دفتر فقه معاصر

حوزه های علمیه

ایده-پردازی-در-تحول-مدرک-حوزوی

حوزه-پیشرو-و-سرآمد

سومین جلسه در تاریخ ۱۷ مهر ۱۴۰۴ با حضور دبیر محترم شورای عالی و جمعی از طلاب حوزه علمیه برگزار گردید.&nbsp;خلاصه فرمایش طلاب محترم در این جلسه ۲ ساعته، به ترتیب ارائه در جلسه به این شرح است:حجج اسلام و فضلای محترم آقایان:علی اصغر همتیان (معاون محترم آموزش استان قم) پیام رهبر انقلاب منشور حیات‌بخش و نقشه راه تحول حوزه است. شش کمیسیون در حوزه قم برای بررسی آن تشکیل شده است. این پیام باید به گفتمان عمومی طلاب تبدیل شود، نه فقط در سطح مدیران باقی بماند، تا سبک زندگی علمی و تحصیلی حوزویان را شکل دهد.محمدجواد اسحاقی: ریشه برخی آسیب‌های حوزه در ضعف منطق و غلبه احساسات است. پیشنهاد بنده این است که کارگاه‌های منطق کاربردی برای طلاب از سطح مقدمات تا خارج برگزار شود تا تفکر منطقی در آنها نهادینه گردد. این رویکرد باعث کاهش انحرافات فکری و ارتقای تبلیغ اقناعی خواهد شد.احمدرضا بصیری: بیانیه رهبر معظم انقلاب یک نقشه راه تمدنی است. مانع اصلی تحقق این بیانیه فرهنگ «تحول‌گریزی» در حوزه است. برای رفع آن، پیشنهاد می‌دهم نقشه راه آماری جهت سنجش وضعیت حوزه و پیشرفت بر اساس شاخص‌های بیانیه طراحی گردد. همچنین اعتبارسنجی واقعی مدارک حوزوی از طریق معیارهای علمی، مهارتی و اجتماعی و ایجاد پیوند میان مدرک و ماموریت های اجتماعی ضرورت دارد.محسن تقوی: باید نگاه منظومه‌ای به بیانیه شود و پیوند آن با «بیانیه گام دوم انقلاب» مورد توجه قرار گیرد. گفتمان‌سازی این منشور در آموزش و تبلیغ، معرفی الگوهای طلبگی، ایجاد مدارس تخصصی علوم انسانی اسلامی و تربیت نخبگان راهبردی لازمه تحقق حوزه پیشرو و تمدن‌ساز است. باید تربیت نیروی راهبردی و فوق راهبردی برای سطوح راهبری و اندیشه‌ای نظام اسلامی با هدف تحقق تمدن نوین اسلامی، از حالت وضع تعیّنی به سمت تعریف یک کارویژه و ماموریت قطعی برود.احمد دسترنج: دولت‌ها همواره به ظرفیت علمی حوزه گلایه بی‌توجه بوده‌اند و هیچ گاه دست نیاز به سمت حوزه های علمیه برای حل مشکلات و برنامه‌ریزی دراز نمی شود. علت این امر، ضعف در «موضوع‌شناسی حاکمیت و مناسبات حقوقی» است. البته در سال ‌ای اخیر با تشکیل دروس #فقه_معاصر تقریبا این خلل رفته رفته در حال برطرف شدن است. پیشنهاد من برای تقویت ارتباط فقه و نظام حقوقی، درس‌های حقوق تطبیقی و تشکیل کرسی‌های مناظره میان حوزویان و دانشگاهیان است تا اجتهاد معاصر بر پایه شناخت واقعیات حقوقی جمهوری اسلامی صورت گیرد، نه صرفاً تحلیل‌های کتابخانه‌ای.هادی پورصادقی: به نظر من تبیین دقیق معنای «تمدن اسلامی» ضرورت دارد و هدف نهایی حوزه «انسان‌سازی» است؛ به‌گونه‌ای که همه قوای انسانی با علوم مختلف به فعلیت برسد. حوزه‌ی ایده‌آل حوزه‌ای جامع در علوم است که بتواند نرم‌افزار تمدن اسلامی را تولید کند، وحدت حوزه و دانشگاه را محقق سازد، و نخبگان ناشناخته‌ی حوزوی را شناسایی و سازماندهی نماید تا از انفعال علمی خارج شود.مهدی چگینی: به نظر من با توجه به ضعف ساختار کنونی حوزه‌های علمیه، باید بازنگری جدی در آموزش و تربیت طلاب شود. نیاز به کار جدید نیست، حوزه اگر بتواند شرایط فعلی را حفظ کند هم خوب است. حوزه‌ها حالت اصیل خود را از دست داده‌اند. هیچ ارتباطی بین طلاب و شاگردان وجود ندارد. بخدا طلبه‌ها نیاز به رابطه با استاد دارند. باید آموزش‌های کاربردی مانند سخنرانی، ارتباط با کودک، و مهارت‌های تبلیغی _ امثال نماز میت و... ـ از پایه آغاز شود. همچنین آموزش هوش مصنوعی و کار با نرم‌افزارها، تهذیب عملی، ارتباط با علما و گروه‌های اخلاقی ضروری است. انتقاد من از جزیره‌ای بودن نهادها، نبود ارتباط استاد و شاگرد، و ضعف نظارت بر مراکز تخصصی است. برخی از مراکز با اینکه هزینه‌های هنگفتی شده، هیچ خروجی ندارند. همچنین پیشنهاد من این است که نظام امتیازدهی و ارزیابی بر پایه شاگردپروری و اثرگذاری اساتید بازطراحی شود.علی نودهی: تعریف و تثبیت روش علمی حوزه در برابر روش تجربی دانشگاهی ضروری است. روش علمی حوزه با سابقه‌ای هزارساله و مبتنی بر نقل و اجتهاد، کارآمدی خود را در طول تاریخ نشان داده و باید به‌عنوان یک «روش مستقل و مرجع علمی» به رسمیت شناخته شود تا مسئله مدرک و اعتبار علمی حوزه نیز حل گردد. همچنین نباید از نقش و فرصت حوزه در عصر هوش مصنوعی غافل شد و با طراحی «مدل‌های بومی حوزه» و تعیین معیارهای علمی و دینی برای ارزیابی مدل‌های هوش مصنوعی، می‌توان مرجعیت علمی حوزه را در این عرصه حفظ و تقویت کرد. این طرح فرصت اشتغال و فعالیت گسترده برای طلاب ایجاد می‌کند و تهدید هوش مصنوعی را به فرصت علمی تبدیل می‌سازد. علیرضا ابراهیمی: موضوع «فقه بین‌الملل» شاخه‌ای نو و ضروری در فقه است. باید روابط بین‌المللی، سازمان‌ها و حقوق بشر از منظر فقهی بازشناسی شوند. بر اساس پژوهشی که من انجام داده‌ام، بخش بزرگی از قرآن و نهج‌البلاغه دارای مضامین بین‌المللی است و پیشنهاد می‌شود شورای فقهی در وزارت خارجه برای بررسی مسائل جهانی ایجاد شود.علی هزاره سلطانی: ریشه بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی در دوری از سبک زندگی اسلامی است و باید آن را ترویج کرد. پیشنهاد می‌دهم نهادی تخصصی برای «سبک زندگی اسلامی» در حوزه تأسیس شود تا فعالیت‌هایی چون پژوهش، تألیف، آموزش، همایش، پشتیبانی از پایان‌نامه‌ها و ایجاد درس رسمی در حوزه سامان یابد.سید عباس سیدنژاد: با توجه به فرمایشات رهبر انقلاب درباره نقش «مردم» در تمدن اسلامی، متأسفانه ضعف ارتباط حوزه با مردم کاملا مشهود است. تنها شش درصد مردم در منابر مشارکت دارند و پیشنهاد می‌دهم «نرم‌افزار هوشمند روحانی خانواده» برای ارتباط مستقیم، مستمر و چندزبانه مردم با روحانیون ایجاد شود تا روحانیت در دسترس و پاسخ‌گو باشد.یعقوب مددی: با توجه به منشور فقهی رهبری پیشنهاد می‌دهم رویکرد «فقه معارفی» در حوزه گسترش یابد؛ یعنی فقهی عقلانی و منسجم با معارف دینی که پاسخ‌گوی مسائل اجتماعی و فلسفی باشد. تقویت فلسفه فقه، پرهیز از رقابت میان علوم حوزوی، و تدوین سرفصل‌های علمی با مشارکت فقها و فیلسوفان مورد تأکید است.سید عباس بهادر: متأسفانه هماهنگی و زبان مشترک میان شورای عالی و مرکز مدیریت حوزه وجود ندارد و ساختار حوزه در حاکمیت تعریف روشنی ندارد. بنده پیشنهاد می‌کنم نمایندگی رسمی حوزه در قوای سه‌گانه و مجلس ایجاد شود تا از هویت، مدرک و جایگاه علمی حوزه دفاع شود. همچنین نگاه کلان و حکمرانی به حوزه باید تقویت شود.&nbsp;در پایان این جلسه از حاضرین نظر سنجی به عمل آمده و به ترتیب نظرات آقایان؛ سید عباس سیدنژاد، احمد دسترنج و احمد بصیری حائز رتبه اول تا سوم گردید.&nbsp;

جمعی از طلاب با حضور در سومین جلسه ایده پردازی در راستای اجرای پیام مقام معظم رهبری، به بیان نظرات خود در رابطه محور های مختلف پیام رهبر معظم انقلاب، پرداختند.

large_photo_20_2025-10-18_11-59-38.jpg

medium_photo_20_2025-10-18_11-59-38.jpg

small_photo_20_2025-10-18_11-59-38.jpg

thumbnail_photo_20_2025-10-18_11-59-38.jpg

photo_20_2025-10-18_11-59-38.jpg

نقطه نظرات طلاب در سومین جلسه ایده پردازی

طلبه سطح 3 مدرسه تخصصی فقه امام کاظم علیه السلام تحت اشراف آیت الله مکارم شیرازی، عضو مرکز امور نخبگان حوزه علمیه قم، مدرس، نویسنده کتب و مقالات متعدد، همکاری در امور پژوهشی پژوهشگاه های حوزوی و دفتر فقه معاصر تحت نظر استاد حسین اثنی عشری

فقه-معاصر

سومین جلسه ایده پردازی در راستای اجرای پیام مقام معظم رهبری به حوزه پیشرو و سرآمد، با حضور دبیر شورای عالی حوزه و جمعی از طلاب برگزار شد.

large_photo_6_2025-10-18_11-59-38.jpg

medium_photo_6_2025-10-18_11-59-38.jpg

small_photo_6_2025-10-18_11-59-38.jpg

thumbnail_photo_6_2025-10-18_11-59-38.jpg

photo_6_2025-10-18_11-59-38.jpg

گزارش تصویری سومین جلسه ایده پردازی

سومین جلسه از جلسات ایده پردازی در راستای اجرای پیام مقام رهبری به حوزه پیشرو و سرآمد، با حضور دبیر محترم شورای عالی حوزه‌های علمیه و طلاب بر گزار می شود.این جلسه مختص به طلاب بوده و به محور‌های موجود در پیام رهبر معظم انقلاب پرداخته خواهد شد.عزیزانی که قصد دارند در جلسه به ارائه نظرات خود بپردازند باید ایده‌های ناظر به اجرای خود را در یکی از زمینه های وظایف تمدنی حوزه، طراحی نظام‌های فکری، تحول آموزشی و ارتقای تبلیغ و مدارک تحصیلی، به <a href="https://eitaa.com/rfiqhci">مدیر کانال دفتر فقه معاصر در ایتا</a> ارسال نمایند. پس از بررسی با صاحبان ایده‌های اجرایی که حوزه را در اجرا کمک نماید تماس گرفته خواهد شد و نوبت ایشان قطعی می شود. لازم به ذکر است که ایده های برتر پس از رای گیری از حضار جلسه، مورد تقدیر شایسته قرار خواهند گرفت.زمان و مکان جلسه:<ul><li style="text-align:justify;">پنجشنبه ۱۷ مهرماه ۱۴۰۴، ساعت ۹.۳۰ صبح</li><li style="text-align:justify;">میدان معلم، مدرسه امام کاظم علیه السلام، طبقه سوم، سالن همایش‌ها</li></ul>

سومین جلسه ایده پردازی در رابطه با تحول مدرک حوزوی و دغدغه های آمورشی، تبلیغی و تربیتی طلاب با همکاری دفتر فقه معاصر و معاونت آموزش حوزه‌های علمیه برگزار می شود

large_2.jpg

medium_2.jpg

small_2.jpg

thumbnail_2.jpg

2.jpg

برگزاری سومین جلسه ایده پردازی در اجرای پیام مقام معظم رهبری

آموزش فقه معاصر

دروس-خارج-فقه-معاصر

&nbsp;&nbsp;در سال تحصیلی ۱۴۰۴ - ۱۴۰۵ فقط در شهر قم تا این لحظه ۱۱۲ درس خارج فقه معاصر ثبت شده است.این دروس موضوعات متنوعی از جمله فقه پزشکی، فقه هوش مصنوعی تا نظام اقتصادی در اسلام و فقه اخلاق را شامل می شوند.&nbsp;فقط طلاب درس خارج می‌توانند این دروس را انتخاب نمایند و اگر یک یا چند روز در هفته باشد به جای درس خارج فقه ایشان محاسبه می‌گردد؛ به شرطی که بقیه هفته را نیز در یک درس خارج فقه دیگر شرکت نمایند.&nbsp; مهم: طبق مصوبات ابلاغی، طلابی که فقط در دروس خارج فقه معاصر شرکت کنند و به تعداد جلسات لازم تقریر ارائه دهند، می‌توانند در مصاحبه شفاهی خارج همان درس شرکت کنند. اگر در مصاحبه شفاهی فقه معاصر به مشکلی برخورد کردید به معاون محترم آموزش و دفتر فقه معاصر اطلاع دهید.دروس خارج فقه معاصر برای طلاب درس خارج در قسمت درس خارج فقه و در کنار سایر دروس خارج، قابل انتخاب است.اساتیدی که در لیست فوق معرفی نشدند، یا به آیدی <a href="rfiqhci@">مدیر کانال دفتر فقه معاصر </a>یا به شماره موبایل پشتیبانی فقه معاصر پیام دهند یا <a href="۰۹۳۵۹۶۴۶۲۱۷">تماس گیرند</a> و مشخصات درس ثبت شده خود را از سامانه نجاح اعلام نمایند تا درس مورد نظر به لیست دروس اضافه گردد.از <a href="https://eitaa.com/fiqhci/985">این قسمت </a>می توانید لیست دروس خارج فقه معاصر را دریافت نمایید.&nbsp;

با استقبال اساتید، در سال تحصیلی 1404-1405، در شهر قم، بیش از 110 درس خارج فقه معاصر برگزار می شود.

large_1 (2).jpg

medium_1 (2).jpg

small_1 (2).jpg

thumbnail_1 (2).jpg

1 (2).jpg

دروس خارج فقه معاصر در سال تحصیلی 1404-1405

تحول_حوزه

دومین جلسه ایده پردازی، در تاریخ ۳ مهر ۱۴۰۴ با حضور دبیر محترم شورای عالی و جمعی از اساتید حوزه علمیه برگزار گردید. خلاصه فرمایش اساتید محترم در این جلسه ۲ ساعته، به ترتیب ارائه در جلسه به این شرح است:<ul><li style="text-align:justify;">استاد حبیب دیناروندزاده: بازگشت به اصالت‌های حوزه و اعتباربخشی به مدارک حوزوی از دغدغه‌های اصلی علما است. مدرک باید عزت‌مند، متناسب با مراحل تحصیل و نقش اجتماعی طلبه باشد، نه صرفاً قابل مقایسه با مدارک ابتدایی دانشگاهی.</li><li style="text-align:justify;">استاد عباس اشجع اصفهانی: نظام آموزشی حوزه در نظریه‌پردازی و پایان‌نامه‌نویسی ضعف‌هایی جدی دارد. نقدپذیری، توانمندسازی اساتید و آموزش روش تحقیق به طلاب باید جزو اولویت‌ها باشد تا مدارک حوزوی پشتوانه علمی واقعی پیدا کنند.</li><li style="text-align:justify;">استاد همتیان (معاون محترم آموزش استان قم): حوزه نیاز به دو نوع مدرک دارد؛ یکی برای استفاده داخلی حوزوی مثل اجازه روایت، دیگری برای نقش‌آفرینی بیرونی با عناوین قابل فهم عمومی. همچنین ساختار دفاع پایان‌نامه‌ها و ساماندهی اساتید روند مطلوب‌تری پیدا کرده است.</li><li style="text-align:justify;">استاد اثناعشری (مدیر دفتر فقه معاصر حوزه‌های علمیه): چطور وزارت بهداشت توانست مدرک مستقل خود را تعریف کند و خودش منحصرا به آن اعتبار داد و هیچ معادل سازی نکرد. لذا پزشک عمومی و متخصص معادل کارشناسی یا ارشد یا دکترا فنی مهندسی نیست؛ خودش مدرک معتبر شناخته شده است. &nbsp;همان‌طور که مدارک پزشکی مستقل از آموزش عالی تعریف شدند، حوزه نیز باید مدارک مستقل با ارزش‌گذاری درونی خود داشته باشد که در ساختار کشور هم با اصلاح قولنین رسمیت شناخته شود همان‌طور که اجتهاد به رسمیت شناخته شده است.</li><li style="text-align:justify;">استاد میر احمدی: استقلال حوزه باید در تعریف مدارک نیز نمود داشته باشد؛ حوزه باید خود عناوین و مدارکش را براساس رسالت و ساختار بومی تعریف و تثبیت کند، نه اینکه در تقابل با نظام دانشگاهی منفعل شود. نیاز امروز حوزه، اقدام عملی است نه صرف طرح ایده‌ها. ما سال‌ها پیش در این موضوع با جامعه مدرسین کار کردیم ولی هیچ پیشرفتی نداشت.</li><li style="text-align:justify;">استاد جلالی اصل: بنده بر قبول مدارک حوزه و ضرورت اعتبار و قابل فهم بودن آن‌ها برای ارتباط با نهادهای علمی داخلی و بین‌المللی تاکید دارم؛ همچنین باید بر ضعف ورودی‌ها و کیفیت طلاب و لزوم رفع این مشکلات توجه کافی شود.</li><li style="text-align:justify;">استاد سید رضا حسینی کیا: سؤال اصلی: مدرک حوزه چه تغییری برای طلبه و حوزه ایجاد کرده؟ مدرک باید جایگاه و تمایز واقعی ایجاد کند؛ همچنین حوزه نیازمند توجه به اساتید و طلاب است تا این مدرک ارزش واقعی پیدا کند.</li><li style="text-align:justify;">استاد سید حسن یوسفی: پیشنهاد من ایجاد دیپلم حوزوی در مقطع متوسطه برای کاهش ریزش طلاب است. رشته حوزوی در متوسطه دوم درست شود مثل رشته ریاضی با مدیریت حوزه، که موجب بهبود کیفیت ورودی‌ها و ایجاد مسیرهای هموارتر برای ادامه تحصیل در حوزه یا دانشگاه خواهد شد.</li><li style="text-align:justify;">استاد برته (قائم مقام معاونت بین‌الملل حوزه‌های علمیه): اعتبار مدرک حوزه مهم‌ترین مسئله است؛ نام و عنوان مدرک کافی نیست، باید مورد پذیرش واقعی مخاطبان و مراکز علمی قرار گیرد تا معتبر باشد؛ تجربه معادل‌سازی در دانشگاه‌های معتبر خارجی خوب نبوده و مدارک ما را متوجه نمی‌شوند و واحدهای درسی ما را متوجه نمی‌شوند که مثلا چرا یک نفر چندین بار درسی با نام فقه ۱ می‌گذراند؟!</li><li style="text-align:justify;">استاد استقامت: حوزه مانند وزارت علوم مستقل مدرک صادر کند و مسئولان حوزه در شورای انقلاب فرهنگی عضو باشند. حوزه آثار بزرگی داشته مثل سید حسن نصرالله و شیخ نمر و با روایت امام صادق(ع)، جایگاه دانشمندان شیعه را بالاتر از سپاهیان است. علامه حلی با مناظره بدون جنگ، پیروان اهل تسنن را متقاعد کرد.</li><li style="text-align:justify;">استاد منصوریان: به نظر من با سابقه ۴۱ سال حوزه و ۳۰ سال دانشگاه، مشکلات حوزه علمیه قم، معیشت ضعیف طلاب، افت جمعیت و انگیزه، کاهش پژوهش، نبود جلسات و تعامل بین اساتید، کمبود اعتبار مدرک حوزه، و کم‌توجهی به حمایت مالی اساتید بازنشسته است. من هم مدرک سطح ۴ حوزه و هم دکترای دانشگاه دارم ولی مدرک حوزه تا حالا فایده‌ای نداشته است!!</li><li style="text-align:justify;">استاد روح الله نوری: ساختار صدور مدارک حوزه باید به سمت انسان‌محوری و نقش‌آفرینی اساتید برود نه صرفاً ساختارهای اداری که امروز هست. اعتقاد دارم که برای احیای اعتبار مدارک، باید اساتید محوریت داشته باشند و نقش دیپلماسی مدارک نیز تقویت شود.</li><li style="text-align:justify;">استاد سلمان رئوفی: مشکل اصلی حوزه اعتبار نداشتن مدارک است و راه‌حل، دخیل کردن مستقیم اساتید برجسته در تایید پایان‌نامه‌ها و مدارک، و همچنین تفکیک و معادل‌سازی مدارک حوزه با مدارک دانشگاهی برون‌حوزه‌ای است. به رانت و پارتی‌بازی در حوزه نیز انتقاد جدی دارم.</li><li style="text-align:justify;">استاد بحرینی: مسئله مدرک، بخشی از مشکلات بزرگ‌تر حوزه است که شامل کاهش انگیزه، کاربردی نبودن کارها و فقدان مرجعیت حوزه می‌شود. مثال تاریخی تحریم تنباکو به اهمیت مرجعیت و نفوذ حوزه اشاره دارد و تا حوزه مرجعیت نداشته باشد، اعتبار مدرک و جایگاه حوزه دچار مشکل خواهد بود.</li><li style="text-align:justify;">استاد مقیمی (معاون محترم آموزش حوزه‌های علمیه): شما مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی را بخوانید ملاحظه می‌کنید که مدارکی که حوزه صادر می‌کند مدرک معادل نیست، بلکه خودش معتبر است و مدرک تعریف شده است.</li></ul>شورای عالی حوزه‌های علمیه مرجع قانونی صدور مدارک حوزه است و این مدارک دارای اعتبار رسمی می‌باشند. مشکلاتی در پذیرش مدرک حوزه در دانشگاه‌ها وجود دارد ولی از نظر قانونی همه چیز درست است.حوزه به لحاظ پژوهشی فعال است و برنامه‌های جذب و ارتقاء طلاب در حال انجام است و حوزه از نظر مدارک و پژوهش مشکلی ندارد، اما نیاز به اصلاحات و دقت بیشتر در عناوین و القاب علمی احساس می‌شود.

جمعی از اساتید حوزه های علمیه با حضور در دومین جلسه ایده پردازی در راستای پیام مقام معظم رهبری به بیان نظرات خود در رابطه با تحول در مدرک حوزوی پرداختند.