان نیز می‌شود.3. حیازت موجب ملکیت باشد، لکن موجب ضمان نشود (عکس صورت سابق)، مانند #هبه که مالک به حیازت متهب راضی است. باید توجه داشت که هبه به معنای تملیک نیست، بلکه به این معناست که مال شخص به اذن او حیازت شود و به همین دلیل در هبه «قبض» معتبر است و تا پیش از آن هبه واقع نمی‌شود. بنابراین ید متهب سبب ملکیت اوست و چون مالک به عدم ضمان متهب راضی است، ید او موجب ضمان نخواهد بود.4. حیازت موجب ملکیت و ضمان باشد، مانند باب #قرض. در باب قرض مقترض به مجرد انشای عقد قرض، مالک یا ضامن نمی‌شود، بلکه پس از حیازت و قبض این قرض سبب ملکیت و ضمان می‌گردد؛ زیرا مالک اول از یک سوی در تملک مقترض اذن داده است و از سوی دیگر به عدم ضمان و مجانی بودن این حیازت راضی نیست.&nbsp;ایشان در ابتدای عبارت خود در این باره تصریح کرده اند:<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">ولهذا كان التملّك بالحيازة أوّل ملكيّة اعتباريّة تثبت بحسب الارتكاز العقلائي؛ على أساس أنّ‌ الحيازة والعمل في المقام كأ نّهما يُنتجان شيئاً خارجيّاً، فتحصل علقة الاختصاص عقلائيّا.</li></ul>بنابر آنچه در اول نوشتار به آن اشاره شد که محل بحث ما نحوه تملک ابتدائی اشیاء است، به نظر می رسد اینکه بعضی عقود و ایقاعات و یا ارث را در عرض حیازت و عمل، در اسباب مالکیت شمرده اند، صحیح نمی باشد. چرا که ولو عقود وایقاعات مانند بیع اسباب مالکیت هستند اما این موارد اسباب مالکیت اولیه انسان نسبت به خارج نیستند، بلکه اسباب نحوه معاوضه یا انتقال می باشد.&nbsp;منبع:حاشیة المکاسب للإیروانی 1:62موسوعة الشهید السید محمد باقر الصدر 21:195ر.ک: اقتصادنا 385 و 613 <a href="https://fiqhci.com/library/book/193/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%86%D8%A7">(کتابخانه دفتر فقه معاصر)</a>رسائل فقهیة للسبحانی 1:217&nbsp;

به نظر برخی از فقهاء در ابتدای امر منشاء تمام مالکیت ها حیازت است، این مبنا در موارد متعددی در استنباطات فقهی کاربرد داشته و می تواند نتایجی جدید را به همراه داشته باشد، به عنوان نمونه این بحث در تبیین حقیقت برخی معاملات بانکی راهگشا خواهد بود.

thumbnail_حیازت.jpg

حیازت.jpg

حیازت؛ منشأ تمام مالکیت‌های ابتدائی

آموزش فقه معاصر

&nbsp;1. نکته اول: درباره وثاقت سهل بن زیاد در میان کلمات رجالیون اختلافاتی وجود دارد، به عنوان مثال ابن غضائری در صفحه 66 کتاب رجالی خود او را ضعیف و فاسد المذهب خوانده یا کشی نیز در صفحه 837 کتاب خود او را غالی دانسته و همچنین نجاشی نیز در صفحه 185 رجال خود او را ضعیف می داند.<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">استاد در صدد اثبات وثاقت سهل بن زیاد بر آمده و از راه کثرت نقل مرحوم کلینی از او، وثاقت او را اثبات کرده اند، استاد در این باره می فرمایند: یک‌چهارم اصول کافی از سهل بن زیاد نقل شده است. اینکه کلینی یک‌چهارم کتاب خود را از ایشان نقل کرده است، دلیل بر اعتماد کلینی است و اعتماد کلینی، توثیق محسوب می‌شود لذا سهل بن زیاد معتبر است. بقیه هم موثق هستند.</li></ul>&nbsp;2. نکته دوم: یکی دیگر از رواتی که اعتبار یا عدم اعتبار او محل بحث و گفتگو می باشد، اسماعیل بن ابی زیاد السکونی، معروف به “سکونی” می باشد، البته معمولا به اخبار نقل شده توسط او اعتنا شده و اخبار او معتبر دانسته می شوند.<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">&nbsp;استاد در نکته ای درباره سنی بودن او اینچنین فرموده اند: سکونی سنی است و معمولاً نمی‌گوید عن ابی عبدﷲ بلکه می‌گوید عن جعفر عن ابیه عن آبائه. هر حدیثی که اسم امام معصوم بود و از پدرانش نقل کرده بود، معلوم می‌شود که راوی سنی است شبیه حدیث سلسله الذهب که امام سند آورده است و معلوم می‌شود که راوی سنی است. این حدیث برخلاف این قاعده، سکونی گفته است عن ابی عبدﷲ؛ احتمال دارد که در حدیث دست برده باشند و عن جعفر را به عن ابی عبدﷲ تبدیل کرده باشند. به‌هرحال امام صادق از امیرالمؤمنین نقل کرده است.</li></ul>&nbsp;3. نکته سوم: در این نکته به دو مطلب در رابطه با “أبان بن عثمان” می پدازیم.<ul><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مطلب اول:&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">&nbsp;استاد فرموده اند:&nbsp;کشی درباره او گفته است او از اصحاب اجماع است و روایات او قبول می‌شود و این مطلب با کلام علامه حلی در تضاد است.&nbsp;</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">در تحقیق کلمات استاد باید گفته شود که:</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">کشی در صفحه 673 کتاب رجالی خود او را از اصحاب اجماع دانسته اند.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">علامه حلی خود در کتاب رجالی خود درباره او فرموده اند: فالأقرب عندي قبول روايته و إن كان فاسد المذهب، للإجماع المذكور. (رجال العلامة الحلی، ص22).</li><li style="text-align:justify;">بنابراین تعارضی میان کلامه علامه حلی با قول کشی وجود ندارد، البته استرآبادی در کتاب “منهج المقال فی تحقیق أحوال الرجال” این مطلب که پسر علامه &nbsp;عدم وثاقت او را از پدر خود نقل کرده است، نوشته است.</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">مطلب دوم:</li><li style="direction:rtl;text-align:justify;">استاد فرموده اند: ابان سه چهار حدیث از ابی الحسن نقل کرده است که علی‌القاعده موسی بن جعفر مراد است و کسی که ناووسی باشد از موسی بن جعفر نقل نمی‌کند. احتمال زیاد دارد که اینکه در کتاب‌ها گفته شده است ابان کان من الناووسیه، اشتباه است و ابان کان من القادسیه صحیح است یعنی اهل منطقه نهاوند بوده است. دو شاهد دارد این مطلب: چون از موسی بن جعفر نقل کرده است و چون کشی می‌کند اجماع داریم که روایاتش قبول می‌شود. قهرا کلام علامه حلی و فخر المحققین پذیرفته نیست.</li></ul>&nbsp;&nbsp;منبع مطالب مذکور:<a href="https://lessons.ahmadabedi.com/lesson/%d9%85%d8%b3%d8%a7%d8%a6%d9%84-%d9%85%d8%b3%d8%aa%d8%ad%d8%af%d8%ab%d9%87-%d9%82%d8%b6%d8%a7-%d8%ac%d9%84%d8%b3%d9%87%db%b1%db%b8-2">ahmadabedi.com</a><a href="https://lessons.ahmadabedi.com/lesson/%d9%85%d8%b3%d8%a7%d8%a6%d9%84-%d9%85%d8%b3%d8%aa%d8%ad%d8%af%d8%ab%d9%87-%d9%82%d8%b6%d8%a7-%d8%ac%d9%84%d8%b3%d9%87%db%b1%db%b7-2">ahmadabedi.com</a><a href="https://fiqhci.com/library/other/519/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D8%AB%D9%87-18">fiqhci.com</a><a href="https://fiqhci.com/library/other/518/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A1-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D8%AB%D9%87-17">fiqhci.com</a> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;

در این مطلب به بررسی چند نکته رجالی که در جلسات 17 و 18 درس خارج فقه معاصر استاد احمد عابدی با عنوان "مسائل قضاء مستحدثه" مطرح شده اند، پرداخته ایم.

small_ostadabedi.jpg

thumbnail_ostadabedi.jpg

ostadabedi.jpg

بررسی وثاقت ابان بن عثمان، سکونی و سهل بن زیاد

کنفرانس بین المللی صداقت آکادمیک در فناوری هوش مصنوعی یک رویداد علمی است که توسط شورای تحقیقات پزشکی بنگلادش (BMRC) و جامعه زیست اخلاق بنگلادش (BBS) در تاریخ 11 دسامبر 2023 در داکا، بنگلادش برگزار خواهد شد. این کنفرانس به مناسبت روز جهانی اقدام برای صداقت آکادمیک برگزار می شود.شود. هدف از این کنفرانس بررسی نقش فناوری هوش مصنوعی در بهبود صداقت آکادمیک است.فناوری هوش مصنوعی می تواند برای شناسایی سرقت ادبی، کمک به نویسندگان در نگارش مقالات با کیفیت بالا و بهبود فرآیند بررسی یکپارچه استفاده شود.شود. این کنفرانس برای همه سردبیران مجله، بازرسان، نویسندگان، ناشران و کتابداران از بنگلادش و خارج از کشور باز است. سخنرانان اصلی این کنفرانس عبارتند از:<ul><li style="text-align:justify;">پروفسور دکتر سید موددسر علی، رئیس BMRC</li><li style="text-align:justify;">پروفسور دکتر ا.ب.م. عبدالله، رئیس کمیته اخلاق تحقیقات ملی، BMRC</li><li style="text-align:justify;">پروفسور دکتر سید محمد شریف الدین احمد، معاون رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی</li><li style="text-align:justify;">پروفسور دکتر قازی دین محمد، مدیر و استاد نورولوژی، انستیتوی ملی علوم اعصاب و بیمارستان، داکا</li><li style="text-align:justify;">پروفسور شاه منیر حسین، مدیرکل سابق، DGHS</li></ul>نمایندگان خارجی تایید شده برای این کنفرانس عبارتند از:<ul><li style="text-align:justify;">پروفسور خوزه فلورنسیو جونیور لاپنا، استاد گوش و حلق و بینی، دانشگاه فیلیپین مانیل</li><li style="text-align:justify;">پروفسور پن چین گوان ویلفرد، استاد رادیولوژی تشخیصی، سنگاپور</li><li style="text-align:justify;">راینهر ابرت، مدرس فلسفه دانشگاه هیوستون، ایالات متحده</li><li style="text-align:justify;">دکتر شانتانو گنگولی، مدیر و پروفسور (ارتباطات تجاری)، دانشگاه NIMS، جیپور، هند</li><li style="text-align:justify;">پروفسور نادر غوتی، استاد بهداشت و بهداشت عمومی، موسسه Ritsumeikan Asia Pacific University، ژاپن</li><li style="text-align:justify;">Jayanna Belavadi، بنیانگذار و مدیر عامل DrillBit India</li></ul>موضوعات کنفرانس عبارتند از:<ul><li style="text-align:justify;">سیستم ویرایش مجله</li><li style="text-align:justify;">سرقت ادبی</li><li style="text-align:justify;">نویسندگی</li><li style="text-align:justify;">بررسی همتا</li></ul>خلاصه های مقالات برای این کنفرانس باید تا تاریخ 30 نوامبر 2023 ارسال شوند.&nbsp;منبع: <a href="https://www.researchgate.net/publication/375073104_Flyer-_Academic_Integrity_Conference_at_Dhaka_Bangladesh">اینجا</a> کلیک کنید.

شورای تحقیقات پزشکی بنگلادش (BMRC) و جامعه زیست اخلاق بنگلادش (BBS)َ برگزار می‌کند. 

large_Slide1.JPG

medium_Slide1.JPG

small_Slide1.JPG

thumbnail_Slide1.JPG

فناوری هوش مصنوعی

کنفرانس بین المللی صداقت آکادمیک در فناوری هوش مصنوعی

طلبه درس خارج، عضو مرکز نخبگان حوزه، دبیر گروه حکمرانی متاورس (طرح شهید احمدی روشن بنیاد ملی نخبگان)

آیت الله خوئی توثیقات علامه حلی و ابن داود نسبت به اصحاب ائمه علیهم السلام را نپذیرفته و فرموده است که این توثیقات جزما از روس حدس و اجتهاد است، بنابراین برای ما فاقد اعتبار می باشد.عبارت ایشان در کتاب معجم رجال الحدیث؛ ج1، ص42 به شرح ذیل است:<ul><li style="text-align:justify;">و مما تثبت به الوثاقة أو الحسن أن ينص على ذلك أحد الأعلام المتأخرين، بشرط أن يكون من أخبر عن وثاقته معاصرا للمخبر أو قريب العصر منه، كما يتفق ذلك في توثيقات الشيخ منتجب الدين، أو ابن شهرآشوب و أما في غير ذلك كما في توثيقات ابن طاوس و العلامة و ابن داود و من تأخر عنهم كالمجلسي لمن كان بعيدا عن عصرهم فلا عبرة بها، فإنها مبنية على الحدس و الاجتهاد جزما.</li></ul>استاد شب زنده دار، این سخن آیت الله خوئی را قبول نداشته و توثیقات ابن داود و علامه حلی را اجتهادی نمی داند، بلکه توثیقات ایشان را مانند توثیقات شیخ طوسی، محتمل الحدس و الحس می داند. بنابراین به نظر استاد شب زنده دار توثیقات ایشان نیز معتبر بوده و دلیلی بر عدم اعتبار و جزم به حدسی بودن توثیقات او نیز وجود ندارد، چرا که؛<ul><li style="text-align:justify;">علامه حلی که از شاگردان ابن طاووس بوده است و منابعی که در اختیار ابن طاووس بوده است به حدی زیاده بوده که حتی عده ای از مستشرقین پیرامون منابع موجود در نزد وی، کتاب نوشته و از حدود 670 عنوان کتاب که در نزد وی بوده است نام برده اند، بنابراین از طرفی به جهت اینکه بسیاری از آن کتب به دست ما نرسیده است مثلا در کتب خلاصة الأقوال به کتابی به نام “الکبیر فی الرجال” اشاره شده است که اکنون هیچ اثری از آن وجود ندارد و از طرفی دیگر علامه حلی نیز به آنها دسترسی داشته است، اخبارات او محتمل الحس و الحدس بوده و نمی توان گفت که جزما اجتهادی اند.</li><li style="text-align:justify;">ابن داود نیز از معاصرین علامه بوده، او در بسیاری موارد مطالبی را از رجال شیخ طوسی نقل کرده و بیان می کند که این کتاب به خط خود شیخ در نزد او موجود است، بنابراین اخبارات او نیز با اخبارات شیخ طوسی تفاوت چندانی نداشته و اخبارات او نیز محتمل الحس و الحدس بوده و اجتهادی نیست تا گفته شود ادله حجیت شامل چنین اخباراتی نخواهد شد.</li></ul>منبع: تقریرات درس امر به معروف و نهی از منکر استاد شب زنده دار.

بررسی اعتبار توثیقات علامه حلی و ابن داود به نسبت به اصحاب ائمه علیهم السلام